آشنایی با صرافی FTX | صفر تا صد ورشکستگی اف تی ایکس

پس از پیدایش ارزهای دیجیتال و سروصدای آن‌ها و ایجاد انقلابی نوین در دنیای اقتصاد، تمایل به معامله‌ ارزهای دیجیتال در کاربران رمزارزها افزایش یافت؛ به همین دلیل بسترهای مبادلاتی زیادی برای ترید ارزهای دیجیتال به وجود آمدند. یکی از این پلتفرم‌ها و صرافی‌های ارز دیجیتالی که از زمان پیدایش، عملکرد خوبی از خود نشان داد، صرافی FTX بود.

در صرافی متمرکز FTX معاملات اهرم یا لوریج، معاملات OTC و معاملات آتی برای کاربران ارائه می‌شود. صرافی FTX با هدف گسترش کار خود بستری برای بازارهای مشتقه به وجود آورد تا از این طریق مشکلات سایر صرافی‌ها را نداشته باشد و عملکرد بهتری ارائه کند.

این صرافی در سال ۲۰۱۹ توسط «سم بنکمن فراید» (Sam Bankman-Fried) تاسیس شد که در جولای سال ۲۰۲۱ بیش از یک میلیون کاربر داشت و سومین صرافی بزرگ از نظر حجم تراکنش بود. اما سرانجام این صرافی در نوامبر ۲۰۲۲ ورشکست شد. در ادامه این مقاله قصد داریم به معرفی صرافی FTX به‌صورت کامل بپردازیم و دلایل ورشکستگی آن را به طور کامل شرح دهیم.

پیدایش صرافی FTX

صرافی متمرکز ‌اف‌تی‌ایکس یا FTX در تاریخ می ۲۰۱۹ راه‌اندازی شد. این صرافی امکان بستن قراردادهای «مشتقه» (Derivatives) ارزهای دیجیتال را فراهم می‌کند. منظور از قراردادهای مشتقه، قراردادهایی است که ارزش خود را از یک دارایی (مثلا یک ارز دیجیتال) می‌گیرد. در این حالت افراد با بستن این قراردادها، خود دارایی واقعی را در اختیار ندارند و با ارزش آن به معامله مشغول می‌شوند.

احتمالا منظور از صرافی متمرکز را می‌دانید ولی بگذارید یک بار دیگر آن را یادآوری کنیم. صرافی متمرکز توسط اشخاص و نهادهای ثالث کنترل و مدیریت می‌شوند و وظیفه‌ آن‌ها ارائه و تأمین خدمات امنیتی تراکنش‌های کاربران است و برای کنترل و تأیید نیاز به بلاک چین ندارند.

امکان معاملات OTC (Over The Counter) یا فرابورس نیز در صرافی FTX  وجود دارد. این نوع معاملات برای افرادی است که قصد خرید و فروش یک ارز دیجیتال در تعداد بالا را دارند. در این حالت این اشخاص در صرافی‌ها یا کارگزاری‌های عادی اقدام به معامله نمی‌کنند، زیرا حجم زیاد عرضه یا تقاضای آن‌ها به طور کامل قیمت بازار را به هم می‌ریزد. (مثلا تصور کنید شخصی قصد فروش ۱۰ هزار عدد بیت کوین به قیمت ۵۰ هزار دلار را دارد.) به همین دلیل اشخاص از معاملات OTC استفاده می‌کنند.

صرافی FTX امکانات بسیاری را در اختیار کاربرانش قرار می‌دهد که شامل موارد روبه‌رو می‌شود و در ادامه بیشتر در رابطه با آن‌ها صحبت خواهیم کرد. در ادامه لیستی از آن‌ها را ذکر کرده‌ایم: «معاملات آتی» (Futures Trading)، «توکن‌های اهرم»، «قرارداد دائمی» (Perpetual Swap)، «قراردادهای موو» (MOVE Contract)، «سوآپ تریدینگ» (Spot Trading).

پایه‌گذاری صرافی اف‎ تی ‎ایکس در سال ۲۰۱۸ توسط مدیرعامل سابق این صرافی «سم بنکمن فراید»‌ (Sam Bankman-Fried) و مهندس سابق نرم‌افزار گوگل، «گری ونگ» (Gary Wang) انجام شد. همچنین اپلیکیشن و نرم‌افزار موبایلی این صرافی نیز در دسترس کاربران قرار گرفت.

