بازار فارکس (Forex) چیست؟ هرچیزی که باید در مورد این بازار بدانید!

عده‌ی زیادی از سرمایه‌گذارهای خرد و کلان، بانک‌ها، کمپانی‌های کوچک و بزرگ و حتی افراد عادی در این بازار فعالیت کرده و در تلاشند تا از حجم بالای سرمایه‌ها و نقدینگی عظیمی که در آن وجود دارد، سود کسب کنند؛ چرا که قیمت‌ها ثابت نبوده و مدام در حال نوسان هستند.

برخلاف بازار سهام که دارایی مورد معامله، یک سهم با نام و قیمت مشخص است، در بازار فارکس مفهومی به نام جفت ارز وجود دارد که هر کدام ارز رایج یک یا چند کشور مجزا هستند. در ادامه با این بازار بزرگ مالی، بیشتر آشنا می‌شویم.

بازار فارکس چیست؟

«بازار فارکس» یکی از انواع بازار مالی با بیشترین گردش پول روزانه بین تمام بازارهاست. این کلمه، کوتاه‌شده‌ی عبارت Foreign Exchange بوده و به تبادل ارز‌ رایج کشورهای مختلف اشاره دارد.

گردش مالی روزانه‌ی این بازار چیزی حدود ۵ ترلیون دلار است. این عدد از مجموع گردش مالی بازارهایی مثل سهام و اوراق قرضه بیشتر است.

علت این موضوع به میزان پول نقد موجود در دنیا مرتبط است. از آنجایی که پول نقد، بیشترین حجم دارایی در دنیاست (چیزی بالغ بر ۲۰۰ ترلیون دلار)، طبیعی‌ست که بازار فارکس نیز بیشترین نقدینگی را به خود اختصاص دهند.

بازار فارکس یک بازار مالی غیرمتمرکز و به صورت OTC است؛ به این معنی که شرکت یا مجموعه‌ی مستقلی آن را اداره نمی‌کند؛ بلکه از مجموعه‌ای از سیستم‌ها و پلتفرم‌های کامپیوتری در سراسر دنیا تشکیل شده است.

این بازار به صورت ۲۴ ساعته (به جز آخر هفته‌ها) فعال بوده و به لطف نقدینگی عظیمی که دارد، فرصت‌های سرمایه‌گذاری و کسب سود بسیاری در آن وجود دارد.

بازار فارکس یک «بازار دوطرفه» (Two-Sided Market) است؛ به این معنی که معامله‌گرها می‌توانند هم از افزایش و هم از کاهش ارزش پول کشورها سود کسب کنند.

آشنایی با سایت فارکس فکتوری

ماهیت معاملات بازار فارکس

گفتیم که این بازار محلی برای معامله‌ی ارز رایج کشورهاست. به طور مثال در این بازار می‌توان دلار پرداخت و در ازای آن یورو دریافت کرد.

یا در ازای پرداخت ین ژاپن، دلار دریافت کرد. روند کار به این صورت است که در پلتفرم‌های معاملات یا همان نرم‌افزارهایی کامپیوتری که امکان انجام معاملات را فراهم می‌کنند، به ازای جفت ارزهای مختلف، مارکت یا بازارهای متفاوتی ارائه می‌شود.

مثلاً در بازار یورو/دلار که به صورت USD/EUR نوشته می‌شود، ،‌ قیمتِ نمایش داده شده، نه قیمت دلار است و نه قیمت یورو؛ بلکه نسبت قیمت دلار به یورو در قالب یک عدد اعشاری نمایش داده می‌شود که از تقسیم قیمت دلار به معادلِ دلاری یورو به دست می‌آید.

به ارز سمت چپ (که در این مثال USD است)، «ارز پایه» (Base Currency) و ارز سمت راست (EUR) «ارز مقابل» (Counter Currency) گفته می‌شود. طبیعی است چون در حال حاضر ارزش یورو از دلار بیشتر است، حاصل این تقسیم عددی کوچک‌تر از یک و تقریباً برابر ۰.۸۵ خواهد بود.

سرمایه‌گذارها و معامله‌گرها در بازاری مثل USD/EUR زمانی که معتقد باشند در آینده‌ی نزدیک، قیمت دلار نسبت به یورو افزایش خواهد داشت یا یورو کمی از ارزش خود را از دست خواهد داد، در این بازار، «معامله‌ی خرید» (Buy Position) باز می‌کنند.

هم‌چنین اگر معتقد باشند ارزش یورو نسبت به دلار رو به افزایش است، در بازار USD/EUR‌ «معامله‌ی فروش» (Sell Position) باز می‌کنند.

