آشنایی با تاریخچه بازار فارکس؛ فارکس از کجا و چگونه آغاز شد؟
«بازار تبادل ارزهای خارجی» (Foreign Exchange) که بیشتر با نام «فارکس» (Forex) شناخته می‌شود، بازاری پویا و جهانی است که در آن میتوان ارز کشورهای مختلف را خریدوفروش کرد.
در طول سال‌های گذشته این بازار فرازونشیب‌های فراوانی را پشت سر گذاشته و از یک سیستم سنتی و محدود به یک سیستم دیجیتالی و غیرمتمرکز تبدیل شده است. موضوعی که باعث شده تا تمام افراد جهان از هر نقطه‌ای از این کره خاکی توانایی ورود و کسب درآمد از یک بازار بین‌المللی را پیدا کنند.
در مقاله امروز قرار است در مورد تاریخچه بازار فارکس صحبت کنیم و ببینیم که این بازار بزرگ از کجا و به چه شکلی آغاز به کار کرد. آیا از همان ابتدا فارکس بازاری آنلاین و دردسترس بود یا تنها افراد کمی اجازه فعالیت در آن را داشتند؟ کدام کشورها نقش اساسی در شکل‌گیری فارکس داشتند و اصلا ایده این کار از کجا پدید آمد؟
اینها سوالاتی هستند که در ادامه به آنها پاسخ می‌دهیم و پیشنهاد می‌کنیم شما نیز تا انتها همراه ما باشید. آشنایی با اتفاقاتی که در گذشته به وقوع پیوسته است، باعث می‌شود تا آماده اتفاقات مشابه در آینده باشید و هیچ‌وقت غافل‌گیر نشوید.
فارکس از کجا شروع شد؟
مبادله کالابهکالا قدیمی‌ترین روش معامله است که برای اولین‌بار در سال ۶ هزار قبل از میلاد توسط قبایل حاضر در منطقه بینالنهرین معرفی شد. براساس این روش معامله برای دریافت یک کالا باید کالای دیگری که هم‌ارزش آن بود، به طرف مقابل ارائه می‌کردید.
این روش مبادله رفته‌رفته پیشرفت کرد و از کالاهایی مثل نمک و ادویه به‌عنوان ابزارهای معاملاتی استفاده شد. در آن زمان کشتی‌های مختلف برای مبادله چنین کالاهایی با مناطق دیگر، مسافت‌های زیادی را در دریا طی میکردند. بدین ترتیب اولین شکل‌های مبادله جهانی انجام شد.
با گذشت زمان و در اوایل قرن ۶ قبل از میلاد، اولین سکه‌های طلا ضرب شدند و از آنها به عنوان یک ارز قابل‌مبادله استفاده شد. دلیل انتخاب طلا برای این کار به ویژگی‌های ذاتی این فلز برمی‌گردد که هم کم‌یاب است و هم ویژگی‌های دیگری همچون پایداری، تقسیم‌پذیری و یکنواختی دارد.
سکه‌های طلا برای مدت طولانی به عنوان ارز استفاده شدند اما به دلیل وزن سنگینی که این سکه‌ها داشتند، رفته‌رفته استفاده از آنها کم‌رنگ‌تر شد. در دهه ۱۸۰۰ میلادی کشورها «استاندارد طلا» (Gold Standard) را پذیرفتند. استاندارد طلا به نوعی سیستم پولی گفته می‌شود که در آن، دولت، پرداخت مقدار مشخصی طلا را به ازای هر پول کاغذی تضمین می‌کند. برای مثال در این سیستم هر شخص که ۲ واحد پول کاغذی در اختیار داشته باشد، می‌تواند با تحویل دادن آن به بانک مرکزی به همان نسبت طلای فیزیکی دریافت کند.
