دفتر کل توزیع شده یا (Distributed Ledger) چیست؟
اگر حتی یک مقاله هم در مورد بلاک چین و نحوه‌ی فعالیت آن خوانده باشید، حتماً با کلمه‌ای به نام «دفترکل توزیع شده» مواجه شده‌اید. واژه‌ای که خیلی‌ها با خواندن آن نمی‌توانند حدس درستی از مفهومش بزنند. دلیل آن هم واضح است! مگر می‌شود در یک محیط مجازی از دفتر حرف زد؟
چیزی که مشخص است ارتباط نزدیک این واژه با بلاک چین است که حتی باعث شده بعضی‌ها به اشتباه این دو مفهوم را به جای یکدیگر استفاده کنند. با اینکه دفترکل توزیع شده و بلاک چین ارتباط نزدیکی با هم دارند ولی واقعیت این است که نمی‌توان آن‌ها را هم معنی با یکدیگر در نظر گرفت.
در ادامه ابتدا به صورت کامل دفترکل توزیع شده را تعریف می‌کنیم و می‌گوییم که منظور از «دفترکل» چیست. همچنین در مورد شباهت‌ها و تفاوت‌های آن با فناوری بلاک چین صحبت خواهیم کرد، پس خواندن این مقاله را از دست ندهید.
دفتر کل توزیع شده چیست؟
یک «دفترکل توزیع شده» (Distributed Ledger) که اسم دیگر آن «فناوری دفترکل توزیع شده» یا DLT، به پایگاه دادهای در فضای مجازی گفته می‌شود که بین شبکه‌ای از چند کامپیوتر متصل به هم مشترک است.
یک نسخه از این پایگاه داده همواره در هر کدام از کامپیوترها وجود دارد و به دلیل به‌روزرسانی‌های آنی، همیشه اطلاعات آن در هر کامپیوتر یکسان است. در این پایگاه داده، سابقه‌ای از تمام تراکنش‌های انجام شده مثل نقل و انتقال دارایی یا داده، ثبت و بایگانی می‌شود.
هر تغییری هم که بخواهد در این پایگاه داده به وجود بیاید باید توسط تمام کامپیوترهای موجود در شبکه تایید شود. همچنین هیچ نهاد یا سازمان واحدی روی آن نظارت ندارد و تمام سوابق ثبت شده به خاطر استفاده از الگوریتم‌های رمزنگاری و تکنیک‌های دیگر، قابل پیگیری و غیرقابل تغییر هستند.
با خواندن این تعریف حتماً متوجه شباهت‌‌هایی با بلاک چین که فناوری اصلی تشکیل‌دهنده‌ی ارزهای دیجیتال است، شده‌اید.
در بلاک چین هم تمام داده‌ها بین کامپیوترهای مختلف حاضر در شبکه مشترک هستند و برای اضافه شدن یک تراکنش جدید، همه‌ی اعضا باید روی درستی آن به توافق برسند. با این حساب سوالی که مطرح می‌شود این است که چه فرقی بین بلاک چین و دفترکل توزیع شده وجود دارد؟
در حقیقت بلاک چین را می‌توان نوعی از یک دفترکل توزیع شده در نظر گرفت که ویژگی‌های خاص خود را هم دارد. به عبارت دیگر هر بلاک چین، یک دفترکل توزیع شده است ولی هر دفترکل توزیع شده‌ای را نمی‌توان بلاک چین قلمداد کرد.
در ادامه بیشتر در مورد این موضوع صحبت خواهیم کرد و فعلاً بهتر است با جزئیات بیشتری در مورد خود این فناوری صحبت کنیم.
مفهوم دفتر کل توزیع شده
در بخش قبلی یک تعریف کلی از دفترکل توزیع شده داشتیم که شاید کمک چندانی به درک مفهوم آن نکرده باشد. بنابراین بهتر است با ذکر مثال و مقدمه‌چینی یک بار برای همیشه این واژه‌ی غریبه را برای شما شرح دهیم.
از قدیم‌الایام برای نوشتن سابقه‌ی هر چیز از یک دفتر بزرگ استفاده می‌شد. برای مثال پدربزرگ‌های ما در مغازه‌‌های خود برای اینکه حساب خود را مدیریت کنند، هر ارسال و دریافت پولی را در داخل یک دفتر می‌نوشتند.
رفته رفته که کامپیوترها معرفی شدند و همه‌چیز به سمت دیجیتالی شدن رفت، دفتر‌های فیزیکی جای خود را به نرم‌افزارهای کامپیوتری مثل «مایکروسافت اکسل» (Microsoft Excel) دادند.
