نحوه انجام معاملات در بورس انرژی + محاسبه کارمزدها
بورس انرژی یکی از بازارهای اصلی بورس ایران است که علاقه‌مندان می‌توانند به کمک آن روی حامل‌های انرژی سرمایه‌گذاری کنند. این بورس از آنجایی که کشور ایران دارای منابع انرژی بسیار زیادی است، برای مسئولین و سرمایه‌گذاران اهمیت ویژه‌ای دارد.
در آکادمی حسینی فایننس قبلا مقالات زیادی در مورد خرید و فروش سهام، بورس کالا و فرابورس منتشر کرده‌ایم و امروز می‌خواهیم به سراغ معرفی بورس انرژی برویم. در ادامه ابتدا ضمن تعریف ساده بورس انرژی به این سوال مهم هم پاسخ می‌دهیم که مراحل انجام معامله در بورس انرژی چگونه است؟
مدارک مورد نیاز برای معامله در بورس انرژی و کارمزدهای مربوط به آن نیز از دیگر مسائلی هستند که در این مقاله آن‌ها را پوشش خواهیم داد. لطفا تا انتها همراه ما باشید.
بورس انرژی چیست؟
بورس انرژی ایران در سال ۱۳۹۱ و برای تکمیل بازارهای معاملاتی بورس ایجاد شد. در این بورس حامل‌های انرژی و اوراق بهاداری که مبتنی بر این حامل‌ها هستند، معامله می‌شود. در حقیقت بورس انرژی بستری است که طرفین می‌توانند به‌کمک آن و براساس مکانیزم عرضه و تقاضا قیمت واقعی انواع حامل‌های انرژی از جمله نفت و گاز را مشخص کنند.
بورس انرژی چهارمین بازار بورس کشور است که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار و با همکاری دو مجموعه وزارت نیرو و وزارت نفت توانسته نقش بسیار مهمی را در خریدوفروش حامل‌های انرژی در ایران ایفا کند.
علاوه بر اینکه بورس انرژی محلی برای دادوستد حامل‌های انرژی است، نیازهای دیگری را نیز برطرف می‌سازد که لیست کامل این نیازها را در زیر مشاهده می‌کنید:
- تامین مالی برای تولیدکنندگان
- تامین مالی برای توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان
- پوشش ریسک قیمت
- شفاف بودن معاملات
- کشف قیمت طبیعی و منصفانه حامل‌های انرژی در هر روز
- راحت‌تر کردن فرآیند تبادل انرژی
- پایین آوردن هزینه‌های معاملاتی
اما قبل از اینکه بخواهیم در مورد فرآیند انجام معاملات و نحوه محاسبه کارمزد در بورس انرژی صحبت کنیم، باید ابتدا با انواع بازارهای بورس انرژی آشنا شویم.
در بورس انرژی چه بازارهای وجود دارد؟
بورس انرژی ایران بازار بزرگی است که به چند بازار مختلف از جمله بازار فیزیکی، مشتقه، بازار برق، بازار فرعی و سایر اوراق بهادار تقسیم می‌شود. هر کدام از این بازارها تابلوهای خاص خود را دارند که برخی از آن‌ها خود به دو بخش رینگ داخلی و رینگ بین‌المللی تقسیم می‌شوند.
در ادامه هر کدام از این بازارها به همراه تابلوهای قابل‌معامله با جزئیات بیشتری توضیح داده شده‌اند.
بازار فیزیکی بورس انرژی
در بازار فیزیکی بورس انرژی انواع فرآورده‌های هیدروکربوری معامله می‌شود. این بازار دو رینگ داخلی و بین‌المللی دارد که کالاهای پذیرفته‌شده بسته به مصارف خود که می‌تواند داخلی یا صادراتی باشد، در یکی از این دو رینگ معامله می‌شوند.
طبق اطلاعات موجود در منابع فارسی تابلوهای بازار فیزیکی در بورس انرژی شامل سه تابلوی نفت و گاز، برق و سایر حامل‌های انرژی می‌شود که البته در زمان نگارش این مقاله با مراجعه به سایت رسمی بورس انرژی تنها با تابلوی فرآورده‌های هیدروکربوری مواجه شدیم.