سیستم استاندارد طلا تا جنگ جهانی اول به‌خوبی کار کرد اما هرج‌ومرجی که این جنگ در بین کشورهای اروپایی ایجاد کرد، باعث شد کشورها نتوانند مطابق این سیستم عمل کنند. بدین ترتیب بدون اینکه پرداخت طلای فیزیکی تضمین شود، پول بیشتری چاپ شد تا دولت‌ها بتوانند از هزینه‌های جنگ بربیایند.
در طول این مدت و اوایل دهه ۱۹۰۰ میلادی بازار تبادل ارزهای خارجی از استاندارد طلا پیروی می‌کرد. کشورهای مختلف به دلیل اینکه می‌توانستند ارزهای یکدیگر را به طلا تبدیل کنند، در این بازار مبادله میکردند. اما همان‌طور که گفتیم این استاندارد ضعف‌های خود را در طول جنگ‌ها نشان می‌داد و برای همین نتوانست به دوام خود ادامه دهد.
تاریخچه بازار فارکس؛ اتفاقات مهمی که بازار فارکس را دگرگون کردند
در طول همه این سال‌ها بازار فارکس با فرازونشیب‌های زیادی مواجه شده است که هرکدام تاثیرات بزرگ و کوچکی روی آن گذاشته‌اند. برای آشنایی با مهم‌ترین اتفاقات تاریخ فارکس در این بخش می‌خواهیم به‌صورت جداگانه در مورد آنها صحبت کنیم.
در بخش قبلی گفتیم که اولین شکل بازار فارکس به‌صورت مبادله کالابهکالا انجام شد و سپس شاهد ضرب سکه‌های طلا بودیم. بعد از آن نیز استاندارد طلا در سطح بازارهای جهانی حاکم شد اما وقوع جنگ، ضعف‌های این سیستم را بر همگان آشکار کرد.
همین موضوع باعث شد تا نظام مدیریت پولی دیگری به‌نام «برتون وودز» (Bretton Woods system) مطرح شود. اما منظور از نظام پولی برتون وودز چیست؟
نظام مدیریت پولی برتون وودز
اولین تغییر بزرگ در بازار فارکس در اواخر جنگ جهانی دوم شکل گرفت که امروزه آن را با نام نظام مدیریت پولی برتون وودز می‌شناسیم. در آن زمان آمریکا، بریتانیای کبیر، فرانسه و نمایندگان کشورهای دیگر در کنفرانس مالی و پولی سازمان ملل متحد که در منطقه برتون وودز آمریکا برگزار می‌شد، گرد هم آمدند تا نظام پولی جهانی جدیدی را تدوین کنند.
دلیل انتخاب آمریکا برای چنین کنفرانسی این بود که در آن زمان آمریکا تنها کشور بزرگی به حساب می‌آمد که از صدمات جنگ در امان مانده است. این در حالی بود که کشورهای اروپایی وضعیت بسیار نامناسبی داشتند. در حقیقت جنگ جهانی دوم باعث شد تا دلار آمریکا از یک ارز شکست‌خورده به معیاری برای سنجش ارزش ارز کشورهای دیگر تبدیل شود.
حاصل این کنفرانس توافق‌نامه‌ای بود که قرار شد براساس آن محیطی پایدار و امن برای اقتصاد جهانی شکل بگیرد و کشورها بتوانند به‌کمک آن وضعیت خود را سامان بدهند. این کار قرار بود با ایجاد بازاری منعطف و متصل به یک ارز خاص انجام شود.
در چنین سیستمی ارزش ارز هر کشور به ارز کشور دیگر متصل می‌شود. برای همین طبق این توافقنامه سایر کشورها ارز خود را به دلار آمریکا متصل کردند و پشتوانه خود دلار نیز طلا در نظر گرفته شد. دلیل انتخاب دلار نیز به این خاطر بود که در آن زمان آمریکا بیشترین ذخایر طلا را در بین کشورهای مختلف داشت. بدین ترتیب بقیه کشورها می‌توانستند با دلار با یکدیگر مبادله کرده و هر زمان که خواستند آن را با طلا عوض کنند.
