آشنایی با استخر نقدینگی (Liquidity Pool) در DeFi

اگر مدتی از شروع ماجراجویی شما در دنیای ارزهای دیجیتال می‌گذرد، حتما با واژه‌هایی مثل «امور مالی غیرمتمرکز» یا دیفای (Defi)، «صرافی‌های غیرمتمرکز» (Dex) و استخر نقدینگی رو‌به‌رو شده‌اید، ولی به احتمال زیاد اطلاعات چندانی درمورد جزئیات و نحوه‌ کار آن‌ها ندارید. اگر چنین است، در این مقاله ضمن مرور مفاهیم مورد نیاز، به طور کامل و با زبانی ساده، استخر نقدینگی را برای شما روشن خواهیم کرد. بدین ترتیب، در آینده که این اسامی را در اخبار و مقالات مربوط به رمزارزها خواهید شنید دیگر احساس گیجی نخواهید کرد.

دیگر مانند اولین سال‌های ظهور بیت کوین و آغاز محبوبیت ارزهای دیجیتال، این رمزارز تنها رمزارزی نیست که کاربران و سرمایه‌گذاران تمایل به سرمایه‌گذاری در آن داشته باشند. هر روز شاهد ارزها و مفاهیم نوآورانه‌ جدید هستیم که امورمالی متمرکز و استخرهای نقدینگی یکی از آن‌ها هستند. پس در ادامه با ما همراه باشید تا یک‌بار برای همیشه این موضوع را برایتان شرح دهیم.

جدول سفارشات

قبل از اینکه بخواهیم استخر نقدینگی را تعریف کنیم باید ابتدا با جدول سفارشات که در صرافی‌های متمرکزی مثل «بایننس» (Binance) از آن‌ها استفاده می‌شود، آشنا شویم.

در روش جدول سفارشات، فروشنده یا خریدار سفارش خود را با قیمت دلخواه خود ثبت می‌کند. به عبارت دیگر فروشنده، سفارش فروش و خریدار، سفارش خرید را در جدول سفارشات قرار می‌دهد. سپس سیستم صرافی در صورتی که قیمت‌های ثبت‌شده توسط این دو نفر با هم هماهنگ باشد، معامله را به‌اصطلاح جوش می‌دهد و معامله انجام می‌شود.

در روش معامله با جدول سفارشات، دو نوع معامله‌گر داریم: «سفارش‌بردار» (Taker) و «سفارش‌گذار» (Maker). سفارش‌بردار کسی است که ارز مورد نظر را با قیمت‌هایی که هم‌اکنون در جدول سفارش ثبت شده است، خریداری می‌کند. در طرف دیگر، سفارش‌گذار کسی است که سفارش خود را با قیمت دلخواه خود در جدول سفارشات ثبت می‌کند.

این روش معمولا برای ارزهایی که تقاضا و نقدینگی بالایی دارند به خوبی کار می‌کند. با‌این‌حال، ارزهایی که حجم معاملاتی آن‌ها کم است یا نقدینگی پایینی دارند با مشکل رو‌به‌رو می‌شوند، زیرا یک سفارش بزرگ توسط یک معامله‌گر می‌تواند قیمت آن ارز را به‌شدت‌ بالا یا پایین بیاورد. ارزهایی که حجم معاملاتی پایینی دارند یا صرافی‌های جدید در بیشتر مواقع با مشکل کمبود نقدینگی مواجه هستند که باعث تغییرات نامتعارف قیمتی و حتی دستکاری بازار می‌شود.

برای حل این مشکل استخرهای نقدینگی به‌وجود آمده‌اند که تاحدودی توانسته‌اند موفق ظاهر شوند.

 

منظور از استخر نقدینگی (Liquidity Pool) چیست؟

«استخر نقدینگی» (Liquidity Pool) به مجموعه‌ای از توکن‌های کاربران مختلف گفته می‌شود که توسط یک قرارداد هوشمند قفل شده‌اند. ابتدا بیایید مفهوم «نقدینگی» (Liquidity) را درک کنیم؛ نقدینگی که در بعضی از مراجع فارسی به آن «نقدشوندگی» هم گفته می‌شود به میزان راحتی تبدیل یک ارز به ارز دیگر بدون تأثیر گذاشتن روی قیمت آن گفته می‌شود.