به این ترتیب اگر پیش‌بینی آن‌ها درست بوده و قیمت در جهت مورد انتظارشان حرکت کند، دلار را ارزان‌تر خریده و گران‌تر می‌فروشند یا دلار را گران‌تر فروخته و ارزان‌تر می‌خرند و سود به دست می‌آورند.

از جمله معروف‌ترین جفت‌ارزهای معاملاتی در بازار فارکس می‌توان مارکت‌های دلار آمریکا به دلار کانادا (USD/CAD)، دلار آمریکا به دلار استرالیا (USD/AUS)، دلار آمریکا به ین ژاپن (USD/JPN)،‌ دلار آمریکا به پوند انگلیس (USD/GBP) و یورو به پوند انگلیس (EUR/GBP) را نام برد.

بازیگران بازار فارکس

تقریباً می‌توان گفت که هر فردی می‌تواند در بازار فارکس فعالیت کند؛ اما هر بازاری توسط بازیگران بزرگ و سرمایه‌دارهای کلان اداره شده و آن‌ها هستند که روند اصلی بازار را مشخص می‌کنند.

بیشترین گردش مالی این بازار مربوط به بانک‌های بزرگ، «صندوق‌های پوشش ریسک» (Hedge Funds)، موسسات مالی، کمپانی‌های بین‌المللی و حتی افراد ثروتمند است.

حجم بالای نقدینگی در کنار نوسان قیمت ارزها باعث می‌شود فرصت‌های بیشماری برای سرمایه‌گذاری در ابعاد بزرگ و کسب سود فراهم شود و بازیگران اصلی دقیقاً مشغول همین کار هستند.

مثلاً زمانی که بانک مرکزی یک کشور، «نرخ بهره» (Interest Rate) را تغییر می‌دهد، چنین خبری می‌تواند به طور مستقیم در ارزش پول آن کشور تأثیرگذار بوده و بازیگران اصلی فارکس نیز چنین نکاتی را با دقت زیر نظر دارند.

علت نوسان قیمت‌ در بازار فارکس

مجموعه عوامل مختلفی هستند که می‌توانند روی ارزش پول رایج کشورها تأثیر داشته باشند. برای مثال نرخ بهره‌ی بانکی، نرخ تورم، درصد بیکاری، حجم صادرات، رشد اقتصادی، کسری بودجه، مراودات بین‌المللی و یا حتی انتخاب رئیس‌جمهور جدید، هر کدام از عوامل تأثیرگذار در ارزش «پول‌های فیات» (Fiat Currencies) یا همان پول رایج کشورها هستند.

سخنرانی رئیس بانک مرکزی یک کشور مهم مثل آمریکا، چین، ژاپن،‌ سوئیس، اعلام نرخ تورم فصلی یا سالانه و چنین خبرهای مهمی می‌توانند باعث افزایش یا کاهش ارزش پول آن کشور شده و سرمایه‌گذارها با دنبال کردن چنین خبرهایی، به راحتی می‌توانند از فرصت ایجاد شده استفاده کرده و ارزی که احتمال رشد آن بیشتر است را بخرند یا ارزی که احتمال دارد بخشی از ارزش خود را از دست دهد بفروشند.

معامله‌گرهای حرفه‌ای با استفاده از «تقویم اقتصادی» (Economic Calendar) مجموعه اتفاقات مهم را رصد کرده و روی آن‌ها برنامه‌ریزی می‌کنند.

علت جذابیت بازار فارکس

• امکان حضور تمام وقت
• گردش مالی زیاد آن

بازار فارکس این امکان را برای موسسات بزرگ، دولت‌ها و سرمایه‌گذارهای بزرگ و کوچک فراهم کرده تا به راحتی قادر به مبادله‌ی ارزهای رسمی باشند. این مبادلات در حقیقت بین بانک‌های مختلف صورت می‌گیرد و معامله‌گرها هم از آن بهره می‌برند.

این بانک‌ها مربوط به کشورهای مختلف در سراسر جهان هستند. مثلاً زمانی که بانک‌های کشورهای آسیایی به پایان ساعت کار خود می‌رسند، بانک‌های اروپا و مخصوصاً انگلیس شروع به فعالیت می‌کنند و پس از آن بانک‌های آمریکایی باز می‌شوند.

با اتمام فعالیت روزانه‌ی بانک‌های آمریکایی مجدد نوبت به آسیا رسیده و این چرخه تکرار می‌شود؛ به این ترتیب معامله‌گرها امکان حضور ۲۴ ساعته در بازار را خواهند داشت.