این سیستم نیز به دلیل اینکه دولت آمریکا به اندازه کافی طلا نداشت تا بتواند به‌عنوان پشتوانه دلارهای موجود در بازار از آنها استفاده کند، با شکست مواجه شد. در نهایت در سال ۱۹۷۱ میلادی رئیس جمهور وقت ایالات متحده آمریکا آقای «ریچارد نیکسون» (Richard M. Nixon) توافقنامه برتن وودز را باطل اعلام کرد و قرار شد سیستم پولی دیگری با نام «نرخ ارز شناور» (Free-Floating System) جای آن را بگیرد.
شروع استفاده از نظام پولی نرخ ارز شناور
بعد از شکست سیستم برتن وودز، در سال ۱۹۷۱ میلادی توافقنامه دیگری با نام «اسمیتسونیان» (Smithsonian) مطرح شد که تاحدودی شبیه سیستم برتن وودز بود. با این حال سیستم اسمیتسونیان اجازه دامنه نوسان بیشتری را به ارزهای دیگر می‌داد.
در آن زمان آمریکا ارزش دلار را معادل ۳۸ دلار به ازای هر اونس طلا در نظر گرفت. برای همین طبق توافقنامه اسمیتسونیان، ارزهای دیگر می‌توانستند تا ۲.۲۵ درصد در مقابل دلار نوسان داشته باشند. این در حالی بود که خود دلار نیز با نسبت اشاره‌شده با طلا پشتیبانی می‌شد.
در سال ۱۹۷۲ میلادی، اروپا تلاش کرد تا وابستگی خود را به ارز دلار کاهش دهد. برای همین کشورهای آلمان غربی، فرانسه، ایتالیا، هلند، بلژیک و لوکزامبورگ با همکاری یکدیگر ارز مشترکی را راه‌اندازی کردند.
هر دوی این نظام‌های پولی اشتباهاتی مشابه توافقنامه برتن وودز داشتند و برای همین آنها نیز با شکست مواجه شدند. همین موضوع باعث شد تا در سال ۱۹۷۳ میلادی استفاده از نظام پولی نرخ ارز شناور رسمی شود.
توافقنامه پلازا
در اوایل دهه ۸۰ میلادی، ارزش دلار نسبت به سایر ارزها به قدری زیاد شده بود که صادرکنندگان با مشکل مواجه می‌شدند.
در پاسخ به رکود اقتصادی آن زمان، اقتصاددادن مشهور آمریکایی آقای «پل ولکر» (Paul Volcker) که در آن زمان ریاست «فدرال رزرو» (Federal Reserve) را برعهده داشت، نرخ بهره را افزایش داد. این کار باعث افزایش شدید قیمت دلار و کاهش تورم شد اما رقابت‌پذیری آمریکا را در سطح بازارهای جهانی پایین آورد.
ارزش بالای دلار آمریکا باعث شد تا کشورهای جهان سومی زیر بار بدهی‌ها کمر خم کنند و کارخانه‌های آمریکایی به دلیل عدم توانایی در رقابت با رقبای خود تعطیل شوند.
در سال ۱۹۸۵ گروه «جی ۵» (G5) که از کشورهای آمریکا، بریتانیا، فرانسه، آلمان غربی و ژاپن تشکیل می‌شد، نمایندگان خود را برای شرکت در یک جلسه فوق سری در هتل پلازای نیویورک به این شهر ارسال کردند. اخبار این نشست به رسانه‌ها درز کرد و باعث شد جی ۵ بیانیه‌ای را در تمجید از ارزهای غیر از دلار منتشر کند. این اتفاق به توافقنامه پلازا شهرت یافت و باعث شد قیمت دلار با کاهش زیادی روبه‌رو شود.
همین موضوع باعث شد تا معامله‌گران به این باور برسند که در این دنیای جدید معامله‌گری فرصت‌های کسب درآمد زیادی وجود دارد. حتی با وجود دخالت دولت‌ها هنوز هم می‌شد نوسانات قابل‌توجهی را در ارز کشورها پیدا کرد و در بازارهای مالی نوسان یک معنی می‌دهد و آن فرصت کسب درآمد است.
