انواع کلاهبرداری در بازار ارزهای دیجیتال

رمزارزها درواقع پول‌ دیجیتالی هستند که به ما اجازه می‌دهند درست مانند پول‌های مرسوم مثل دلار و ریال به خریدوفروش بپردازیم یا برای کسب سود آن‌ها را با یکدیگر مبادله کنیم. همان‌طور که در دنیای واقعی شاهد کلاهبرداری و دزدی پول‌های مرسوم هستیم، این دزدی‌ها در دنیای ارزهای دیجیتال هم وجود دارند.

حتی از آنجایی که چنین ارزهایی به‌طور کامل ماهیت دیجیتالی دارند، تنوع کلاهبرداری‌هایی که با استفاده از آن‌ها صورت می‌گیرد هم بیشتر است. اگر شما هم جزو کسانی هستید که تجربه‌ چندانی در این حوزه ندارید، ولی از آن‌طرف هم نمی‌خواهید از این بازار پرسود عقب بمانید، حتما در ادامه‌ مقاله با ما همراه باشید تا پرتکرارترین کلاهبرداری‌های بازار ارز دیجیتال را با هم مرور کنیم.

در پایان به این نکته ایمان خواهید آورد که اگر با یک پیشنهاد وسوسه‌انگیز مواجه شدید که به نظر خودتان هم زیادی خوب به نظر می‌آید، احتمال کلاه‌برداری بودن آن بسیار زیاد است.

کلاه‌برداری‌‌های هرمی و طرح پانزی

«طرح پانزی» (Ponzi Scheme) به روشی از کلاه‌برداری گفته می‌شود که در آن یک شرکت قول سود‌های نامتعارف به کسانی می‌دهد که سرمایه خود را در اختیار این شرکت‌ها قرار بدهند. چنین شرکتی برای جذب کاربران به‌سمت خود، از روش‌های هرمی استفاده می‌کند؛ بدین ترتیب که از سرمایه‌گذاران خود می‌خواهد چند نفر از دوستان و آشنایان خود را نیز تشویق به سرمایه‌گذاری در این شرکت کنند تا به ازای هر کدام سود بیشتری نصیب‌شان شود.

ترفندی که باعث می‌شود افراد زیادی فریب چنین طرحی را بخورند این است که این شرکت، از سرمایه‌ افراد جدیدی که عضو شده‌اند، سود افرادی را که قبل‌تر عضو شده بودند، پرداخت می‌کند. البته در بسیاری از موارد این پرداخت‌ها به‌صورت عملی صورت نمی‌گیرد و سرمایه‌گذار فقط می‌تواند میزان دارایی‌هایش را در پنل کاربری خود ببیند. در واقعیت، این دارایی‌ها تنها عددهایی هستند که بدون هیچ پشتوانه‌ مالی نمایش داده می‌شوند.

بدین ترتیب، افرادی که پیشنهاد عضویت در چنین طرح‌هایی را دریافت می‌کنند، فریب دریافت سود کاربران فعلی را خورده و تصور می‌کنند که فعالیت این شرکت قانونی بوده و تمامی سودها هم واقعی هستند؛ اما بعد از مدتی که گردانندگان چنین سایت‌هایی پول کافی جمع می‌کنند و دیگر کاربران فعلی‌شان هم نمی‌توانند زیرمجموعه‌ جدیدی به سیستم اضافه کنند، متواری شده و تمام سرمایه‌ افراد از همه‌جا بی‌خبر را به غارت می‌برند.

البته نباید از این نکته غافل شد که چنین طرح‌هایی تنها در حوزه‌ ارزهای دیجیتال وجود ندارند و چندین و چند بار در زمینه‌های دیگر نیز شاهد چنین کلاهبرداری‌هایی بوده‌ایم.

شاید بزرگ‌ترین طرح‌های پانزی که فعالان ارزهای دیجیتال به خود دیده‌‌اند، پروژه‌‌های «بیت‌کانکت» (Bitconnect) و «وان‌کوین» (OneCoin) باشند.

 

کلاهبرداری از راه بدافزارها

کلاهبرداری از راه بدافزار می‌تواند به چند روش صورت بگیرد. بدافزار همان‌طور که از اسمش پیداست، به نرم‌افزارهای رایانه‌ای یا اپلیکیشن‌های موبایلی گفته می‌شود که هدف از ساخت‌ آن‌ها دزدی و کلاهبرداری است. چنین بدافزاری می‌تواند یک نرم‌افزار کوچک باشد که شما به اشتباه دانلود و نصب کرده‌اید.

