اوردر بوک (Order Book) یا دفتر سفارش صرافی چیست؟
دفتر سفارش یک لیست الکترونیکی از سفارشهای خرید و فروش است که توسط صرافی یا کارگزاری برای مشاهده وضعیت بازار ساخته شده است.
دفتر سفارش یکی از بخش‌های مهم در معاملات ارزهای دیجیتال و سهام و به‌طور‌کلی در تمام بازارهای مالی است. این دفتر سفارش فیزیکی نیست و منظور لیستی الکترونیکی از سفارشهای خرید و فروش است که توسط صرافی یا کارگزاری ساخته شده تا کاربرها، تریدر‌ها و سرمایه‌گذارها بتوانند دید بهتری نسبت به وضعیت خرید و فروش در بازار به دست آورند.
اطلاعات نمایش داده‌شده در دفتر سفارش اغلب به‌سرعت تغییر می‌کند، گاهی اعداد بسیار نزدیک به هم هستند و گاهی یک دیوار خرید یا فروش در آن به وجود می‌آید. هر کدام از این حالت‌ها علل متفاوتی دارد و می‌تواند منجر به حرکت بازار در یک جهت خاص شود. پس لازم است که دفتر سفارش را بشناسیم و طرز کار با قسمتهای مختلف آن را یاد بگیریم.
دفتر سفارش چیست؟
«دفتر سفارش» (Order Book) یک لیست الکترونیکی است که در آن سفارشهای خرید و فروش در صرافی به ترتیب قیمت نمایش داده میشود. این قیمت‌ها می‌توانند مربوط به هر نوع دارایی مثل سهام، کالا، ارزهای فیات و یا «ارزهای رمزنگاری‌شده» (Cryptocurrencies) باشند. دفتر سفارش اطلاعات بسیار مفیدی در مورد وضعیت فعلی و تا حدودی وضعیت آتی بازار ارائه می‌کند. همچنین می‌توان «عمق بازار» (Market Depth) را نیز در آن مشاهده کرد.
اطلاعات دفتر سفارش در لحظه به‌روزرسانی می‌شوند و همه‌ی کاربرها می‌توانند مقدار و قیمت سفارشهای خرید و فروش ثبت‌شده در یک صرافی را در هر لحظه ببینند، به همین خاطر به آن Continuous Book یا دفتر مستمر هم گفته میشود. اما باید بدانیم که برخی صرافی‌ها قسمتی به نام Dark Pools دارند که بیشتر مخصوص افرادی است که تصمیم به انجام معاملات با حجم بالا دارند و نمی‌خواهند سایر کاربرها از سفارش معامله آنها مطلع شوند. چون این نوع سفارش‌ها اگر در دفتر سفارش ثبت شوند، باعث افزایش یا افت شدید قیمت می‌شوند.
دفتر سفارشهای صرافی به شفافیت بیشتر معاملات کمک می‌کند. معامله‌گرها و همچنین تحلیل‌گر‌ها با بررسی دفتر سفارش، کمترین قیمت فروش و بیشترین قیمت خرید را مشاهده می‌کنند، اختلاف بین این دو یا همان «شکاف قیمتی» (bid/ask Spread) را به همراه آخرین قیمت معامله‌شده می‌بینند و همچنین به لیست سفارشهای انجام‌شده هم دسترسی دارند. در ادامه بیشتر راجع به قسمتهای مختلف دفتر سفارش صرافی صحبت می‌کنیم.
قسمتهای مختلف دفتر سفارش
دفاتر سفارش با توجه به نوع صرافی یا کارگزاری می‌توانند شامل قسمتهای مختلفی باشند. به‌طور‌کلی و طبق سنت بازارهای مالی، سفارشهای خرید در سمت راست، با رنگ سبز و سفارشهای فروش در سمت چپ با رنگ قرمز نمایش داده میشود. هر دفتر سفارش از سه بخش اصلی تشکیل شده است:
- سفارشهای خرید: که به آنها سفارشهای Buy یا Bid گفته میشود و مقدار ارز یا سهام مورد نظر به همراه قیمت پیشنهادی و قیمت کل سفارش به ترتیب قیمت پیشنهادی در آن نمایش داده می‌شد.
- سفارشهای فروش: که به آنها سفارشهای Sell یا Ask گفته میشود و مقدار ارز یا سهام مورد نظر به همراه قیمت پیشنهادی و قیمت کل سفارش به ترتیب قیمت پیشنهادی در آن نمایش داده می‌شد.