ویژگی جذاب بعدی بازار فارکس که قبلاً هم بیان شد، گردش مالی بسیار زیاد آن (روزانه بیش از ۵ ترلیون دلار) است. برای درک بهتر این عدد می‌توانید ارزش کل «بازار ارزهای دیجیتال» (Crypto Market) را با آن مقایسه کنید.

زمانی که بیت کوین (معروف‌ترین ارز دیجیتال) در اوج قیمت ۶۴ هزار دلاری خود قرار داشت، ارزش کل این بازار،‌ تنها حدود ۲.۵ ترلیون دلار بود! (توجه داشته باشید که اصولاً ارزش یک بازار از حجم معاملات روزانه در آن بیشتر است).

این حجم از نقدینگی بالا در بازار فارکس باعث می‌شود بازیگران بزرگ تمایل بیشتری به تزریق سرمایه و انجام معاملات با مبالغ بالا داشته باشند، زیرا همواره تعداد بی‌شماری خریدار و فروشنده در بازار وجود دارند.

مزایا و معایب بازار فارکس

فعالیت در بازار فارکس مثل دیگر بازارهای مالی، مزایا و معایب خاص خود را دارد.  لازم است قبل از ورود و فعالیت در هر بازاری، نسبت به نقاط قوت و ضعف آن آگاهی لازم را داشته باشیم. از جمله مزایای این بازار می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

دسترسی بالا: هر فردی می‌تواند به راحتی از طریق یک کارگزاری (بروکر) وارد دنیای این بازار مالی شود. ساخت اکانت و فعالسازی اولیه‌ی آن حداکثر بیش از ۳ روز زمان نمی‌برد و با مبالغی در حدود ۵۰ دلار می‌توان فعالیت خود را شروع کرد.

کلیه فعالیت‌ها به صورت آنلاین بوده و ۲۴ ساعت شبانه‌روز (۵ روز در هفته) بازار باز است. پلتفرم‌های کارگزاری کلیه اطلاعات لازم مثل قیمت لحظه‌ای، اخبار، ابزار تحلیل و استراتژی‌های مختلف را در اختیار کاربرها قرار می‌دهند.

قابلیت اهرم: وجود قابلیت «اهرم» (Leverage) معامله‌گرها را قادر می‌سازد با سرمایه‌ی کم، سودهای بزرگتری از بازار بدست آورند.

(اهرم میزان ضریبی است که کارگزار به سرمایه‌ی معامله‌گر اختصاص داده و درحقیقت به او پول قرض می‌دهد تا با اعداد بزرگتری وارد معامله شده و سود بیشتری کسب کند). بازار فارکس بیش از هر بازار دیگری شرایط مناسب‌تری برای معاملات با اهرم‌های بالا مثل ۱۰۰، ۲۰۰ و یا حتی بالاتر دارد.

قابلیت سود زیاد در زمان کم: به لطف نوسانات بازار، نقدینگی بالا و هم‌چنین وجود اهرم،‌ معامله‌گرها می‌توانند در این بازار به سودهای سریع‌تری دست پیدا کنند.

معاملات دوطرفه: می‌دانیم که این بازار دوطرفه بوده و می‌توان هم از افزایش و هم از کاهش ارزش پول‌های رایج، به سود رسید. نکته‌ی قابل توجه این بازار نسبت به سایر بازارهای دوطرفه این است که حتی زمانی که اعتقاد به کاهش ارزش یک ارز داریم،‌ آن را فروخته و در ازای آن یک ارز دیگر دریافت می‌کنیم.

یعنی همواره دو ارز با هم مبادله می‌شوند که نسبت به معاملات فروش سایر بازارها مثل کالا و مشتقات مفهوم ساده‌تری دارد.

نقدینگی بالا: داشتنِ بیشترین حجم نقدینگی و مبادلات روزانه، بازار فارکس را به یکی از جذاب‌ترین بازارهای مالی تبدیل کرده است. این قابلیت، سرمایه‌دارها و حتی خودِ‌کارگزاری‌ها را نیز به فعالیت در این بازار بیشتر جذب می‌کند.

استراتژی‌های مختلف تکنیکال: این بازار را به خوبی می‌توان با «تحلیل تکنیکال» (Technical Analysis) بررسی و روند‌های قیمتی را پیش‌بینی کرد. دانش «تحلیل بنیادی» (Fundamental Analysis)‌ همواره کمک‌کننده است،‌ اما بسیاری از معامله‌گرها معتقدند با ابزار تکنیکال می‌توان سودهای قابل توجهی از بازار ارزهای خارجی بدست آورد.

