عرضه انعطاف پذیر توکن (Elastic Supply Tokens) چیست؟

یکی از ویژگی‌های اصلی بیت کوین که اولین و بزرگ‌ترین ارز دیجیتال بازار محسوب می‌شود، ایجاد یک دارایی دیجیتال بود که هیچ‌کس نتواند میزان عرضه‌ آن را دستکاری کند. همچنین بسیاری از فعالان بازار ارزهای دیجیتال معتقدند یکی از انگیزه‌های اصلی پشت ایجاد بیت کوین جایگزینی ارزهای مرسوم مثل دلار و یورو بود. ارزهای دولتی که شاهد بودیم در جریان بحران مالی سال ۲۰۰۸ میلادی ضعف خود را به خوبی نشان دادند.

درواقع ویژگی‌های اساسی بیت کوین مثل عدم نیاز به شخص ثالث برای کنترل و غیرمتمرکز بودن آن دقیقا نقطه‌ مقابل سیستم مالی جهانی قرار دارد. مهم‌ترین دلیل این موضوع بحث کم‌یابی و محدود بودن تعداد بیت کوین‌ها است که باعث می‌شود ارزش خود را همواره حفظ کند. به عبارت دیگر هیچ‌گاه بیش از ۲۱ میلیون بیت کوین نخواهیم داشت.

در طرف دیگر به جز بیت کوین ارزهای دیجیتال متنوع زیادی هم به وجود آمده‌اند که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند. برخی از این ارزها روش‌های متفاوتی را برای کنترل ارزش خود در طول زمان انتخاب کرده‌اند که امروز می‌خواهیم در مورد یکی از آن‌ها یعنی توکن‌های دارای عرضه انعطاف‌پذیر صحبت کنیم.

توکن‌های دارای عرضه انعطاف پذیر

«توکن با عرضه انعطاف‌ پذیر» (Elastic Supply Token) به توکن‌هایی گفته می‌شود که در آن‌ها با تغییر قیمت توکن، عرضه در گردش آن هم بیشتر یا کمتر می‌شود. این افزایش یا کاهش عرضه در گردش به کمک مکانیزمی صورت می‌گیرد که به آن «پایه‌گذاری مجدد» یا «ری‌بیس» (Rebase) می‌گویند. اما اصلا منظور از عرضه چیست و چه تفاوتی با عرضه در گردش دارد؟ برای درک بهتر این تعریف بیایید کمی در مورد اصطلاحات به کار رفته صحبت کنیم.

• عرضه در گردش (Circulating Supply):‌ منظور از عرضه در گردش یک ارز دیجیتال تمام کوین‌هایی است که هم‌اکنون در دسترس عموم قرار دارد و کاربران آن‌ها را در صرافی‌های مختلف خریدوفروش کرده یا در کیف پول‌های خود نگه می‌دارند. برای مثال عرضه در گردش بیت کوین برابر با ۱۸،۷۳۰،۸۱۸ است.
• عرضه کل (Total Supply): عرضه کل به کل مقدار یک ارز دیجیتال که تاکنون ایجاد شده گفته می‌شود. برخلاف عرضه در گردش، در عرضه کل نیازی نیست که تمام کوین‌ها قابل استفاده باشند. به عبارت دیگر در محاسبه‌ آن ارزهایی که در مکان‌های دیگر قفل شده‌اند و در اختیار عموم نیستند هم محاسبه می‌شود. همچنین در عرضه کل کوین‌هایی که طی فرایند «سوزاندن» (Coin Burning) از بین رفته‌اند، محاسبه نمی‌شوند. عرضه کل بیت کوین هم در حال حاضر ۱۸،۷۳۰،۸۱۸ واحد است. عرضه کل معمولا مساوی یا بیشتر از عرضه در گردش است.
• حداکثر عرضه (Max Supply): حداکثر عرضه همان‌طور که از اسمش پیداست به بالاترین تعدادی که یک ارز دیجیتال به آن خواهد رسید گفته می‌شود. در محاسبه‌ حداکثر عرضه کوین‌هایی که در آینده ایجاد خواهند شد هم محاسبه می‌شود. حداکثر عرضه‌ بیت کوین ۲۱ میلیون واحد است که طبق محاسبات در سال ۲۱۴۰ میلادی به این رقم خواهیم رسید.