معمولا این نوع بدافزار در پس‌زمینه به فعالیت‌های خرابکارانه‌ خود ادامه می‌دهد و کاربر به‌هیچ‌وجه متوجه نمی‌شود که چنین اتفاقی در سیستم او در حال وقوع است. کلاهبردار می‌تواند این بدافزار را به گونه‌ای برنامه‌نویسی کند که کلیدهای خصوصی و رمزهای شما را استخراج کرده و از طریق اینترنت برای او بفرستد.

علاوه بر این، بدافزارها می‌توانند رایانه یا موبایل شما را کاملا قفل کنند و از شما بخواهند که برای آزاد کردن آن مقداری از ارزهای دیجیتال خود را برای آن‌ها ارسال کنید.

حتی مواردی بوده که کلاه‌برداران برنامه‌های شناخته‌شده‌ مرتبط با ارز دیجیتال (مثلا کیف‌پول‌ها) را از نظر ظاهری کپی می‌کنند و لینک دانلود آن را از طریق گروه‌ها و کانال‌های اجتماعی در اختیار دیگران قرار می‌دهند. این افراد نیز به خیال اینکه یک نرم‌افزار معتبر شناخته‌شده دانلود کرده‌اند شروع به استفاده از آن می‌کنند و تمام دارایی خود را از دست می‌دهند.

 

فیشینگ

«فیشینگ» (Phishing) به تلاش کلاهبردارها برای فریب دادن افراد از راه مهندسی اجتماعی گفته می‌شود. به عبارت دیگر، کسی که قصد کلاه‌برداری از طریق فیشینگ را داشته باشد، به‌صورت مستقیم به رایانه‌ شما دسترسی پیدا نمی‌کند. این افراد در عوض سعی می‌کنند با روش‌های خلاقانه شما را وادار کنند که مثلا اطلاعات مهم حساب کاربری خود در صرافی‌های ارز دیجیتال را در اختیارشان بگذارید.

برای درک بهتر فیشینگ بیایید یک سناریو را در نظر بگیریم. فرد کلاه‌بردار شکل ظاهری ایمیل‌های ارسال از صرافی «بایننس» (Binance) را شبیه‌سازی کرده و در همان شکل، ایمیل جدیدی طراحی و به قربانیان ارسال می‌کند که در آن از آن‌ها می‌خواهد برای بلوکه نشدن حساب کاربری‌ خود هرچه‌زودتر روی لینک ارائه‌شده در ایمیل کلیک کرده و با وارد کردن نام کاربری و رمز عبور خود اقدام به آزادسازی دارایی‌های خود بکنند. افرادی که تجربه‌ و دانش کافی ندارند بلافاصله فریب چنین پیام‌های به ظاهر اضطراری را می‌خورند و خودشان با اراده‌ی خود اطلاعات خصوصی حساب کاربری‌شان را با ثبت در این سایت به فرد کلاه‌بردار ارسال می‌کنند.

نوع دیگری از حملات فیشینگ که در «توییتر» (Twitter) شاهد آن هستیم کپی کردن پروفایل افراد مشهور و ارسال پیام‌های وسوسه‌کننده از زبان آن‌هاست. به طور مثال در این نوع حمله، فرد کلاهبردار یک حساب کاربری در توییتر باز می‌کند و اسم و تصویر پروفایل آن را بسیار شبیه اسم و تصویر پروفایل یک فرد شناخته‌شده قرار می‌دهد.

سپس اعلام می‌کند که هزار نفر اولی که به آدرس نوشته‌شده مقدار کمی ارز دیجیتال بفرستند، ده برابر آن را دریافت خواهند کرد. مردم عادی با دیدن چنین توییت‌هایی و غافل از اینکه توییت ارسال‌شده توسط آن شخص واقعی ارسال نشده است، به او اعتماد کرده و به آدرس مورد نظر ارز دیجیتال می‌فرستند و هیچ وقت هم ده برابر آن را دریافت نمی‌کند.