 

خدمات خاص صرافی FTX

از دیگر ویژگی‌هایی که صرافی اف‌تی‌ایکس را در زمان فعالیتش به یکی از برترین‌های بازار تبدیل کرده بود، می‌توان به کارمزدهای معاملاتی کم،‌ پشتیبانی فوق‌العاده‌ مشتریان و ارائه‌ نمودارهای تریدینگ ویو اشاره کرد. در ادامه به بیان جزئیات خدمات خاص صرافی FTX خواهیم پرداخت.

• پرداخت با ارزهای فیات: کاربران این صرافی می‌توانند با دلار، یورو و ازطریق بانک‌های مخصوصی به خرید از این صرافی پرداخته و تراکنش‌های خود را به ثبت رسانند.
• اهرم ۱۰۱ برابر:‌ صرافی اف تی‌ایکس با این درصد از اهرمی که در دسترس کاربران قرار می‌دهد به معامله‌گران امکان کسب سود بسیاری خواهد داد.
• پشتیبانی عالی مشتریان:‌ صرافی FTX یکی از بهترین پشتیبانی‌ها را در بین همتایان خود دارد. با وجود چت آنلاین در این بستر، کاربران می‌توانند با بیش از ۱۰ زبان زنده‌ دنیا سوالات و مشکلات خود را مطرح کرده تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به مشکلات آن‌ها رسیدگی شود.
• خدمات سازمانی اف‌‌تی‌ایکس:‌ اف‌تی‌ایکس خدماتی از قبیل نقدینگی بالا و دفترچه سفارشات،‌ برداشت‌های بدون محدودیت و جدول‌های OTC را ارائه می‌دهد.
• تبدیل ساده ارزها: کاربران می‌توانند به سادگی ارزهای خود را به ارز دلخواه‌شان تبدیل کنند و با یک کیف پول کنترل مدیریت حساب‌های خود را داشته باشند.

 

چه مواردی را می‌توان در صرافی اف ‎تی‎ ایکس مبادله کرد؟

تیم پشتیبان صرافی متمرکز اف‌‎تی‎‌ایکس شکاف‌های موجود در بازار را شناسایی کرده و با ارائه‌ طیف وسیعی از محصولات تجاری در تلاشند تا بستر مبادلات بی‌نقص را ایجاد کنند. همان‌طورکه گفته شد این موارد شامل معاملات آتی‌، توکن‌های اهرمی‌، گزینه‌ها، قراردادهای MOVE و بازارهای قابل پیش‌بینی است. در ادامه ببینیم که هر کدام از این ویژگی‌ها به چه معناست.

 

معاملات آتی

معاملات «آتی» یا Futures نوعی از معاملات مشتقه هستند که دو شخص بدون داشتن یک دارایی به خرید و فروش آن در یک زمان خاص می‌پردازند دارندگان حساب کاربری در این صرافی می‌توانند با بیش از ۲۰ ارز دیجیتال نظیر بیت کوین، اتریوم، بی‌ان‌بی و لینک در معاملات آتی مشارکت داشته باشند‌.

اف‎‌تی‌‎ایکس همچنین لیست معاملات آتی را انجام داده و به کاربران اجازه می‌دهد تا بسیاری از خدمات بازار ارزهای دیجیتال را در این پلتفرم به انجام برسانند. که شامل کوین‌های «لارج کپ» (ALT-PERP)، «مید کپ» (MID-PERP) و «اسمال کپ»‌ (SHIT-PERP) می‌شود. کاربران همچنین می‌توانند به معامله‌ «توکن‌های معاملاتی» (exchange tokens)، «توکن‌های خصوصی» (PRIV-PERP) و «سبدهای معاملاتی» (DRGN-PERP) بپردازند.

 

توکن‌های اهرم

«توکن‌های اهرم» (Leveraged Tokens) ابزارهای معاملاتی خاصی هستند که مخصوص صرافی FTX بوده و شرایط معاملاتی خوبی را برای کاربران فراهم می‌کنند. نزدیک به ۱۰۱ نوع اهرم وجود دارد و به شکل ازپیش‌تعیین‌شده بر روی تمام اکانت‌ها بیشترین اهرم X10 وجود دارد. این صرافی ۴۵ توکن مختلف را برای اهرم‌ها ارائه می‌دهد که روشی ساده برای دریافت اهرم کاربران است.