مثال: فرض کنیم می‌خواهیم ۲۰۰ عدد میوه در بازار عرضه کنیم. در حال حاضر یک جعبه پر از میوه داریم که درون خود ۱۰۰ عدد میوه دارد و می‌خواهیم تا ماه بعد هم منتظر بمانیم تا ۱۰۰ میوه دیگر که هنوز نرسیده‌اند رشد کنند تا بتوانیم آن‌ها را هم در بازار عرضه کنیم. بنابراین حداکثر عرضه در این مثال برابر با ۲۰۰ خواهد بود زیرا به جز این ۱۰۰ عدد موجود در جعبه و ۱۰۰ عددی که در حال رشد است دیگر میوه‌ دیگری نخواهیم داشت.

حال فرض کنید جعبه پر از میوه را امروز در بازار عرضه کردیم. بعد از عرضه‌ این جعبه‌ در بازار مقدار عرضه در گردش برابر با ۱۰۰ خواهد بود زیرا در آن زمان تنها یک جعبه که ۱۰۰ میوه درون خود دارد در بازار عرضه شده و عموم مردم تنها می‌توانند این ۱۰۰ واحد را خریداری کنند. حال اگر ما به جای این ۱۰۰ میوه موجود در جعبه تنها ۷۰ واحد از آن را به بازار عرضه می‌کردیم و ۳۰ واحد از آن را برای خود نگه می‌داشتیم، عرضه در گردش این میوه برابر با ۷۰ و عرضه کل آن برابر با همان ۱۰۰ می‌شد.

زیرا همان‌طور که در تعریف عرضه کل گفتیم لازم نیست که تمام واحدها در اختیار مردم و قابل خریدوفروش باشد. همچنین ماه بعد که ۱۰۰ میوه دیگر هم رشد کردند و همه‌ آن‌ها را در بازار عرضه کردیم عرضه در گردش، عرضه کل و حداکثر عرضه همگی برابر با ۲۰۰ خواهند شد.

حال بیایید به تعریف توکن‌های دارای عرضه انعطاف‌پذیر برگردیم. گفتیم که عرضه انعطاف‌پذیر توکن یعنی افزایش یا کاهش عرضه به نسبت قیمت فعلی آن توکن که با هدف ثابت نگه‌داشتن ارزش آن صورت می‌گیرد. بنابراین اگر به همین کشور خودمان هم نگاه کنیم زمانی که قیمت یک محصول مثل روغن سر به فلک می‌کشد دولت‌مردان سعی می‌کنند با عرضه بیشتر روغن در بازار قیمت را متعادل کنند. همین موضوع در مورد توکن‌های دارای عرضه منعطف هم صادق است و وظیفه‌ پایین آوردن عرضه در زمان کاهش قیمت و بالابردن عرضه در زمان افزایش قیمت برعهده‌ الگوریتم ری‌بیس است.

این توکن‌ها را می‌توان موازی با «استیبل کوین‌ها» (Stable Coin) یا ارزهای باثبات در نظر گرفت. همان‌طور که می‌دانید قیمت هر واحد از یک استیبل کوین همواره برابر با ارز معادل آن در دنیای واقعی است. مثلا USDT یا تتر که شناخته‌شده‌ترین ارز باثبات بازار است همواره ارزشی معادل ۱ دلار دارد. این کار با سپرده‌گذاری دلار در دنیای واقعی به ازای هر تتر منتشر‌شده به دست می‌آید.

در مورد توکن‌های دارای عرضه منعطف هم هدف رسیدن به یک قیمت مشخص مثلا ۱ دلار است ولی نوسان در آن بسیار بیشتر از استیبل کوین‌ها است و ممکن است قیمت به ۱.۵ دلار یا ۰.۵ دلار هم برسد اما دوباره به سمت همان قیمت هدف که ۱ دلار است حرکت می‌کند.