- تاریخچه معاملات: تمام تراکنش‌های انجام‌شده به ترتیب زمان اجرا شدن در تاریخچه معاملات ثبت می‌شوند.
اصولا در کنار دفتر سفارش، نمودار یا همان چارت قیمت دارایی مورد نظر نمایش داده میشود تا با استفاده از آن بتوان به اطلاعات و قیمتهای قبلی آن دارایی دسترسی پیدا کرد.
همان‌طور که پیشتر هم اشاره کردیم، به اختلاف بین کمترین قیمت فروش و بیشترین قیمت خرید، شکاف قیمتی گفته میشود و در دفتر سفارش نمایش داده میشود. هرچه این اخلاف قیمتی کمتر باشد، روند معاملات طبیعی‌تر و بازار سالم‌تر است.
قسمت دیگری که با استفاده از دفتر سفارش می‌توان به آن رسید، عمق بازار است. عمق بازار نشان میدهد که چه حجمی از سفارش‌ها در کدام محدوده‌های قیمتی وجود دارند. هر چه این نمودار متقارن‌تر باشد، یعنی قدرت خریدارها و فروشنده‌ها برابر است. اما نامتقار‌ن بودن آن، یعنی قدرت در یک سمت بازار بیشتر است و اگر قیمت به آن محدوده برسد، حجم زیادی از سفارشهای خرید/فروش فعال خواهد شد.
به طور مثال گاهی یک یا چند سفارش خرید با حجم خیلی بالا در دفتر سفارش ثبت میشود که باعث میشود یک «دیوار خرید» (Buy Wall) در نمودار عمق بازار به وجود آید. یعنی هر زمان قیمت به محدوده این دیوار برسد، تمام سفارشهای فروش خریده میشود؛ پس دیوار خرید از ریزش قیمت جلوگیری می‌کند. به همین ترتیب ممکن است در قسمت سفارشهای فروش نیز «دیوار فروش» (Sell Wall) شکل بگیرد که باعث میشود قیمت از آن محدوده بیشتر نشود.
صرافی‌ها از پلتفرم‌های مختلفی برای نمایش Order Book استفاده می‌کنند و در برخی از آنها اطلاعات بیشتری مثل مجموع ارزش سفارشهای خرید/فروش، تعداد کل سفارشهای خرید/فروش و قیمت آغازی/پایانی (البته این مورد برای بورس سهام است) نمایش داده میشود.
مزایای دفتر سفارش
همان‌طور که گفتیم، دفتر سفارش صرافی اطلاعاتی ارائه می‌کند که به معامله‌گرها کمک می‌کند بهتر تصمیم‌گیری کنند، زیرا هر لحظه می‌توانند احساسات غالب در بازار را ببینید. با مشاهده دفتر سفارش می‌توان به وضوح دید که در حال حاضر گاوها (خریدارها) به بازار تسلط دارند یا خرس‌ها «فروشنده‌ها».
سفارشهای درون Order Book می‌توانند در لحظه اجرا شوند یا برای مدت طولانی به‌صورت اجرانشده باقی بمانند. همچنین بخشی از یک سفارش می‌تواند انجام (Fill) شود و بخشی به صورت انجام نشده (Unfilled) باقی بماند. سیستم توسط یک نرم‌افزار مجزا به نام «Matching Machine» سفارش‌هایی را که قیمت پیشنهادی یکسانی داشته باشند به ترتیب زمانِ ثبت، اجرا می‌کند.
با بررسی دفتر سفارش علاوه بر اینکه می‌توانیم روند لحظه‌ای معاملات را ببینیم، نسبت به تعداد معاملات و از همه مهم‌تر حجم بازار مطلع می‌شویم و همان‌طورکه می‌دانید، هر زمان حجم معاملات یک دارایی افزایش پیدا کند، احتمال آغاز یک روند نیز افزایش پیدا می‌کند.
در نهایت اینکه تحلیل داده‌های دفتر سفارش بیشتر در تشخیص وضعیت بازار در کوتاه‌مدت کمک‌کننده خواهد بود و برای سرمایه‌گذاری بلندمدت، بیشتر باید عوامل بنیادی (فاندامنتال) و نمودار قیمت در تایم‌فریم‌های بالا را مد نظر قرار داد.