با پیشرفت علم در حوزه‌ی رمزنگاری و ظهور الگوریتم‌های جدید فناوری جدیدی مطرح شد که «دفترکل توزیع شده» یا Distributed Ledger نام گرفت.
این فناوری که گفتیم یک پایگاه داده برای ثبت و بایگانی تراکنش‌های مختلف است، «دفترکل» موجود در اسمش را از همان دفاتر بزرگ قدیمی الهام گرفته و از آنجایی که هیچ شخص یا سازمان ثالثی روی آن نظارت ندارد و چندین کامپیوتر متصل به شبکه نسخه‌ای یکسان از آن را در اختیار دارند، «توزیع‌شده» هم خوانده می‌شود و به همین دلیل با عنوان «دفترکل توزیع شده» شناخته می‌شود. در واقع این دفترکل تنها در یک مکان ثابت ذخیره نشده و بین کامپیوترهای مختلف توزیع شده است.
دفاترکل توزیع شده مشخصات و ویژگی‌های منحصر به فردی دارند که آن‌ها را از یک دفتر ثبت تراکنش معمولی متمایز می‌کند.
اگر بخواهیم ساده بگوییم دفترکل توزیع شده به ما اجازه می‌دهد تا در دنیای مجازی روابط جدیدی را داشته باشیم که قبلاً امکان‌پذیر نبود. مهم‌ترین ویژگی این روابط هم این است که هیچ نیازی به عامل میانجی مثل بانک‌ها، موسسات حقوقی و غیره نخواهیم داشت.
تفاوت بین دفتر کل توزیع شده و بلاک چین
همان‌طور که قبلاً هم اشاره کردیم مهم‌ترین فرق این دو فناوری این است که بلاک چین تنها یک نوع از دفترکل توزیع شده، محسوب می‌شود.
در بلاک چین تراکنش‌ها درون بلوک‌های متصل به هم ذخیره میشوند. در حالی که دفترکل توزیع شده ضرورتی برای انجام این کار ندارد.
به عبارت دیگر ممکن است نوع دیگری از دفترکل توزیع شده باشد که در آن مانند بلاک چین، داده‌ها و تراکنش‌ها به شکل بلوک‌های زنجیره‌وار به هم متصل نیستند و معماری دیگری در آن‌ها بکار گرفته شده است.
برای مثال پلتفرم «کوردا» یا «کردا» (Corda) را در نظر بگیرید که آن هم یک دفترکل توزیع شده است ولی نمی‌توان آن را یک بلاک چین مانند دیگر بلاک چین‌ها در نظر گرفت.
در این سیستم هر تراکنش مانند یک زنجیر به تمام تراکنش‌هایی که به آن‌ها وابستگی دارد، متصل است، ولی این تراکنش‌ها برخلاف بلاک چین، درون بلوک‌های مختلف قرار داده نمی‌شوند.
به زبان ساده‌تر در بلاک چین تراکنش‌ها ابتدا درون بلوک‌هایی قرار می‌گیرند که این بلوک‌ها به یکباره تایید میشوند در حالی که در کوردا هر تراکنش به تنهایی و بلافاصله تایید می‌شود.
از دیگر دفاترکل توزیع شده می‌توان به فناوری «تنگل» (Tangle) اشاره کرد که در پروژه‌ی IOTA از آن استفاده شده است. تنگل هم مانند بلاک چین یک نوع دفترکل توزیع شده است و شرکتی به نام «بنیاد آیوتا» (IOTA Foundation) آن را برای استفاده در پروژه‌ی خود توسعه داده است.
مزایای دفتر کل توزیع شده
برای اینکه بهتر متوجه موضوع شوید با ذکر یک مثال مزیت بزرگ دفترکل توزیع شده را توضیح می‌دهیم. فرض کنید در یک شرکت خصوصی که چندین شعبه دارد کارمندان موظف هستند تا هر ارسال و دریافت پولی را ثبت کنند.
در حالت عادی چنین شرکتی می‌تواند یک سایت اینترنتی ایجاد کند تا کارمندان بتوانند با مراجعه به آن با استفاده از فرم‌های موجود در سایت این ارسال و دریافت را ثبت کنند. در این شرایط تمام اطلاعات در یک مکان که معمولاً سرورهای شرکت ارائه‌دهنده‌ی سایت است، ذخیره میشوند.