نکته‌ بسیار مهم در مورد این توکن‌ها این است که میزان دارایی شما از این توکن در زمان به وقوع پیوستن ری‌بیس یا پایه‌گذاری مجدد تغییر می‌کند. همچنین ایده‌ اصلی پشت این مکانیزم این است که نسبت دارایی شما از این توکن به عرضه کل با انجام ری‌بیس تغییری نمی‌کند. این یعنی اگر قبل از ری‌بیس شما مثلا ۵ درصد از عرضه را در اختیار داشتید بعد از ری‌بیس و افزایش یا کاهش عرضه، شما کماکان ۵ درصد از عرضه‌ آن توکن را در اختیار خواهید داشت که همان‌طور که گفتیم با افزایش و کاهش موجودی شما در کیف پول‌تان این موضوع را می‌توان شاهد بود.

به عنوان مثال فرض کنیم شما یک واحد از یک توکن با عرضه منعطف در کیف پول خود دارید که قیمت آن قرار بوده ۱ دلار باشد ولی اکنون به ۱.۲ دلار رسیده است. این یعنی قیمت این توکن از قیمت هدف بالاتر رفته و بنابراین الگوریتم ری‌بیس با امید به کاهش قیمت، عرضه را نیز افزایش می‌دهد. با این کار یک واحد شما از این توکن به ۱.۲ واحد افزایش پیدا می‌کند تا زمانی که قیمت این توکن به ۱ دلار برگشت سود شما از دست نرفته باشد.

در این بین بازه‌ زمانی وجود دارد که در آن هم دارایی شما از ۱ واحد به ۱.۲ واحد رسیده و هم قیمت هنوز از ۱.۲ دلار به ۱ دلار بازنگشته است. در این زمان کوتاه می‌توانید اقدام به فروش توکن‌های خود بکنید و سود بیشتری کسب کنید. همین فروختن توسط شما و دیگر افراد باعث کاهش قیمت توکن می‌شود و درنهایت به هدف الگوریتم که رساندن قیمت به ۱ دلار است می‌رسیم.

ریسک‌های سرمایه‌گذاری در توکن‌های دارای عرضه منعطف

سرمایه‌گذاری در توکن‌هایی که عرضه انعطاف‌پذیر دارند بسیار پرریسک و خطرناک است. شما باید تنها زمانی که نحوه‌ کار آن‌ها را به خوبی می‌شناسید اقدام به خریدشان کنید در غیراین صورت این عدم آگاهی باعث ضرر و زیان خواهد شد. یادتان نرود که در این توکن‌ها زیرنظر گرفتن ۲۴ ساعته‌ نمودارها کارساز نخواهد بود زیرا علاوه بر تغییرات قیمت، موجودی شما از این توکن‌ها هم بعد از هر ری‌بیس دچار تغییر می‌شود.

درست است که این توکن‌ها می‌توانند در زمان افزایش قیمت سود شما را چندین برابر کنند ولی فراموش نکنید که امکان چند برابر کردن ضررهای شما هم وجود دارد. اگر زمانی که قیمت در حال کاهش است ری‌بیس اتفاق بیفتد نه تنها به خاطر کاهش قیمت توکن ضرر خواهید کرد بلکه تعداد توکن‌هایتان هم کمتر خواهد شد.

برای همین است که به دلیل ساختار پیچیده‌ این توکن‌ها سرمایه‌گذاری در آن‌ها به افراد تازه‌کار پیشنهاد نمی‌شود زیرا احتمال از دست دادن سرمایه بسیار بالاست. باز هم می‌گوییم که تنها باید زمانی در این توکن‌ها سرمایه‌گذاری کرد که به درستی نحوه‌ کار آن را درک کرده باشید. در غیر این صورت مدیریت دارایی‌هایتان در اختیار خودتان نخواهد بود و ممکن است تصمیمات ناآگاهانه و اشتباه زیادی بگیرید.

چند نمونه از توکن‌هایی که عرضه منعطف دارند

حالا که با این توکن‌ها آشنا شدیم بهتر است چند مورد از نمونه‌های موفق را هم معرفی کنیم.

Ampleforth: پروژه‌ «امپل فورث» (Ampleforth) یکی از اولین ارزهای دیجیتالی است که از عرضه انعطاف‌پذیر استفاده می‌کند. این ارز که با هدف ارائه‌ یک جایگزین مناسب برای سرمایه‌گذاری پابه‌عرصه‌ ارزهای دیجیتال گذاشته تلاش می‌کند قیمت خود را به لطف ری‌بیس برابر با ۱ دلار حفظ کند. همچنین در این ارز عملیات ری‌بیس هر ۲۴ ساعت یک‌بار اتفاق می‌افتد.

