آشنایی با کاربردهای بلاک چین در زمینه‌های مختلف
فناوری بلاک چین یکی از جذاب‌ترین اختراعات انسان است و به‌نوعی به‌عنوان اینترنت جدید شناخته می‌شود. در این مقاله تصمیم داریم درباره کاربردهای بلاک چین صحبت کنیم، اما خالی از لطف نیست که در ابتدا به خود بلاک چین و چگونگی ایجاد آن گذری کوتاه داشته باشیم.
بیشتر مردم فکر می‌کنند که بلاک چین با آمدن بیت کوین به وجود آمده است، اما انسان‌ها از سال‌ها قبل به دنبال ساخت تکنولوژی‌های پیشرفته‌تری برای ذخیره و پردازش داده‌ها بوده‌اند. پایگاه‌های داده، یکی از مهم‌ترین بخش‌های فناوری امروز هستند و بلاک چین در حقیقت پایگاه داده‌ای بیش نیست.
تفاوت مهمی که بلاک چین ایجاد کرده و قابلیتی که ارائه می‌دهد، نحوه نوشته شدن اطلاعات در پایگاه داده است؛ این مسئله بلاک چین را ارزشمند کرده و باعث شده که کد پروژه بیت کوین روی بستر آن نوشته شود.
بلاک چین چیست؟
«بلاک چین‌ها» (Blockchain) نوعی سیستم ذخیره اطلاعات هستند که عملیات پردازش، تایید و نوشتن اطلاعات در آن‌ها توسط اعضای خود شبکه انجام می‌شود و جایی مثل دفتر مرکزی با سرورهای اختصاصی برای این کار وجود ندارد و بعد از ثبت اطلاعات، به‌هیچ‌وجه نمی‌توان آن‌ها را دستکاری کرد. این یعنی «غیرمتمرکز بودن» و تمام ماجرا همین است.
درست است که بلاک چین بیشتر با ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود، ولی دنیای کاربردهای بلاک چین به گستردگی دنیای اینترنت است و تا هر آنجا که نبوغ انسان می‌رود، بلاک چین هم توانایی حضور دارد.
کاربردهای بلاک چین چست؟
در ادامه درباره مهم‌ترین کاربردهای بلاک چین در حوزه‌های مختلفی مثل امور مالی، انواع بیزنس‌ها، امور دولتی و برخی فیلدهای صنعتی صحبت می‌کنیم.
۱ـ بانکداری و امور مالی
اولین پروژه بین‌المللی و موفق که از فناوری بلاک چین استفاده کرد، بیت کوین بود و از آن‌جایی که هدف بیت کوین تسهیل امور مالی است، این حوزه نگاه ویژه‌ای به بلاک چین دارد.
اگر فرآیندهای نگهداری و انتقال پول در سطح جهانی را با دقت بررسی کنیم، می‌بینیم که نکات مهمی از قلم افتاده‌اند. در عصر تکنولوژی و سرعت، چرا باید برای انتقال سرمایه از بانک یک کشور به کشوری دیگر چندین روز زمان نیاز باشد؟ چرا واسطه‌های مختلفی وجود دارند که هر کدام کارمزد مخصوص خود را می‌گیرند و هزینه‌های جانبی را افزایش می‌دهند؟ اگر اطلاعات امنیتی یک بانک در اثر سرقت یا خطای انسانی به خطر بیفتد چه می‌شود؟
سؤال‌های این‌چنینی زیادی وجود دارد و اینجاست که بلاک چین برای همه آن‌ها پاسخ‌های جذابی آماده کرده است. انتقال پول یا هر ارزش یا اطلاعات دیگر در شبکه‌ای که از بلاک چین استفاده می‌کند، با کمترین کارمزد و در امن‌ترین حالت ممکن و در ۲۴ ساعت شبانه‌روز ممکن است. پیگیری تراکنش‌ها، عدم امکان دستکاری شدن و شفاف بودن تمام پروسه‌های مالی از مزیت‌هایی استفاده از این تکنولوژی در امور مالی است.
جالب است بدانید که بانک مرکزی کشورهای زیادی در حال راه‌اندازی ارز دیجیتال ملی خود هستند و باید دید که تا کجا می‌توانند به اصل غیرمتمرکز بودن پایبند باشند و در کنارش از مزایای بلاک چین استفاده کنند.
۲ـ قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند نوعی کدهای کامپیوتری هستند که روی بلاک چین پیاده‌سازی می‌شوند و این قابلیت را دارند که در شرایط تعیین‌شده‌ی خاصی به طور خودکار اجرا شوند. هدف قرارداد هوشمند این است که امور مرتبط با یک قرارداد (یا توافق) بین دو یا چند طرف را به ساده‌ترین و امن‌ترین روش ممکن اجرا کند.