خرید ارزهای گاوی برای بلندمدت، از خود دارایی اصلی عملکرد بهتری خواهد داشت. توکن‌های خرسی و گاوی آسان‌ترین شیوه برای باز کردن پوزیشن اهرم‌دار به‌صورت خودکار هستند. این توکن‌ها به‌صورت خودکار در طول روز متعادل می‌شوند تا هدف اهرمی‌ آن‌ها ثابت بمانند. این موضوع تا حدودی از لیکوئید شدن پوزیشن جلوگیری می‌کند.

صرافی اف‌تی‌ایکس بر این باور است که دسترسی معامله‌گران به توکن‌های لوریج، نیاز به مدیریت ریسک یا وثیقه‌ها را کاهش می‌دهد و با‌توجه‌به این موضوع که این توکن‌ها همان توکن‌های ERC20 هستند، ارزهای گاوی و خرسی می‌توانند از صرافی خارج شده و برای اشخاص دیگری فرستاده شوند.

توکن‌های لوریج‌شده با ارزهای دیجیتال بولیش و اهرم ۳ برابر، روزانه نزدیک به ۳ برابر ارزش داراییِ دیجیتالیِ خاص جابه‌جایی و افزایش قیمت دارند. این عملکرد برای ارزهای خرسی برعکس خواهد بود.

 

قراردادهای MOVE

قراردادهای MOVE یکی از مشتق‌هایی هستند که اولین‌بار توسط این صرافی معرفی شده است. با‌توجه‌به این که از اسم این نوع معاملات نیز مشخص است، قراردادهای MOVE نشان‌دهنده‌ این موضوع هستند که یک دارایی خاص، در بازه‌ زمانی مشخص و تعیین‌شده به اصطلاح حرکت یا موو کرده و قیمت در آن بازه تغییر می‌یابد.

اگر بخواهیم به صورت مثال ذکر کنیم باید به این موضوع که به عنوان مثال اگر بیت کوین در شروع روز ۸ هزار دلار معامله شده و در ساعت پایانی شب به ۸۵۰۰ دلار برسد،‌ قرارداد موو در ۸۵۰۰ دلار منقضی خواهد گشت. این روش در صورتی سودآور خواهد بود که به عنوان مثال قیمت بیت کوین در شروع روزی که قرارداد اعمال شده است تغییر قیمت زیادی داشته باشد و پوزیشن شورت نیز فقط با ثابت بودن تقریبی قیمت ارز در آن روز سودآور خواهد بود.

در صرافی اف ‌تی‌ایکس قراردادهای موو به سه روش در دسترس کاربران خواهد بود که در ادامه به شرح آن‌ها خواهیم پرداخت:

• معاملات به صورت روزانه:‌ قراردادهای روزانه موو پس از گذشت یک روز منقضی می‌شوند، این نوع معاملات برای تریدرهای روزانه بسیار مناسب است.
• معاملات به صورت هفتگی: قراردادهای ۷ روزه یا به اصطلاح هفتگی پس از گذشت ۷ روز منقضی می‌شوند. کاربران می‌توانند در تمامی روزهای هفته اقدام به انجام معاملات هفتگی موو کنند.
• معاملات به صورت سه ماهه: این شیوه‌ از معاملات موو همان‌طور که از نام آن نیز مشخص است هر سه ماه یکبار منقضی می‌شوند به همین دلیل برای تریدرهای بلند مدت بسیار مناسب هستند.

نکته: به دلیل اینکه معامله و قراردادهای موو اختصاص به صرافی اف‌تی ایکس دارد و هیچ پلتفرمی تبادل ارز دیگری، اقدام به راه‌اندازی این نوع قرارداد‌ها نکرده است،‌ کاربران زیادی جذب این صرافی شدند.

 

معاملات Option

صرافی FTX از طریق «اختیار معامله» (Option) روشی اروپایی را برای ارز دیجیتال بیت کوین ارائه می‌کند که تسویه‌ نقدی آن به دلار محاسبه خواهد شد. معاملات Option حق معامله یا اختیار معامله‌ خرید یا فروش دارایی خاصی را با قیمتی از پیش تعیین‌شده در زمانی مشخص به معامله‌گران می‌دهد ولی تریدرها را مجبور به انجام آن نمی‌کند.