امپل فورث با اینکه هدف ۱ دلاری دارد ولی با یک نگاه گذرا به نمودار قیمتی آن می‌توان دید که تا چه اندازه دچار نوسان شده است. البته دقت داشته باشید که نگاه به نمودار قیمت چندان کارساز نیست زیرا در آن تغییرات عرضه و افزایش و کاهش موجودی کاربران دیده نمی‌شود.

Yam Finance: ارز دیجیتال «یم فایننس» (Yam Finance) یکی دیگر از پروژه‌های فعال در حوزه‌ توکن‌های دارای عرضه انعطاف‌پذیر است که توانسته در ماه‌های اخیر مورد توجه قرار بگیرد. این ارز هم مانند امپل فورث هدف قیمتی ۱ دلاری دارد.

نکته‌ جالبی که در مورد این توکن وجود دارد این است که کاملا مبتنی بر جامعه‌ کاربرانش فعالیت می‌کند. به عبارت دیگر تمام این ارز از طریق استخرهای نقدینگی در بین کاربران تقسیم شده و خبری از عرضه اولیه یا کنار گذاشتن مقداری از آن به عنوان سهام سازندگان وجود نداشته است.

این پروژه که به عنوان یک پروژه‌ نوآورانه و ناشناس شروع به فعالیت کرد توانست در عرض دو روز بیش از ۶۰۰ میلیون دلار سرمایه در استخرهای سپرده‌گذاری خود جمع کند که بسیاری از متخصصان این حوزه دلیل آن را هدف قراردادن دارندگان ارزهای شناخته شده‌ حوزه‌ امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای (DeFi) همچون COMP و LINK می‌دانند.

با این حال به دلیل وجود یک خطای نرم‌افزاری در مکانیزم ری‌بیس این پروژه، عرضه‌ آن بیش از مقدار برنامه‌ریزی شده افزایش یافت. این پروژه در نهایت از نو ساخته شد و به یک قرارداد هوشمند جدید نقل مکان کرد. هم اکنون آینده‌ این ارز به طور کامل در اختیار دارندگان آن قرار دارد.

سخن پایانی

با اینکه رویاپردازی در مورد سودهای کلان بسیار لذت‌بخش و تحریک‌کننده است ولی هیچ وقت نباید تنها با همین آرزو در ارزهایی سرمایه‌گذاری کنیم که هیچ اطلاعی از آن نداریم. توکن‌های دارای عرضه انعطاف‌پذیر که می‌توان اسامی دیگری همچون ارزهای دارای موجودی منعطف، عرضه انعطاف‌پذیر توکن را هم برای مخاطب قراردادن آن‌ها استفاده کرد جزو ارزهایی هستند که سرمایه‌گذاری در آن‌ها بسیار پرریسک و خطرناک محسوب می‌شود. قبل از خرید چنین ارزهایی باید حتما در مورد آن تحقیق کنید و ببینید که قیمت هدف آن چقدر است و اکنون در چه مرحله‌ای از تغییر عرضه قرار دارد.

به هر حال توکن‌های دارای عرضه‌ منعطف توانسته‌اند در طول ماه‌های اخیر توجه بسیاری را به سمت خود بکشانند. به همین دلیل در کنار افزایش تقاضا و ورود افراد بیشتر به این حوزه، شاهد ورود افراد کلاه‌بردار و خراب‌کار هم هستیم که ریسک این توکن‌ها را چندین برابر می‌کنند.

در کل این توکن‌ها جزو نوآوری‌های جدید و جذاب دنیای کریپتو هستند که با هدف‌های بزرگ پا به عرصه‌ رقابت گذاشته‌اند. به عقیده‌ خیلی‌ها عرضه و تقاضا، شاکله‌ اصلی افزایش و کاهش قیمت ارزهای دیجیتال است و از این نظر می‌توان این توکن‌ها را یک مرحله بالاتر از دیگر نوآوری‌های حوزه‌ امور مالی غیرمتمرکز یا دیفای دانست.