برای مثال در پروسه‌ی معامله‌ی یک خودرو، می‌توان در قرارداد هوشمند تعیین کرد که مشتری مبلغ مشخصی را در تاریخ خاصی واریز کند و فروشنده هم مدارک و کلید ماشین را به مشتری تحویل دهد. تا زمانی که پولی توسط خریدار واریز نشود، قرارداد اجازه‌ی تحویل مدارک را نمی‌دهد و اگر پول واریز شد و فروشنده مدارک را تحویل نداد، پول به خریدار بازگردانده می‌شود.
قراردادهای هوشمند توسط بلاک چین اتریوم به دنیا معرفی شدند و با چنان استقبالی مواجه شدند که اکنون اتریوم، به عنوان ملکه ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود. یک حوزه کاملا جدید در امور مالی غیرمتمرکز با نام دیفای (DeFi) با ارزشی بیش از ۱۳ میلیارد دلار از بستر اتریوم استفاده می‌کند.
۳ـ واحد پولی
بلاک چین بستری برای راه‌اندازی ارزهای رمزنگاری‌شده (کریپتوکارنسی‌ها) است. این ارزها توانایی منحصربه‌فردی دارند و اگر به‌طور غیرمتمرکز طراحی و پیاده‌سازی شوند (مثل بیت کوین)، می‌توانند امن‌تر از واحد پولی کشورها عمل کنند و حتی ضدتورمی هم باشند.
می‌دانیم که بانک مرکزی هر کشوری وظیفه مدیریت میزان نقدینگی و تعیین نرخ بهره بانک‌ها را بر عهده دارد. متأسفانه بانک‌های مرکزی برای حل بعضی از مشکلات اقتصادی، پول چاپ می‌کنند یا نرخ بهره بانک‌ها را تغییر می‌دهند و در بیشتر مواقع باعث کاهش ارزش پول ملی و ایجاد تورم می‌شوند.
پولی که با استفاده از تکنولوژی بلاک چین ساخته شده باشد و به‌صورت غیرمتمرکز اداره شود، می‌تواند مشکلات چاپ بی‌رویه، دستکاری شدن نقدینگی و این‌طور مسائل را برطرف کند و با گذر زمان، ارزش بیشتری پیدا کرده و همان‌جور که گفته شد ضد تورمی عمل کند.
۴ـ ثبت اسناد و ذخیره اطلاعات
اگر سازمان‌های ثبتی را از نزدیک دیده باشید، فرآیندهای کاری آن‌ها به‌شدت کند و ناکارآمد است. امکان وقوع خطای انسانی در تاریخ و شماره‌گذاری اسناد وجود دارد و پروسه‌ها به‌شدت زمان‌بر هستند. در اکثر مواقع نیاز است که اسناد به صورت فیزیکی جابه‌جا شوند و به سازمان‌های مدیریتی انتقال پیدا کنند.
اگر پایگاه داده‌ی این سازمان‌ها از بلاک چین استفاده کند، تحول بزرگی در آن‌ها ایجاد می‌شود. مثلاً برای استعلام مالکین قبلی یک ملک، می‌توان به تاریخچه‌ی بلاک چین مراجعه کرد. به این ترتیب زمان انجام کارها از چند ماه و چند هفته به چند دقیقه کاهش پیدا می‌کند و در مصرف انرژی و هزینه صرفه‌جویی خواهد شد.
تصور کنید استعلام برخی از مالکیت‌ها در یک کشور جنگ‌زده که سازمان‌هایش ساختار مدیریتی مناسبی ندارند، چقدر می‌تواند مشکل باشد. در صورتی که فناوری بلاک چین می‌تواند با شفافیت کامل، چنین داده‌ی ارزشمندی را برای ما نگهداری کند.
۵ـ بهداشت و درمان
حوزه بهداشت و درمان مخصوصا در کشور ایران زیرساخت بسیار ضعیفی دارد. بارها پیش آمده که با تشخیص خودمان به انواع پزشکان متخصص مراجعه می‌کنیم و مجموعه‌ای از آزمایش‌ها را انجام می‌دهیم و در مطب هر پزشک یک پرونده مجزا با سوابق مختلف داریم.
تصور کنید که کلیه سوابق پزشکی و سلامت هر فرد در پایگاه داده در بستر بلاک چین وجود داشته باشد. تمام این سوابق معتبر و غیرقابل دستکاری خواهند بود، کاملا شفاف بوده و فقط در دسترس افراد مجاز قرار خواهند گرفت.