به عبارت دیگر نقدینگی بیان‌کننده‌ سرعت و آسانی خرید یا فروش یک ارز است. وقتی می‌گوییم یک ارز نقدینگی پایینی دارد یعنی ممکن است به اندازه‌ کافی از آن ارز در یک صرافی موجود نباشد. به عنوان مثالی دیگر، فرض کنید شما یک شی‌ء نادر گران‌قیمت در اختیار داشته باشید ولی تا زمانی که کسی مایل به خرید آن نباشد شما با مشکل مواجه خواهید بود.

در این مثال می‌گوییم که نقدینگی آن شیء پایین است. یا مثلا فرض کنیم شما می‌خواهید این شیء قیمتی خود را با یک خودرو معاوضه کنید. پیدا کردن کسی که دقیقا خودروی مورد نظر شما را داشته و همزمان تمایل به دریافت شی‌ء گران‌قیمت شما به عنوان مبلغ پرداختی را داشته باشد تقریبا غیرممکن است.

استخرهای نقدینگی یکی از پایه‌های اصلی صرافی‌های غیرمتمرکز مثل «یونی‌سواپ» (UniSwap) هستند. در این صرافی‌ها کاربرانی که به آن‌ها «تأمین‌کنندگان نقدینگی» (Liquidity Providers) می‌گوییم، مقادیر برابری از دو ارز را در یک استخر قرار می‌دهند تا یک بازار تشکیل شود. در ازای دراختیار قراردادن ارزهای خود برای تشکیل این استخر، کارمزدهایی که از معاملات انجام شده در همان استخر دریافت می‌شود، به عنوان سود به حساب این افراد پرداخت می‌شود. این پرداخت سود متناسب با سهم آن‌ها در استخر است. کسانی که مقادیر بیشتری را در یک استخر قرار داده‌اند سود بیشتری نسبت به کسی که مقدار کمتری قرار داده‌اند، دریافت می‌کنند.

بدین ترتیب هم مشکل نقدینگی حل می‌شود و هم فرصت مناسبی برای کسب سود در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. یکی از اولین پروتکل‌هایی که از استخر نقدینگی استفاده کرد پروژه‌ی «بانکور» (Bancor) بود ولی خیلی زود این ایده در پروژه‌های دیگری مثل یونی‌سواپ هم استفاده شد و به محبوبیت رسید. چند مورد دیگر از صرافی‌هایی که از استخر نقدینگی استفاده می‌کنند «سوشی‌سواپ» (SushiSwap)، «کرو» (Curve) و «برگرسواپ» (BurgerSwap) هستند.

 

نحوه‌ کار استخر نقدینگی

برای درک بهتر موضوع به یک مثال از نحوه‌ شرکت یک کاربر در این استخرهای نقدینگی توجه کنید. فرض کنیم این کاربر می‌خواهد در استخر نقدینگی جفت‌ارز اتریوم/دای (ETH/DAI) شرکت کند. برای اینکار او باید از هر دو ارز به یک میزان در استخر وارد کند. به عبارت دیگر اگر او بخواهد ۱ اتریوم در استخر سرمایه‌گذاری کند باید به همان میزان ارز دای را نیز وارد استخر کند که در زمان نگارش این مقاله برابر با ۱۷۸۰ دای است (۱ اتریوم = ۱۷۸۰ دای).

با اینکار کاربر مورد نظر توکن استخر نقدینگی دریافت می‌کند که نشان‌دهنده‌ میزان سهم او در کل استخر نقدینگی است و کاربر می‌تواند به کمک آن هرزمان که خواست سرمایه‌ خود را برداشت کند. وقتی کاربر دیگری معامله‌ای انجام می‌دهد، کارمزد آن محاسبه شده و مقداری از آن برای کاربری که توکن‌های خود را در استخر قرار داده است، کنار گذاشته می‌شود.

برای مثال یونی‌سواپ به ازای هر معامله ۰.۳ درصد از کل آن معامله را به عنوان کارمزد دریافت می‌کند. حال اگر جفت ارز اتریوم/دای شما ۰.۰۰۷ درصد از کل توکن‌های استخر نقدینگی را شامل شود، ۰.۰۰۷ درصد از این ۰.۳ درصد کارمزد معامله به شما تعلق خواهد گرفت.