شکل‌گیری یورو
بعد از جنگ جهانی دوم، اروپا تلاش زیادی کرد تا با عقد پیمان‌های مختلف، کشورهای منطقه را دوباره به یکدیگر نزدیک کند. هیچ‌کدام از این پیمان‌ها نتوانستند به اندازه پیمانی که به نام «پیمان ماستریخت» (Maastricht Treaty) شناخته می‌شود، پربار باشند.
براساس این توافقنامه اتحادیه اروپا تشکیل شد و بعدها نیز شاهد شکل‌گیری ارز یورو بودیم. پیمان ماستریخت که از روی شهری در هلند نام‌گذاری شده است، بارها دچار اصلاح شد ولی شکل‌گیری یورو باعث شد تا بانک‌های اروپایی و کسب‌وکارهای فعال در این منطقه ریسک کمتری را در مبادلات ارزی خود در بازارهای جهانی داشته باشند.
ظهور بازار آنلاین
در دهه ۹۰ میلادی بازار تبادل ارزهای خارجی رشد زیاد و پرسرعتی را تجربه کرد زیرا نحوه نگرش مردم به پول و استفاده از آن در حال تغییر بود. در این برهه از زمان برای اولین بار شرایطی پیش آمده بود که هر شخص می‌توانست در خلوت اتاق خود و تنها با یک کلیک قیمت دقیق یک ارز را پیدا کند؛ اتفاقی که تا همین چند سال پیش به چندین معامله‌گر و بروکر و تماس تلفنی نیاز داشت.
چنین پیش‌رفتی بازار فارکس را برای همیشه تغییر داد. ارزهایی که تا قبل از این توسط نظام‌های پولی منزوی شده بودند، هم‌اکنون قابلیت خریدوفروش داشتند. همین موضوع باعث شد تا بازارهای نوظهوری مثل بازار شرق آسیا رونق بگیرند و معامله‌گران و سرمایه‌گذاران به سمت آن کشیده شوند.
بازار فارکس در جهان امروز
امروزه افراد زیادی از سرتاسر جهان با شرایط مالی، نژادی و حقوقی مختلف در بازار فارکس مشغول معامله هستند. بازار آزادتر شده و سفره مناسبی برای کسب درآمد از فارکس برای همه باز شده است.
حتی خود شما نیز می‌توانید از داخل یک کشور تحریمی مانند ایران، از کوچک‌ترین روستاها گرفته تا چهارگوشه این کشور و تنها با در اختیار داشتن یک کامپیوتر یا موبایل و خط اینترنت به این بازار بین‌المللی وارد شوید و از فرصت‌های کسب درآمد دلاری آن استفاده کنید.
سخن پایانی
معامله‌گری در فارکس در طول سال‌های گذشته پیشرفت قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرده است. از روزهای اول این بازار که در آن از سکه‌های طلا استفاده می‌شد تا زمان حال که فارکس تبدیل به بازاری غیرمتمرکز و تماما آنلاین شده است، تمام این فرازونشیب‌ها اتفاق افتاده‌اند تا ما بتوانیم در این روز و در این ساعت از فرصت‌های کسب درآمد دلاری موجود در آن استفاده کنیم.
مطالعه تاریخچه فارکس و رویدادهای مختلفی که در گذشته برای آن اتفاق افتاده است، باعث می‌شود تا برای اتفاقات مشابه در آینده آماده باشیم. یادتان نرود که این روزها بحث فناوری‌های نوظهوری مثل «بلاک چین» (Blockchain) و «هوش مصنوعی» (Artificial Intelligence) یا AI داغ هستند و شاید در آینده شاهد وقوع تغییر بزرگ بعدی در فارکس باشیم.
نظر شما در این باره چیست؟ آیا شما از قدیمی‌های فارکس هستید؟ اگر چنین است می‌توانید در بخش نظرات همین پست خاطرات قدیمی خود را در مورد معامله در این بازار، با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