بازار مشتقه بورس انرژی
بازار مشتقه به بازاری گفته می‌شود که در آن ابزارهای مشتقه مبتنی بر دارایی پایه معامله می‌شوند. این دارایی پایه می‌تواند کالا یا اوراق بهادار باشد. در این بازار معاملات انواع قراردادهای آتی، اختیار معامله، قراردادهای سلف موازی استاندارد و حتی قراردادهای سوآپ انجام می‌شود.
تابلوهای این بازار نیز طبق اطلاعات موجود در سایت رسمی بورس انرژی شامل اوراق سلف با سررسید یک سال و بیشتر، قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و گواهی صرفه‌جویی انرژی می‌شود.
بازار برق بورس انرژی
بازار دیگری که در بورس انرژی وجود دارد بازار برق است. در این بازار همان‌طور که از اسمش هم پیداست، خریدوفروش برق انجام می‌شود. برق در بورس انرژی ایران در بازارهای مختلفی همچون برق سبز، مصرف‌کنندگان بزرگ و… انجام می‌شود و اشکال آن عبارتند از شکل فیزیکی و شکل مشتقه.
برای همین تابلوهای بازار برق در بورس انرژی را می‌توان شامل برق فیزیکی، عمده‌فروشی برق، مصرف‌کنندگان بزرگ، برق سبز و سلف برق در نظر گرفت.
بازار سایر اوراق بهادار در بورس انرژی
در بازار سایر اوراق بهادار که در بورس انرژی وجود دارد سه ابزار صندوق سرمایه‌گذاری پروژه، اوراق گواهی ظرفیت و گواهی سپرده حامل‌های انرژی معامله می‌شود.
صندوق سرمایه‌گذاری پروژه نوعی ابزار مالی است که برای تامین مالی از طریق سرمایه یا حقوق صاحبان سهام ایجاد شده است. تاسیس این صندوق با مجوز سازمان بورس و اوراق بهادار انجام شده و هدف از آن جمع‌آوری سرمایه از عموم مردم و استفاده از آن در ساخت و تکمیل پروژه‌های معین است.
اوراق گواهی ظرفیت نیز به سندهای قابل‌مبادله‌ای گفته می‌شود که برای کاهش قدرت قراردادی مشترکان موجود یا ایجاد ظرفیت نیروگاهی قابل‌اتکای جدید صادر می‌شود.
در مورد گواهی سپرده حامل‌های انرژی نیز باید بگوییم که این اوراق بهادار اوراقی هستند که مالکیت دارنده آن بر مقدار معینی از یک حامل انرژی را نشان می‌دهند. از جمله این اوراق می‌توان به گواهی سپرده نفت خام و گواهی سپرده میعانات گازی اشاره کرد.
بازار فرعی بورس انرژی
برخی از کالاها که تک‌محموله‌ای و خارج از گونه هستند در بازار فرعی بورس انرژی عرضه و معامله می‌شوند. در این بازار برای هر نوبت عرضه کالا باید درخواستی جداگانه ارائه شود و متعاقبا موافقت کمیته عرضه را نیز دریافت کند.
فرآیند انجام معامله در بورس انرژی
اکنون که با مفهوم و مزایای بورس انرژی آشنا شدیم و دیدیم که در این بورس چندین بازار مختلف وجود دارد، اکنون باید به این سوال پاسخ دهیم که برای انجام معامله در بورس انرژی باید چه مراحلی را طی کنیم؟
اولین نکته‌ای که برای پاسخ به این سوال باید به آن توجه داشته باشید این است که برخلاف خریدوفروش سهام در بازار بورس، همه افراد نمی‌توانند در تمام بازارهای بورس انرژی معامله کنند. معامله در هرکدام از بازارهای بورس انرژی شرایط و ضوابط خاص خود را دارد. برای مثال تنها اشخاص حقوقی ایرانی اجازه معامله در بازار فیزیکی بورس انرژی را دارند.
اشخاص حقیقی می‌توانند برای ورود به بورس انرژی از رینگ بین‌الملل بازار فیزیکی استفاده کنند که در آن اجازه فعالیت برای تمام اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی و خارجی تعریف شده است.
