تراکنشهای آنچین (On chain) و آفچین (Off Chain) چیست؟
در تراکنشهای داخل زنجیره تمام کارها در خود بلاک چین انجام می‌شود که به دلیل کارمزد بالا و سرعت کم در برخی کاربردها مشکلاتی ایجاد کرده است؛ برای رفع این مشکل از تراکنشهای خارج از زنجیره استفاده می‌شود.
با اینکه تراکنشهای مبتنی بر بلاک چین، همه‌روزه در حال افزایش محبوبیت هستند و بارها شده که در اخبار دیده‌ایم، حوزه‌های مختلف به‌جز ارزهای دیجیتال هم به استفاده از بلاک چین روی خوش نشان داده‌اند، ولی هنوز هم مشکلات عمده‌ای در رابطه با این فناوری وجود دارد. یکی از این مشکلات کارمزدهای بالای شبکه است که خوشبختانه در سال‌های اخیر شاهد ارائه راه‌حل‌های خوب برای حل آن بوده‌ایم. این راه‌حل استفاده از تراکنشهای خارج از زنجیره اصلی است که در این مقاله به‌طور کامل در مورد آن صحبت خواهیم کرد.
در پایان علاوه بر آشنایی با چنین تراکنش‌هایی، تفاوت‌های اصلی آن‌ها با تراکنشهای مرسوم داخل زنجیره را نیز درک خواهید کرد. در ادامه نیز به مزایای مهم تراکنشهای خارج از زنجیره اشاره خواهیم کرد تا به‌طور کامل با دلایل استفاده از این راه‌حل نسبت به دیگر راه‌حل‌های موجود آشنا شوید. شاید در نگاه اول این مفهوم کمی پیچیده و تخصصی به‌نظر برسد، ولی آشنایی با آن خالی از لطف نخواهد بود.
تراکنشهای درون زنجیره‌ای (On Chain)
تراکنشهای «درون زنجیره‌ای» (On Chain) همان تراکنش‌هایی است که همیشه از آن‌ها با عبارت تراکنشهای بلاک چین یاد می‌کنیم. به عبارت دیگر، به تراکنشهای معمولی بلاک چین که همگی با آن‌ها آشنا هستیم تراکنشهای درون زنجیره‌ای می‌گویند. این نوع تراکنش‌ها نسبت به تراکنشهای خارج از زنجیره از محبوبیت بالاتری برخوردار هستند و با انجام آن‌ها کل شبکه بلاک چین تحت تاثیر قرار می‌گیرد و به‌روزرسانی می‌شود.
قبلا در مقاله جامع «بلاک چین چیست» در مورد نحوه کار این فناوری صحبت شده است ولی جهت یادآوری بگوییم که برای تکمیل یک تراکنش درون زنجیره‌ای باید تعداد مشخصی از «ماینرها» (Miners) صحت و درستی آن را تایید کنند. زمانی که طول می‌کشد تا ماینرها تراکنش‌ها را تایید کنند بستگی زیادی به ازدحام شبکه دارد و برای همین بعضی اوقات درصورتی که تعداد تراکنشهای در صف تایید زیاد باشد، تایید تراکنش‌ها با تاخیر انجام می‌شود؛ البته کاربران می‌توانند برای سرعت بخشیدن به تایید تراکنشهای خود کارمزد بیشتری بپردازند. همچنین نکته دیگر این است که برای تایید این تراکنش‌ها باید حداقل ۵۱ درصد از کاربران شبکه درستی آن‌ها را تایید کنند و تنها در این صورت است که «دفتر کل» (Ledger) به‌روزرسانی می‌شود.
تراکنشهای برون زنجیره‌ای (Off Chain)
به غیر از تراکنشهای درون زنجیره‌ای، نوع دوم تراکنش‌ها را داریم که به آن‌ها تراکنشهای «برون زنجیره‌ای» (Off Chain) می‌گویند. این نوع تراکنش‌ها از چندین جهت با تراکنشهای داخل زنجیره که درمورد آن صحبت کردیم، تفاوت دارند.