 

استخراج ابری

استخراج ارزهای دیجیتال یکی دیگر از راه‌هایی است که طرفداران این حوزه از آن کسب درآمد می‌کنند. با این وجود، با گذشت زمان درجه‌ سختی استخراج این رمزارزها بالاتر رفته و دیگر استفاده از رایانه‌های مرسوم سودآور نیست. به همین دلیل کسی که می‌خواهد هنوز هم از راه استخراج ارز دیجیتال کسب درآمد کند، حتما باید به چند نکته توجه داشته باشد.

یکی اینکه سخت‌افزار مخصوص استخراج یا «اسیک» (ASIC) تهیه کند. نکته‌ دوم پیدا کردن مکانی است که در آن قیمت برق مصرفی پایین باشد. همچنین داشتن وسایل خنک‌کننده‌ مجهز و فضای باز کافی از دیگر شرایط یک استخراج موفق هستند.

به تمامی این‌ها داشتن اطلاعات کافی برای پیکربندی و اجرای عملیات استخراج را هم اضافه کنید تا بفهمید این روز‌ها چقدر استخراج ارز دیجیتال سخت‌تر شده است.

همین موضوع باعث شده برخی شرکت‌ها از این فرصت به‌دست‌آمده استفاده کرده و از افراد کم‌تجربه کلاهبرداری کنند. برخی از شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ استخراج ابری که به احتمال زیاد تبلیغات آن‌ها را در سایت‌های مختلف دیده‌اید، از همین نوع از کلاهبرداری‌ها هستند.

شرکت‌های استخراج ابری ادعا می‌کنند که تمام شرایط یک استخراج سودآور را که در بالا به آن‌ها اشاره کردیم، آماده و مهیا کرده‌اند و تنها کاری که شما باید بکنید خرید قرارداد استخراج ابری است. این شرکت‌ها که اغلب به‌صورت سایت‌های اینترنتی هستند، از قبل قراردادهایی را آماده می‌کنند که مشخص می‌کند شما در ازای پرداخت مبلغی می‌توانید از راه اینترنت و شبکه به‌قدرت سخت‌افزاری آن‌ها دسترسی داشته باشید.

به عبارت دیگر، شما متناسب با پولی که پرداخت کرده‌اید، یک رایانه‌ قدرتمند استخراج را اجاره می‌کنید. بدین‌ترتیب شما بدون اینکه لازم باشد نگران زیرساخت‌ها، هزینه‌ برق و دانش استخراج ارز دیجیتال باشید، تنها با پرداخت پول یکی از قراردادهای چنین سایت‌هایی را اجاره کرده و به‌صورت ماهانه سود آن را دریافت می‌کنید.

اینجاست که برخی از این شرکت‌ها از اعتماد مردم سوءاستفاده می‌کنند. به عبارت دیگر، چنین شرکت‌هایی در واقعیت هیچ استخراجی انجام نمی‌دهند. حتی بعضی از آن‌ها وجود خارجی هم ندارند و تنها با طراحی یک سایت با عنوان استخراج ابری از مردم کلاهبرداری می‌کنند.

این شرکت‌ها برای جذب سرمایه و ادامه‌ حیات خود از طرح‌های پانزی که در بخش‌های قبلی شرح دادیم، استفاده می‌کنند. یعنی از پول قرارداد افراد تازه‌عضوشده، مبلغ ناچیزی را به عنوان سود به افرادی که قبل‌تر عضو شده بودند، پرداخت می‌کنند.

البته نباید فراموش کرد که برخی از این سایت‌های استخراج ابری معتبر هستند و واقعا سودآوری دارند ولی تعداد آن‌ها بسیار کم است.

 

صرافی‌ها و کیف پول‌های تقلبی

یکی دیگر از کلاه‌برداری‌هایی که بیشتر تازه‌واردها فریب آن را می‌خورند، استفاده از صرافی‌ها و کیف پول‌های تقلبی است. چنین افرادی با شنیدن اخبار صعود قیمت بیت کوین یا سایر ارزهای دیجیتال، برای اینکه از این موج خبرهای مثبت عقب نمانند، بدون هیچ دانش و تحقیقی اقدام به خرید این ارزها می‌کنند.

صرافی‌های کلاهبردار که به‌خوبی از این فرصت آگاهی دارند، با تبلیغات گسترده در شبکه‌های اجتماعی افراد کم‌تجربه و تازه‌وارد را هدف قرار می‌دهند و با پیشنهاد قیمت‌های پایین‌تر نسبت به رقبا، آن‌ها را به فعالیت در صرافی خود ترغیب می‌کنند. بدین ترتیب این صرافی‌ها بعد از اینکه به مقدار دلخواه خود سرمایه جمع کردند، شبانه ناپدید شده و دارایی‌های افراد از همه‌جا بی‌خبر را به تاراج می‌برند.