مشکلی که وجود دارد این است که هم با به خطر افتادن امنیت سرورها احتمال از دست رفتن اطلاعات حساس وجود دارد و هم باید به شرکت ارائه‌دهنده‌ی این سرویس اعتماد کرد. از طرف دیگر همه نمی‌توانند تمام ارسال و دریافت‌های ثبت شده را ببینند و اگر کسی اطلاعات غلط ثبت کرده باشد، هیچ کس به جز مدیران از آن باخبر نخواهند شد.
حال اگر از یک دفترکل توزیع شده استفاده کنیم، هر ارسال و دریافت پولی که ثبت شود به شکل یک تراکنش درون دفترکل ذخیره خواهد شد.
یک نسخه از این دفترکل در کامپیوتر تمام کارمندان شرکت وجود دارد و هر تراکنشی که بخواهد در آن ثبت شود، باید به تایید همه‌ی اعضا برسد. بدین ترتیب حتی اگر یک یا چند نفر از کارمندان با همکاری همدیگر بخواهند اطلاعات غلطی را ثبت کنند، دیگر اعضا آن را تایید نخواهند کرد.
تمام تراکنش‌های تایید شده‌ی قبلی هم برای همه‌ی کارمندان قابل مشاهده است و هیچ چیزی برای پنهان کردن وجود ندارد. علاوه بر این، در صورت بروز مشکل برای کامپیوتر یک یا چند نفر از کارمندان، اطلاعات از بین نخواهد رفت زیرا همان نسخه در کامپیوتر دیگر اعضا هم وجود دارد.
موضوع دیگر این است که هیچ کس نمی‌تواند اطلاعات ثبت شده در این دفترکل را تغییر دهد. اگر تراکنشی به تایید اکثریت کامپیوترها برسد و درون دفترکل ثبت شود، دیگر امکان ویرایش یا تغییر آن وجود نخواهد داشت.
کاربرد دفتر کل توزیع شده
فناوری دفترکل توزیع شده پتانسیل این را دارد که روتین کاری شرکتهای خصوصی، موسسات و سازمانهای دولتی را تغییر دهد.
برای مثال؛ سازمانهای دولتی میتوانند از این فناوری برای دریافت مالیات، صدور پاسپورت، ثبت اسناد، رایگیری و غیره استفاده کنند و از تمام مزایای گفته شده، بهره‌مند شوند.
البته ناگفته نماند با اینکه فناوری دفترکل توزیع شده دارای مزایای بی‌شماری است ولی هنوز در ابتدای راه قرار دارد و شرکت‌ها و سازمانهای مختلف درحال بررسی و ارزیابی آن هستند. با این حال یک چیز کاملاً مشخص است: فناوری دفترکل توزیع شده، بهترین جایگزین برای روش‌های سنتی ثبت اطلاعات خواهد بود.
سخن پایانی
دفترکل توزیع شده پایگاه دادهای برای نگه‌داری اطلاعات و تراکنش‌ها است که در چندین کامپیوتر و به شکل غیرمتمرکز ذخیره می‌شود.
مفهومی که بیش از هر جای دیگر آن را در بلاک چین دیده‌ایم. برای همین است که در تمام مقالات مرتبط با بلاک چین و نحوه‌ی کار آن اسم دفترکل توزیع شده آورده می‌شود. در حقیقت بلاک چین نوع خاصی از دفترکل توزیع شده است.
دلیل استفاده از دفترکل توزیع شده به جای یک پایگاه داده‌ی معمولی، امنیت، شفافیت و کارایی بالای آن است که نمونه‌ی بارز آن را در ارزهای دیجیتالی مثل بیت کوین شاهد هستیم.
از همین رو، در این مقاله تلاش کردیم شما را با این فناوری آشنا کنیم و بگوییم که چرا نباید بلاک چین و دفترکل توزیع شده را هم‌معنی در نظر گرفت. امیدوارم دفعه‌ی بعدی که با جملاتی مثل «بلاک چین یک دفترکل توزیع شده است» مواجه شدید به خوبی مفهوم آن را درک کنید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
عجب چیز باحالی هست این دفتر کل توزیع شده واقعا از خوندن مقالات حوزه کریپتو تو سایت شما لذت میبرم خیلی خلاصه و مفید توضیح داده شده طوری که درک کامل به موضوع پیدا کنیم
سلام آقای رضایی عزیز
خوشحال هستیم که مقاله رو دوست داشتید و براتون مفید بوده
موفق باشید