نکته‌ مهم دیگر این است که با وجود نسبت ۵۰-۵۰ جفت ارزی که هر کاربر در استخر نقدینگی سرمایه‌گذاری می‌کند، ممکن است در زمان برداشت این نسبت متفاوت باشد. برای مثال اگر کاربری قصد سرمایه‌گذاری ۲۰۰ دلاری در استخر نقدینگی داشته باشد در ابتدا باید از هر ارز به یک نسبت مساوی در استخر قرار دهد که در این مثال ۱۰۰ دلار از هر ارز است. هنگام برداشت ممکن است این نسبت به هم بخورد و کاربر از یک ارز به ارزش ۱۵۰ دلار و از ارز دیگر به ارزش ۵۰ دلار دریافت کند.

 

مزایای استخر نقدینگی

استخرهای نقدینگی ۳ مزیت عمده دارند که تاحدودی در طول مقاله با آن‌ها آشنا شدیم ولی بیایید یک جمع‌بندی کلی هم داشته باشیم.

اولین مزیت چنین استخرهایی طبیعتا مهیا کردن نقدینگی برای ارزهای مختلف در صرافی‌های غیرمتمرکز است. استخر نقدینگی در پشت پرده تنها یک سفارش‌گذار خودکار در قالب قرارداد هوشمند است که سفارش‌های خرید و فروش کاربران را براساس پارامترهای از پیش‌تعیین‌شده به هم متصل می‌کند. در این روش همان‌طور که گفتیم کاربران مجبور نیستند به‌صورت مستقیم به دیگر کاربران متصل شوند زیرا سرمایه‌گذارانی از قبل هستند که توکن‌های خود را در اختیار استخر نقدینگی قرار داده‌اند.

علاوه بر این، در روش جدول سفارشات، کاربران مدام مجبورند با حرکت قیمت، پیشنهادات خریدوفروش خود را نیز هماهنگ با آن تغییر دهند. با اینکه چنین افرادی به اندازه‌ کافی حرفه‌ای هستند که در کسری از ثانیه این کار را انجام دهند ولی در استخرهای نقدینگی نیازی به این کار نیست. وقتی شما توکن‌های خود را در استخر نقدینگی سرمایه‌گذاری می‌کنید دیگری لازم نیست نگران این مورد باشید زیرا قرارداد هوشمند خودش این کار را برای شما انجام می‌دهد.

یکی دیگر از مزیت‌های خوب استخرهای نقدینگی این است که همه می‌توانند به راحتی در آن سرمایه‌گذاری کنند. برای ورود به این استخرها نیازی به پرداخت کارمزد یا تایید هویت نیست و هر کسی می‌تواند وارد استخرهای نقدینگی شود.

 

سخن پایانی

استخرهای نقدینگی یکی از مفاهیم بنیادین امورمالی غیرمتمرکز یا دیفای هستند که شاید بدون آن‌ها ادامه‌ حیات این فناوری با مشکل مواجه می‌شد. استخرهای نقدینگی مزایای بسیار مهمی دارند که تأمین نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز و فرصت سرمایه‌گذاری کم‌خطر برای همه‌ کاربران از جمله‌ آن‌ها هستند.

چنین استخرهایی هم برای صرافی‌ها مفید هستند و هم به کاربران اجازه می‌دهند به‌راحتی و بدون نگرانی از پایین بودن نقدینگی در صرافی‌های غیرمتمرکز معامله کنند. ما نیز در این مقاله سعی کردیم ضمن معرفی استخرهای نقدینگی در حوزه‌ دیفای و شرح نحوه‌ عملکرد آن، شما را با این مفهوم آشنا کنیم تا شما هم بتوانید از مزایای این فناوری بهره‌مند شوید.

همچنین در ادامه مزایای عمده‌ استخرهای نقدینگی را بیان کردیم و فهمیدیم که چنین استخرهایی با تأمین نقدینگی و خودکار کردن عملیات اتصال سفارش‌گذار و سفارش‌بردار تا چه حد می‌توانند مشکلات عمده‌ صرافی‌های غیرمتمرکز را حل‌وفصل کنند.