کم‌بودن احتمال دستکاری قیمت‌ها: دستکاری قیمت‌ها در هر بازاری رخ می‌دهد؛‌ چنین کارهایی در بازار سهام، بازار اوراق قرضه و یا حتی بازار کالاها ممکن است توسط برخی سهام‌دارها یا افراد با نفوذ انجام شود؛ اما کنترل و نفوذ در بازاری به بزرگی بازار ارزهای خارجی، کاری بسیار سخت و دور از انتظار است.

از طرف دیگر، از آنجایی که افرادی که ممکن است از نوسانات آینده‌ی قیمت ارز یک کشور با خبر باشند، بیشتر از مقامات دولتی و حکومتی هستند و این افراد، بیشتر زیر ذره‌بین منتقدین و اخبار قرار دارند، احتمال چنین مسائل و خرابکاری‌ها در این بازار کمتر است.

کارمزدهای پایین: معامله‌ی سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه و یا کالاها اغلب شامل هزینه‌هایی مثل مالیات و نگهداری از کالا و غیره می‌شود.

چنین هزینه‌هایی در بازار فارکس وجود ندارد. حتی در بیشتر مواقع، حاشیه‌ی سود کارگزار تنها از طریق «اختلاف سفارش‌ها خرید و فروش» یا «اسپرِد» (Spread) تأمین می‌شود. اسپرد در حقیقت اختلاف قیمت بین بیشترین سفارش خرید یا Bid‌ و کم‌ترین سفارش فروش یا Ask است.

قوانین ساده‌ی مالیاتی: قوانین مالیاتی و گزارش‌های لازم برای فعالیت در بازار ارزهای خارجی نسبت به سایر بازارهای مالی ساده‌تر است.

فعالیت در بازار فارکس در کنار داشتن این مزیت‌ها، نقاط ضعفی نیز دارد که ممکن است بیشتر به ضرر معامله‌گرهای کوچک با سرمایه‌های کم ختم شود. در ادامه برخی از این معایب را معرفی می‌کنیم.

نوسانات قیمت: نوسانات قیمت وجه اشتراک کلیه‌های بازارهای مالی است و بازار ارزهای خارجی نیز از آن مستثنا نیست.

بیشتر معامله‌گرهای این بازار با هدف کسب سود‌های کوتاه مدت فعالیت می‌کنند و ممکن است نوسانات شدید غیرقابل پیش‌بینی، استراتژی آن‌ها را با مشکل روبه‌رو کند.

احتمال ضرر سرمایه‌گذارهای کوچک: گفتیم که روزانه بیش از ۵ تریلیون دلار در این بازار مبادله می‌شود؛ اما نباید فراموش کرد که بیشتر این مبادلات توسط بازیگران بزرگ مثل بانک‌ها و موسسات بزرگ و … انجام می‌شود.

همیشه افرادی که سرمایه و قدرت بیشتری دارند، به اطلاعات و تکنولوژی بیشتری دسترسی داشته و این اطلاعات باعث برتری آن‌ها نسبت به معامله‌گرهای کوچک و مردم معمولی خواهد بود.

کمبود مقررات حمایت از حقوق معامله‌گرها: بازار فارکس یک بازار OTC و غیرمتمرکز است. پس قوانین این بازار جامعیت قوانین بازارهایی مثل سهام و اوراق قرضه را ندارد.

از طرفی کارگزاری‌هایی که این خدمات را ارائه می‌کنند،‌ در سراسر دنیا پراکنده‌اند و از آنجایی که قوانین هر کشور با دیگری با متفاوت است، معامله‌گرها مجبورند خودشان تحقیقات و بررسی‌های لازم را در مورد اعتبار و فعالیت یک کارگزاری انجام دهند.

درآمدهای دوره‌ای کمتر: سهام‌دارها در بازارهای مالی سهام و اوراق قرضه به طور دوره‌ای از سودهای حاصل از فعالیت شرکت‌هایی که سهامشان را برای بلندمدت خریداری کرده‌اند، بهره‌مند می‌شوند؛ در صورتی که سود اصلی در فارکس بیشتر در اثر افزایش قیمت ارز مورد نظر بدست می‌آید.

البته باید توجه داشته باشیم که در این بازار، پدیده‌ای به نام «Rollover» وجود دارد که ممکن است گاهی منجر به سود و گاهی منجر به ضرر شود.