همان‌طور که احتمالا از روی اسم این تراکنش‌ها حدس زده‌اید، تراکنشهای برون زنجیره‌ای در بیرون از بلاک چین تکمیل می‌شوند. پروتکلی که برای انجام تراکنشهای خارج از زنجیره از آن استفاده می‌شود تاحدودی شبیه سیستم‌های پرداخت اینترنتی مثل «پی‌پل» (PayPall) است.
به عبارت دیگر طرفین تراکنش در حال انجام، می‌توانند در بیرون از بلاک چین با هم به توافق برسند. قدم بعدی وجود یک شخص ثالث است که وظیفه دارد تکمیل تراکنش و درستی آن را تأیید کند. برای همین این شخص ثالث را می‌توان به عنوان ضامن تراکنش در حال انجام هم درنظر گرفت.
این همان روشی است که امروزه بسیاری از صرافی‌های غیرمتمرکز از آن استفاده می‌کنند. در صرافی‌های غیرمتمرکز صرافی مورد نظر تنها نقش نظاره‌گر را ایفا می‌کند. به عبارت دیگر، یک صرافی غیرمتمرکز تنها مکان و قوانینی را برای انجام تراکنش‌ها بین کاربران محیا می‌کند. وقتی دو طرف معامله در خارج از بلاک چین با یکدیگر به توافق رسیدند، خود تراکنش روی بلاک چین اصلی اجرا و ثبت می‌شود.
علاوه بر این، تراکنشهای برون زنجیره‌ای را می‌توان با تعویض کلیدهای خصوصی هم انجام داد. بدین ترتیب که خود ارزها از کیف پول خارج نمی‌شوند و تنها مالکیت آن‌ها از یک شخص به شخص دیگر واگذار می‌شود. برای همین معامله به صورت آنی و بدون هیچ تأخیری خواهد بود.
مزایای تراکنشهای Off Chain
اولین و مهم‌ترین نکته سرعت بالای اجرای تراکنشهای خارج از زنجیره است. تراکنشهای درون زنجیره‌ای ممکن است دچار تأخیرهای طولانی شوند که به ازدحام شبکه و تعداد تراکنشهای در صف انتظار تأیید بستگی دارد.
دومین مزیت اصلی تراکنشهای برون زنجیره‌ای نداشتن کارمزد انتقال است. دلیل آن هم این است که هیچ کاری روی خود بلاک چین انجام نمی‌شود. پس از آنجایی که هیچ ماینری برای تأیید تراکنش‌ها نیاز نیست، کارمزدی هم به کسی پرداخت نمی‌شود. به همین دلیل است که بسیاری از سرمایه‌گذاران برای انتقال رقم‌های بزرگ تراکنشهای خارج از زنجیره را ترجیح می‌دهند.
در حالی که امروزه تراکنشهای داخل زنجیره کارمزدهای بالایی در پی دارند که باعث بروز مشکلاتی نظیر «داست» (Dust) در انتقال بیت کوین می‌شود. داست به مبالغ کم بیت کوین گفته می‌شود که به خاطر کارمزد بالا نمی‌توان آن را خریدوفروش کرد. البته در بعضی از صرافی‌ها می‌توان این داست‌ها را که در فارسی می‌توان آن را گردوخاک معنی کرد، به ارزهای محلی خود صرافی (مثل BNB در صرافی بایننس) تبدیل کرد.
این موضوع باعث خواهد شد که شرکت‌های دیگر هم به دلیل نبودن خرج‌های پنهان مثل کارمزد، روی به فناوری بلاک چین بیاورند. بدین ترتیب روز به روز شاهد آن هستیم که شرکت‌های مختلف که تاکنون از بلاک چین در کسب‌و‌کارهای خود استفاده نمی‌کردند هم شروع به استفاده از این فناوری می‌کنند.
مزیت دیگر این است که تراکنشهای برون زنجیره‌ای امنیت بیشتری را برای طرفین معامله فراهم می‌سازند. دلیل آن هم این است که مشخصات آن‌ها به شکل عمومی قابل دسترسی نیست. در تراکنشهای درون زنجیره‌ای می‌توان با پیگیری تراکنش‌ها تاحدودی هویت طرفین مبادله را فهمید.