علاوه بر این، اگر سری به فروشگاه رسمی «گوگل پلی» (Google Play) بزنید با سیل عظیمی از کیف پول‌های ارز دیجیتال مواجه می‌شوید که معلوم نیست سازنده‌ آن‌ها چه شرکتی است. متأسفانه باز هم افراد تازه‌وارد بدون در نظر گرفتن خطرات احتمالی اقدام به نصب چنین کیف پول‌های ناشناخته‌ای می‌کنند و با انتقال دارایی‌هایشان به آن سرمایه خود را از دست می‌دهند.

 

کلاهبرداری از راه عرضه اولیه سکه

برای درک آسان‌تر این مدل کلاهبرداری، باید با مفهوم عرضه اولیه آشنا شویم. «عرضه اولیه سکه» یا ICO که مخفف Initial Coin Offering است به یک روش جذب سرمایه با ارزهای دیجیتال گفته می‌شود. در این روش یک ارز دیجیتال جدید در قالب «توکن» (Token) یا «کوین» (Coin) در ازای دریافت پول یا ارزهای دیجیتال دیگر مثل بیت کوین به سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران بازار فروخته می‌شود.

درصورتی که مبلغ مورد نظر این عرضه اولیه جمع‌آوری شود، پروژه رسما آغاز به کار کرده و این ارز دیجیتال جدید در آن قابل استفاده می‌شود. در واقع سرمایه‌گذاران با تحلیل‌های خود احتمال می‌دهند که ارزش این ارز دیجیتال جدید در آینده چند برابر خواهد شد و برای همین در جریان عرضه اولیه آن را با قیمتی پایین خریداری می‌کنند.

احتمالا با خواندن پاراگراف قبلی حدس زده‌اید که چگونه شرکت‌ها از راه عرضه اولیه دست به کلاهبرداری می‌زنند. چنین شرکت‌هایی با حرفه‌ای جلوه دادن ایده‌های خود اعتماد سرمایه‌گذاران را جلب می‌کنند اما بعد از جذب سرمایه ناپدید شده و دارایی‌های کاربران را به غارت می‌برند.

البته این دلیل نمی‌شود که تمام عرضه‌های اولیه کلاه‌برداری باشند. در گذشته چندین عرضه‌ اولیه ارز دیجیتال داشته‌ایم که بازدهی خوبی هم برای سرمایه‌گذاران به همراه داشتند. با این‌حال، طبق تحقیقی که سایت «بلومبرگ» (Bloomberg) داشته است، بیش از ۸۰ درصد عرضه‌های اولیه در حوزه‌ ارزهای دیجیتال کلاه‌برداری بوده‌اند.

 

سخن پایانی

بیشتر کلاه‌برداری‌هایی را که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم، می‌توان با کمی هوشیاری دور زد. کلاهبرداری‌هایی مثل طرح پانزی، فیشینگ، عرضه‌ اولیه سکه و… تا زمانی که خودمان فریب آن‌ها را نخوریم، نمی‌توانند آسیبی به ما برسانند. تنها نکته‌ای که از شما انتظار می‌رود همواره به آن توجه داشته باشید، تحقیق و شناسایی دقیق شرکت‌های ارائه‌دهنده‌ این سرویس‌ها است.

طمع و سودای سود بیشتر و سریع چیزی است که بسیاری از افراد تازه‌وارد به حوزه‌ ارزهای دیجیتال را گول می‌زند. کلاهبردارها نیز از این نقطه‌ ضعف به‌خوبی آگاهی دارند و از هر فرصتی برای دزدی و غارت ارزهای دیجیتال این‌گونه افراد استفاده می‌کنند.

در این مقاله سعی کردیم شما را با رایج‌ترین روش‌های کلاه‌برداری در دنیای ارزهای دیجیتال آشنا کنیم تا با چشمی باز با طرح‌ها و سایت‌های جدید که هر روز هم به تعداد آن‌ها افزوده می‌شود، روبه‌رو شوید. تا زمانی که حواس‌تان جمع باشد و طمع نکنید، از چنین کلاهبرداری‌هایی در امان خواهید بود.