به این ترتیب، برای مثال تا ابد مشخص است که کدام پزشک چه دارویی را برای چه شخصی با چه بیماری‌ای تجویز کرده است و هر فردی تا به حال چند بار بیمار شده و چه دوره‌های درمانی را گذرانده است. این اطلاعات کمک بزرگی به سیستم بهداشت و درمان هر کشور می‌کند.
۶ـ سیستم رأی‌گیری در انتخابات
سیستم‌های برگزارکننده‌ی انتخابات، همیشه با مسائلی مثل دستکاری در روند رأی‌گیری و شمارش آرا و اعلام نتایج نادرست مواجه هستند. مخصوصا در سال‌های اخیر و همچنین در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا دیدیم که سیستم رأی‌گیری می‌تواند کشور را دچار چه مشکلات بزرگی کند.
اگر زیرساخت سیستم انتخابات روی فناوری بلاک چین پیاده‌سازی شود، می‌توان اطمینان حاصل کرد که حتی یک رأی هم از قلم نخواهد افتاد. تمام روند انتخابات در تاریخچه بلاک چین ثبت می‌شود و در عین شفافیت، هیچکس نمی‌تواند تغییری در نتیجه آرا ایجاد کند و نگرانی‌ها در خصوص نتایج از بین می‌رود.
۷ـ زنجیره تامین
همان‌طور که تا اینجا متوجه شدیم، بلاک چین به‌خاطر قابلیتی که در نگهداری امن اطلاعات دارد، می‌تواند در هر زمینه‌ای که نیاز به دانستن سیر اتفاقات گذشته یک دارایی یا محصول و وضعیت فعلی آن دارد، به‌شدت کاربردی و مشکل‌گشا باشد.
تصور کنید در بحث مدیریت زنجیره تأمین، شرکت‌ها بتوانند به گذشته مواد مصرفی ورودی‌شان دسترسی داشته باشند. مراحل تولید محصول و همچنین مراحل تولید مواد اولیه آن در جایی به طور مطمئن ذخیره شده باشد؛ پس بدین‌ترتیب تمام اتفاقاتی که در زنجیره تولید رخ می‌دهد، شفاف و قابل پیگیری خواهد بود.
۸ـ صنعت بیمه
با پیاده‌سازی قراردادهای بیمه روی بلاک چین که در حقیقت با استفاده از قراردادهای هوشمند امکان‌پذیر است، می‌توان امور بیمه‌ای و تعهدهای دوطرف را در جایی مطمئن ثبت کرد. به این طریق احتمال رخ دادن خیلی از ادعاهای بی‌اساس و عدم پایبندی به تعهدها کمتر می‌شود.
کاربرد بلاک چین در دنیای واقعی
درست است که کاربردهای بسیار متنوعی از بلاک چین را معرفی کردیم، ولی اگر اتفاقات و پروژه‌های جاری دنیای بلاک چین را بشماریم، بخش عمده آن مربوط به امور مالی و پولی است. پلتفرم‌های وام‌دهی و وام‌گیری مثل Maker و Compound و Aave تقریبا نیمی از مجموع سرمایه‌های موجود در حوزه‌ی دیفای را به خود اختصاص داده‌اند.
از طرفی بیت کوین به تنهایی (با توجه به افزایش شدید قیمت اخیر) بیش از ۷۰ درصد ارزش بازار را به خود اختصاص داده است که آن هم مربوط به امور مالی و انتقال پول است.
پس نتیجه می‌گیریم دنیایی که ما در آن زندگی می‌کنیم، کاربرد اصلی بلاک چین را در حوزه مسائل مالی بیشتر می‌پسندد و استقبال می‌کند. با این وجود بسیاری از پروژه‌های موفق دیگر وجود دارند که در زمینه‌های کاملا غیرمالی در حال فعالیت هستند.
سخن پایانی
فناوری بلاک چین پتانسیل این را دارد که یک تکان اساسی به تکنولوژی‌های امروزی بدهد. همان‌طور که دیدیم، دامنه کاربردهای بلاک چین بسیار گسترده است و سقفی نمی‌توان برایش در نظر گرفت.
علاوه بر این ۸ مورد، می‌توان زمینه‌هایی مثل تریدینگ، مبارزه با پول‌شویی، املاک، دنیای مالتی‌‌مدیا، بهینه‌سازی انرژی، تشخیص چهره، امور مالیاتی و بی‌نهایت مورد دیگر را مثال زد.
از یک جایی به بعد، دیگر بحثِ «نمی‌شود» مطرح نیست، سؤال اینجاست که آیا «می‌خواهیم» یا نه!