مسئله دیگری که اهمیت تراکنشهای برون زنجیره‌ای را مشخص می‌کند این است که سیستم بلاک چین‌های فعلی به شکلی طراحی شده که تراکنشهای بین بلاک چین‌های مختلف کار طاقت‌فرسایی است. برای مثال برای انتقال بیت کوین به اتریوم مجبور هستید که این دو ارز را به یکدیگر تبدیل کنید که کاری زمان‌بر و پرهزینه است. اما در تراکنشهای برون زنجیره‌ای نیازی به این کار نیست و کاربران می‌توانند بدون در نظر گرفتن بلاک چین ارزهای خود، اقدام به معامله کنند.
ترکیب تراکنشهای Off Chain و On Chain
پلتفرم‌هایی وجود دارند که از مزایای هر دو نوع تراکنش اشاره‌شده بهره می‌برند که به آن‌ها تراکنشهای ترکیبی یا هایبرید می‌گویند.
بعضی از پلتفرم‌ها ویژگی‌های مختلف تراکنشهای داخل زنجیره و خارج از زنجیره را با هم ترکیب می‌کنند تا به تراکنش‌هایی برسند که به آن‌ها تراکنشهای «ترکیبی» یا هایبرید (Hybrid) می‌گویند. از این تراکنش‌ها زمانی استفاده می‌شود که هم سرعت بالا و کارمزد کم در تبادل ارزها اهمیت داشته باشد و هم نیاز به غیرمتمرکز بودن تراکنش‌ها داشته باشیم. یکی از این پلتفرم‌ها سایت «ورتکس» (Vertex.Market) است که از مزایای هر دو نوع تراکنش‌ها بهره می‌برد.
این سایت سامانه‌ای طراحی کرده که از ویژگی‌های اساسی هر دو نوع تراکنش استفاده می‌کند. در واقع به همین دلیل است که به چنین تراکنش‌هایی تراکنشهای ترکیبی می‌گویند چون تراکنشهای برون زنجیره‌ای و درون زنجیره‌ای را با هم ترکیب می‌کنند.
چنین سامانه‌ای کاملا در معرض نظارت عموم قرار دارد و هیچ اتفاقی پشت پرده به وقوع نمی‌پیوندد. در چنین محیطی هیچ شخص یا گروهی مسئول مدیریت معاملات نیستند و در عین حال تراکنشهای داخل زنجیره و خارج از زنجیره هم جدا از هم اجرا می‌شوند. همزمان با این ویژگی‌ها تمام تراکنش‌ها هم آنی بوده و هیچ تأخیر اضافی در آن‌ها دیده نمی‌شود.
سخن پایانی
با محبوبیت بیت کوین و ارزهای دیجیتال، بلاک چین‌ها خود را به همگان ثابت کرده‌اند. شرکت‌ها و توسعه‌دهنده‌های مختلف هم تلاش می‌کنند تا از مزایای این فناوری در حوزه‌های کاری خود بهره ببرند. به همین دلیل گاهی اوقات در خبرها می‌بینیم که شرکت‌های مختلف فعال در حوزه‌های دیگر نیز روی به استفاده از بلاک چین آورده‌اند. بااین‌حال، هنوز این فناوری مشکلات و کاستی‌های خاص خودش را دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به کارمزدهای بالا، سرعت پایین تراکنش‌ها و موارد دیگر اشاره کرد.
فعالان این حوزه همواره در تلاش بوده‌اند تا این مشکلات و کمبودها را با ارائه فناوری‌های جدید رفع کنند که ایده استفاده از تراکنشهای برون زنجیره‌ای یکی از این راه‌حل‌ها است. به همین منظور در این مقاله ضمن تعریف و معرفی این تراکنش‌ها به مزایای قابل توجه آن هم اشاره کردیم و دیدیم که چه تفاوت‌هایی با تراکنشهای معمولی درون زنجیره‌ای دارند.