در این معاملات به «اختیار خرید» (Call) و به «اختیار فروش» (Put) گفته می‌شود. در معاملات آپشن همچنین اختیار خرید «صعودی» و اختیار فروش را «نزولی» می‌نامند.

به عنوان مثال اگر معامله‌گری بیت کوین را با قیمت اعمال‌شده‌ ۸ هزار دلار خریده و در ساعت انقضا به ۸۵۰۰ دلار برسد، معامله‌گر می‌تواند بیت کوین ۸۵۰۰ دلاری را با قیمت ۸ هزار دلار خریداری کند. این پوزیشن به‌صورت نقدی و با قیمت ۵۰۰ دلار تسویه خواهد شد.

کاربران معاملات Option می‌توانند مانند معاملات آنی با به‌کارگیری اهرم معاملات آپشن به روش لانگ و شورت به ترید بپردازند.

نکته: معاملات آپشن صرافی اف‌تی‌ایکس خدمات شخصی‌سازی زیادی را برای معامله‌گران به ارمغان می‌آورد، به این صورت که تریدرها می‌توانند به تنظیم دلخواه «قیمت اعمال» (Strike Price) و «سررسید» (Expiration Time) بپردازند.

اگر معامله‌گر بتواند قراردادهای اختیار معامله‌ خود را تنظیم کند، قادر خواهد بود از این صرافی درخواست برآورد قیمت کند. در این روش نیز این صرافی فقط در ۱۰ ثانیه قیمت پیشنهاد خرید را برای معاملات آپشن ارائه خواهد داد.

 

کارمزد صرافی FTX

مانند دیگر صرافی‌ها، صرافی اف‌تی‌ایکس نیز دارای کارمزدهای خاص خود است که کارمزدهای «سفارش گذار» (Maker) آن ۰.۰۲ درصد و کارمزد «سفارش بردار»‌ (Taker) برابر با ۰.۰۷ درصد است. در رابطه با سفارش‌گذار و سفارش بردار بیشتر بدانید.

نکته:‌ برای معامله‌گرانی که با مبالغ بالا به معامله‌گری می‌پردازند کارمزدهای کمتری تعلق می‌گیرد که به آن بخش VIP می‌گویند.

کارمزد ساخت توکن لوریج و بازخرید ۰.۱ درصد‌، کارمزدهای معاملاتی آن‌ها ۰.۲۰ درصد و اهرم‌های ۱۰۰ برابری ۰.۰۳ هستند. این کارمزدها به صندوق‌های بیمه برای پرداخت مواقع لیکوئید اختصاص پیدا می‌کند.

 

توکن صرافی FTX

این صرافی نیز همانند صرافی بایننس، توکن اختصاصی و اکوسیستمی خود را دارد. توکن FTT توکن اختصاری صرافی اف‌تی ایکس است که برای توسعه‌ صرافی و خدمات آن ایجاد شده است. هولدرهای این توکن‌ها امتیازهای بخصوصی در پلتفرم اف‌‌تی‌ایکس دارند که در ادامه به بیان آن‌ها خواهیم پرداخت:

• سودهای اجتماعی صندوق‌های بیمه
• کارمزد کمتر
• وثیقه‌ مخصوص معاملات آتی

 

امنیت صرافی FTX

اگر با ارزهای دیجیتال آشنا هستید از این موضوع که معامله‌گران و کارشناسان به‌صورت دائم در پی اخطار هستند که دارایی‌های خود را در کیف پول‌های صرافی ها ذخیره نکنید، اطلاع دارید. برخلاف دیگر صرافی‌ها، FTX با احراز هویت ۲ عاملی (2FA) امنیت فوق‌العاده‌ای را به کاربرانش ارائه کرده و دسترسی هکرها را به کیف پول غیر ممکن می‌کند.

تیم امنیتی قوی‌ای همیشه در حال پیگیری این موضوع هستند که از امنیت این صرافی ذره‌ای کاسته نشود. قابل ذکر است که تا به امروز این صرافی هیچ مشکل امنیتی نداشته اما باید به این موضوع نیز اشاره کنیم که هر صرافی آنلاینی احتمال هک شدن دارد.