منظور از Rollover، تغییر قیمتی است که امکان دارد در بازار بعد از دو روز تعطیلی آخر هفته رخ دهد. این اتفاق ممکن است سودها یا ضررهای ناخواسته‌ای را در حساب معامله‌گرها به وجود آورد.

آیا فعالیت در بازار فارکس سودآور است؟

کلیه‌ی افرادی که علاقه‌مند به فعالیت معامله‌گری در بازار فارکس هستند باید ابتدا ویژگی‌ها، مزایا و معایب آن را شناخته و با توجه به خصوصیات و شرایط خود تصمیم بگیرند.

ممکن است برای برخی از آدم‌ها، معایب این بازار قابل تحمل نباشد و عده‌ای هم با توجه به مزیت‌های آن، فعالیت در این بازار را بهترین کار برای خود بدانند.

قابلیت‌هایی مثل عدم نیاز به حضور فیزیکی در محل کار، آنلاین بودن بیزنس و اختیار در انتخاب ساعت کار و نداشتن مدیر می‌تواند انگیزه‌ی بسیار زیادی برای علاقه‌مندان به این حوزه ایجاد کند.

با توجه به تعدد کارگزاری‌ها و امکاناتی که امروزه در دسترس بیشتر مردم قرار دارد، می‌توان با آموزش و صرف زمان لازم و کسب تجربه، وارد این حوزه شد و زندگی خود را تغییر داد.

فعالیت در بازار فارکس برای ایرانی‌ها

با وجود تمام محدودیت‌هایی که برای فعالیت‌ ایرانی‌ها در بازارهای جهانی وجود دارد،‌ کارگزاری‌های (بروکرها) متعددی در دنیا هستند که به ایرانیان اجازه‌ی فعالیت در بازار ارزهای خارجی را می‌دهند. البته کلیه معاملات کاربرها به صورت «CFD» خواهد بود.

به این معنی که کاربرها ارزهای واقعی خریداری نکرده و مالک حقیقی چیزی که معامله می‌کنند نیستند و تنها می‌توانند ارزهای مختلف را به قیمت لحظه‌ای خرید و فروش کرده و از تفاوت قیمت‌ها سود کسب کنند. (عبارت CFD‌ کوتاه‌شده‌ی Contract For Difference بوده و به معنی قرارداد مابه‌التفاوت است).

اکثر این بروکرها علاوه بر ارزهای خارجی، معاملات سایر بازارهای مالی مثل سهام، انواع ETF، باینر آپشن و حتی برخی ارزهای دیجیتال مشهور را پشتیبانی می‌کنند. پس انتخاب یک بروکر قابل اعتماد با کارمزدهای منصفانه نقش مهمی در فعالیت معامله‌گرها خواهد داشت.

توصیه می‌شود هنگام انتخاب بروکر، توجه به مواردی مثل قوانین رگولاتوری، پشتیبانی از حساب آزمایشی (دمو)، پشتیبانی از سهام و بازارهای مختلف، ارائه‌ی نرم‌افزار معامله‌گری در پلتفرم‌های مختلف کامپیوتر و موبایل، امکان واریز و برداشت آسان و خدمات پشتیبانی از کاربرها، بسیار کمک کننده است.

سخن پایانی

در این مقاله با بزرگ‌ترین بازار مالی دنیا یعنی بازار فارکس آشنا شدیم. روزانه بیش از ۵ ترلیون دلار توسط بانک‌ها، موسسات مالی و کمپانی‌های بزرگ در این بازار مبادله صورت می‌گیرد و مهم‌ترین ارزهای رایج کشورها مثل دلار آمریکا، یورو، پوند انگلیس، دلار کانادا، دلار استرالیا، فرانک سوئیس و غیره با هم معامله می‌شوند.

وجود نقدینگی بالا باعث شده که بازیگرهای بزرگ و سرمایه‌دارهای کلان انگیزه‌ی بیشتری برای حضور در این بازار داشته باشند، ولی سایر سرمایه‌گذارهای کوچک و افراد عادی نیز در آن فعالیت می‌کنند.

بازار فارکس یک بازار غیرمتمرکز و از نوع OTC است،‌ به این معنی که توسط یک سازمان مرکزی مدیریت نشده و توسط مجموعه‌ای از پلتفرم‌های آنلاین و کارگزاری‌ها در سراسر جهان اداره می‌شود.

ارزش پول کشورها می‌تواند در اثر عواملی مثل اعلام نرخ بهره، درصد بیکاری، رشد اقتصادی و حتی انتخاب رئیس‌جمهور جدید نوسان کند و معامله‌گرها در چنین مواقعی فعالیت کرده و از بازار کسب سود می‌کنند.