آیا ممکن است دفتر سفارش صرافی دستکاری شود؟
از آنجایی که اطلاعات موجود در دفتر سفارش در تصمیم‌گیری افرادِ زیادی تأثیر دارد و با ورود و خروج مستقیم سرمایه به صرافی در ارتباط است، پس همیشه این احتمال وجود دارد که افرادی با هدف سودجویی بخواهند آن را دستکاری کنند. این دستکاری در اطلاعات می‌تواند به شکل‌های مختلفی در حجم معاملات، قیمت معاملات یا در طرز کار دفتر سفارش صورت بگیرد.
می‌دانیم که بالا بودن حجم معاملات یک دارایی به معنای علاقه و توجه معامله‌گرها نسبت به آن است و این، یکی از فاکتورهای لازم برای لیست شدن یک ارز دیجیتال در صرافی‌های بزرگ و معتبر است. برای دستکاری در حجم معاملات ممکن است با چندین حساب کاربری که متعلق به یک فرد یا سازمان است، سفارشهای متعددی ثبت شود و مدام بین خودشان خرید و فروش انجام دهند. با این کار میانگین حجم معاملات افزایش پیدا می‌کند ولی تعداد کاربرها و سرمایه وارد شده به این دارایی افزایشی نداشته است.
دستکاری قیمت، بیشتر در صرافی‌ها و دارایی‌هایی پیش می‌آید که حجم معاملات کمی دارند، البته این اتفاق ممکن است برای دارایی‌های معروف با حجم بالا نیز بیفتد ولی امکانش کمتر است. یکی از معروف‌ترین روش‌های دستکاری قیمت، «پامپ و دامپ» (Pump & Dump) نام دارد که در آن عده‌ای محدود که سرمایه زیادی دارند، با ثبت سفارشهای خرید یک جهش مثبت در قیمت ایجاد می‌کنند و باعث می‌شوند توجه بقیه معامله‌گرها به آن دارایی جلب شود و خریدهای بیشتری صورت بگیرد تا اینکه قیمت به محدوده مورد نظر آنها برسد. این افراد به محض رسیدن قیمت به حدنصابی که در نظر داشتند، با ثبت سفارشهای سنگین فروش، باعث افت ناگهانی قیمت و متضرر شدن عده زیادی از معامله‌گرها می‌شوند.
حالت‌های دستکاری در دفاتر سفارش بسیار زیاد است و ساعت‌ها می‌توان در مورد آن صحبت کرد. گاهی سرمایه‌دارهای بزرگ، سفارشهای متعددی ثبت می‌کنند تا فقط نمودار عمق بازار را دستکاری کرده و بعدا سفارش خود را کنسل می‌کنند. گاهی سفارشهای بزرگ، درست در نزدیکی قیمت بازار و با اختلاف بسیار کمی از آن ثبت شده و پس از چند لحظه بدون اجرا شدن، کنسل می‌شوند، اما در همین مدت کوتاه، باعث میشود تفکر عده زیادی از معامله‌گرها به‌سمت خاصی هدایت شود.
سخن پایانی
یکی از بخش‌های مهم فعالیت در بازارهای مالی به‌خصوص بازار ارزهای دیجیتال، کار با دفتر سفارش صرافی است. این دفتر که در حقیقت یک لیست دیجیتالی از سفارشهای معامله‌گرها را به ما نشان میدهد، می‌تواند نقش مهمی در تصمیم‌گیری افراد و روند بازار داشته باشد. دفاتر سفارش در صرافی‌ها و کارگزاری‌های بورس قسمتهای مختلفی دارند، اما همه از سه بخش اصلی سفارشهای خرید، سفارشهای فروش و تاریخچه معاملات تشکیل شده‌اند. همچنین اطلاعاتی مانند مدل عمق بازار، شکاف قیمتی، کمترین/بیشترین روز گذشته و… در آنها قابل مشاهده است.
Order Book نشان‌دهنده اطلاعاتی است که برای تحلیل بازار و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و به همین دلیل احتمال دستکاری در آن بسیار زیاد است. این دستکاری‌ها می‌تواند در حجم و قیمت معاملات یا دیگر فاکتورها صورت بگیرد که اگر به آنها توجه نکنیم، ممکن است اسیر اتفاقاتی مثل پامپ و دامپ‌های ساختگی در بازار شویم.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