علاوه بر این، اولین قدم برای معامله در بورس انرژی دریافت کد معاملاتی بورس انرژی است که با مراجعه به یکی از کارگزاری‌هایی که خدمات مربوط به معاملات بورس انرژی را فراهم می‌کند، انجام می‌شود.
مدارک مورد نیاز برای ورود به بورس انرژی
اشخاص حقیقی و حقوقی متناسب با اینکه قصد معامله در رینگ داخلی یا بین‌المللی را دارند، به مدارک جداگانه‌ای هم نیاز پیدا خواهند کرد. برای مثال اشخاص حقوقی ایرانی برای دریافت کد معاملاتی بورس انرژی به مدارکی همچون شرکت‌نامه و اساسنامه شرکت، بیانیه ریسک، کپی برابر اصل مدارک هویتی، آگهی روزنامه رسمی تاسیس شرکت و فرم احراز هویت نیاز دارند.
در مورد اشخاص حقیقی و حقوقی خارجی که قصد معامله در بورس انرژی ایران را دارند ارائه مدارک دیگری همچون اصل و کپی گذرنامه نیز ضروری است.
نحوه محاسبه کارمزد در بورس انرژی
در پایان هنوز یک سوال بدون پاسخ مانده است و آن اینکه کارمزد معامله در بورس انرژی چقدر است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که کارمزد معاملات در بورس انرژی به بازار و تابلوی مورد نظر بستگی دارد و متفاوت است. این کارمزدها به‌طور کامل و دقیق در سایت رسمی بورس انرژی ایران درج شده‌اند که در ادامه جداول مربوط به مهمترین آن‌ها را مشاهده می‌کنید.
هرکدام از جداول کارمزدی که در سایت رسمی بورس انرژی وجود دارد، بندهای توضیحی خاص خود را هم دارد. برای مثال در جدول بالا که مربوط به کارمزد معاملات کالاها و قراردادهای سلف موازی در بازار فیزیکی برق است، سقف کارمزد دریافتی بورس انرژی ایران از هر طرف معامله در رینگ بین‌الملل برابر با ۴۰۰ میلیون ریال است و اگر فراتر از آن برود تنها همین رقم دریافت می‌شود.
در بازار مشتقه بورس انرژی و در تابلوی قراردادهای آتی نیز دو نوع کارمزد داریم که شامل کارمزد معاملات و کارمزد تسویه و تحویل این قراردادها می‌شود.
ضمن اینکه منظور از کارمزد تسویه و تحویل کارمزدی است که در زمان سررسید قرارداد و تحویل دارایی پایه از خریداران و فروشندگان دریافت می‌شود. این کارمزد براساس ارزش هر قرارداد برحسب آخرین قیمت تسویه محاسبه خواهد شد.
برای مشاهده لیست کامل کارمزد معاملات در بورس انرژی می‌توانید با کلیک روی این لینک به سایت رسمی بورس انرژی مراجعه کنید و کارمزد معاملات دیگری همچون گواهی سپرده کالایی، گواهی صرفه‌جویی انرژی و… را نیز ببینید.
سخن پایانی
بازار سرمایه ایران چهار بخش دارد که شامل بازار بورس اوراق بهادار، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی می‌شود. در مطالب گذشته آکادمی حسینی فایننس مطالب زیادی را در مورد فرابورس، بورس اوراق بهادار و بورس کالا منتشر کرده بودیم و امروز هم نوبت به بورس انرژی رسیده بود.
از همین رو در طول این مقاله ابتدا با مفهوم بورس انرژی آشنا شدیم و سپس به معرفی انواع بازارهای بورس انرژی پرداختیم. همچنین در مورد فرآیند انجام معامله در بورس انرژی و کارمزدهایی که انجام معامله در این بورس به همراه دارد نیز مطالبی را ارائه کردیم.
نظر شما در مورد سرمایه‌گذاری در بورس انرژی چیست؟ آیا به عنوان یک سرمایه‌گذار ایرانی قصد معامله حامل‌های انرژی را در این بورس دارید یا ترجیح می‌دهید در بازارهای دیگری همچون بورس اوراق بهادار یا حتی بازار فارکس و ارز دیجیتال سرمایه‌گذاری کنید؟ خوشحال می‌شویم از قسمت نظرات همین مقاله دیدگاه‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