 

سقوط صرافی FTX

سقوط صرافی اف‌تی‌ایکس از ۲ نوامبر ۲۰۲۲ آغاز شد. درواقع در آن زمان گزارشی منتشر شد که نشان داد شرکت Alamda Research‌ مقدار زیادی توکن FTT نگهداری می‌کند. این موضوع باعث نگرانی جامعه کاربران ارزهای دیجیتال شد. سه روز پس از اعلام این خبر، حدود ۲۳ میلیون واحد توکن اف تی تی به ارزش تقریبی ۵۸۴ میلیون دلار به صرافی بایننس منتقل شد.

در روز ۶ نوامبر ۲۰۲۲ مدیرعامل صرافی بایننس اعلام کرد که باتوجه‌به افشاگری‌های اخیر تمام دارایی‌های خود از توکن بومی صرافی FTX را به فروش خواهد رساند. با گسترش این شایعات، تمام کاربران از ترس سقوط صرافی FTX شروع به خروج دارایی‌های خود از این صرافی کردند که باعث سقوط ارزش توکن FTT شد.

درحالی‌که تا روز قبل مدیر عامل صرافی FTX اعلام کرده بود که همه چیز عادی و تحت کنترل است، ناگهان از توافق استراتژیک خود با مدیرعامل صرافی بایننس برای رفع بحران نقدینگی خبر داد. چانگ پنگ ژائو، مدیر عامل صرافی بایننس، احتمال خرید صرافی FTX توسط بایننس را اعلام کرد. اما پس از گذشت ۴۸ ساعت این صرافی با بررسی دقیق گزارش‌ها از خرید صرافی اف‌تی‌ایکس منصرف شد.

پس از یک هفته از آغاز ماجرا، درنهایت صرافی FTX و FTX.US به همراه بیش از ۱۰۰ شرکت وابسته به آن‌ها در تاریخ ۱۱ نوامبر اقدام به تشکیل پرونده ورشکستگی فصل ۱۱ کردند. طبق گزارش نیویورک تایمز بدهی این صرافی حدود ۸ میلیارد دلار بود. در همین روز نیز سم بنکمن فراید از سمت مدیرعاملی خود استعفا داد و جای خود را به «جان ری» (John Ray) سپرد.

چند ساعت پس از تشکیل پرونده ورشکستگی، صرافی FTX هک شد و باعث خارج شدن بیش از ۴۷۳ میلیون دلار از دارایی‌های کاربران از این صرافی شد. دارایی‌های به سرقت رفته از این صرافی اغلب استیبل کوین‌هایی مانند تتر بودند.

پس از سقوط صرافی اف‌تی‌ایکس هر روز ابعاد تازه‌ای از ورشکستگی این صرافی در خبرگزاری‌ها منتشر می‌شود. درواقع سقوط این صرافی ناشی از یکسری کلاهبرداری‌های آگاهانه و عمدی با هدف سرقت پول از کاربران و سرمایه‌گذاران این صرافی بوده است.

سرانجام در روز ۱۳ دسامبر، سم بنکمن به درخواست دولت آمریکا و به‌منظور پاسخگویی به اتهامات در خصوص ورشکستگی صرافی FTX، دستگیر شد. درنهایت پس از چند جلسه تشکیل دادگاه، سم بنکمن فراید برای تمام اتهامات و پول‌شویی‌های خود متهم شناخته شده و به ۱۱۵ سال حبس محکوم شد.

 

سخن پایانی

صرافی اف‌تی‌ایکس در سال ۲۰۱۹ توسط سم بنکمن فراید تاسیس شد که در آن زمان یکی از بهترین پلتفرم‌های معاملاتی برای انجام امور مالی بود. این صرافی خدمات متنوعی را در اختیار کاربران خود قرار می‌داد که ازجمله این موارد می‌توان به معاملات آتی، توکن‌های اهرم، Prepetual Swap و قراردادهای موو اشاره کرد. صرافی FTX در آن زمان با بیش از یک میلیون کاربر، سومین صرافی ارزدیجیتال از نظر حجم تراکنش بود.

این صرافی با وجود تمام سرمایه‌گذاری‌ها و دارایی‌های خود در پروژه‌ها و شرکت‌های مختلف، سرانجام در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۲ ورشکست شد. این مسئله نشان می‌دهد با وجود اینکه شرکت‌های بزرگ تحت نظارت‌های قانونی قرار دارند، بااین‌حال ممکن است دارایی‌های کاربران خود را در معرض خطر قرار دهند. در این مقاله صرافی اف‌تی‌ایکس را از تولد تا ورشکستگی مورد بررسی قرار دادیم.