حجم معاملات چیست؟ | بررسی کاربردها و اندیکاتور حجم معاملات

یکی از راه‌هایی که بسیاری از سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بازارهای مالی از آن برای تحلیل بازار و تصمیم‌گیری برای خرید و فروش دارایی‌های مختلف استفاده می‌کنند، حجم معاملات یا Trading Volume است. در حقیقت حجم معاملات به تعداد واحدهای معامله شده از یک دارایی در یک بازه زمانی خاص اشاره دارد و می‌توان آن را یکی از ابزارهای تحلیل تکنیکال در نظر گرفت.

برای اینکه شما هم بیشتر با مفهوم حجم معاملات آشنا شوید و اهمیت دخالت دادن آن را در تحلیل‌های خود بیشتر درک کنید، مقاله امروز را به این موضوع اختصاص داده‌ایم. لطفا تا انتها همراه ما باشید.

منظور از حجم معاملات چیست؟

به تعداد کل واحدهای خرید و فروش شده از یک دارایی در یک بازه زمانی خاص حجم معاملات یا Trading Volume گفته می‌شود. حجم معاملات یک اندیکاتور تحلیل تکنیکال است، زیرا با استفاده از آن می‌توان عملکرد کلی یک دارایی یا بازار را تشخیص داد.

معامله‌گران حرفه‌ای معمولا از حجم معاملات برای تایید شکل‌گیری یک روند، ادامه یافتن روند یا معکوس شدن آن استفاده می‌کنند. در واقع تحلیل حجم معاملات می‌تواند به تصمیم معامله‌گری که از پرایس اکشن و الگوهای نموداری برای معامله استفاده می‌کند، اعتبار بخشیده و باعث شود که سرمایه‌گذاران بتوانند با تایید بیشتری معاملات خود را باز و بسته کنند.

کاربرد حجم معاملات در تحلیل‌ها

تحلیل‌گران با بررسی حجم معاملات به اطلاعاتی از قبیل قدرت یا ضعف یک حرکت دست می‌یابند. در نتیجه تریدرها همواره تمایل به همراهی با روندهای قوی بازار دارند و در روندهای ضعیف هشداری مبنی بر برگشت روند دریافت می‌کنند. در زیر دستور العمل‌هایی برای استفاده از حجم معاملات در تحلیل‌ها آورده شده است که در تصمیم‌گیری برای ورود به بازار مناسب هستند.

ارتباط حجم معلات با قدرت روند

حجم معاملات میزان قدرت و ضعف یک روند را مشخص می‌کند، یعنی افزایش حجم در یک روند صعودی نشان‌دهنده قدرت روند صعودی و تمایل بیشتر خریداران است. همچنین در صورتی که حجم معاملات کاهش یابد، یعنی روند صعودی ضعیف شده و هشداری مبنی بر کاهش جذابیت نماد مورد نظر و بازگشت قیمت است.

به طور کلی می‌توان گفت، در صورتی که حجم معاملات در روند صعودی در روزهای مثبت بیشتر از روزهای منفی و دره‌ها باشد، بیانگر این است که روند سهم همچنان صعودی خواهد بود و سیگنال خرید به معامله‌گران می‌دهد. در واقع تحلیل‌گران می‌توانند با بررسی حجم معاملات و جهت روند، فشار خرید یا فروش را در حرکت بازار متوجه شوند و از آن در جهت اطمینان از جهت روند یا تغییر روند استفاده نمایند.

حجم در نواحی شکست و شکست‌های نقض شده

شکست زمانی اتفاق می‌افتد که قیمت یک دارایی بالاتر از ناحیه مقاومت خود حرکت کرده یا پایین‌تر از ناحیه حمایت حرکت کند. در واقع شکست‌ها نشان‌دهنده شروع روند حرکت قیمت در جهت شکست است. برای شناسایی شکست معتبر از غیر معتبر بهترین راه استفاده از تکنیک حجمی است.

تحلیل‌گران باید در این حالت، حجم معاملات در زمان شکست را بررسی نمایید. برای مثال در یک روند نزولی زمانی یک شکست معتبر است که حجم معاملات بالایی در یک شکست رخ دهد، در این صورت افزایش حجم نشان‌دهنده قدرت در حرکت است. همچنین کاهش حجم در زمان شکست نشان‌دهنده یک شکست کاذب یا نقض شده است. تحلیل‌گران برای بررسی حجم معاملات باید به شکست‌های قبلی و نقاط برخورد مقاومت‌های قبلی توجه نمایند.

واگرایی حجمی

بسیاری از تحلیل‌گران در سقف‌ها به دنبال علائم برگشتی هستند. واگرایی حجمی زمانی اتفاق می‌افتد که با افزایش قیمت، حجم معاملات کاهش یافته و تمایل خریداران برای خرید سهم کم می‌شود و باید به دنبال بهترین زمان خروج از سهم باشند، زیرا افزایش حجم معاملات در حفره‌ها به این معنی است که روند صعودی دچار مشکلاتی شده است و باید هشیارتر باشیم.

همچنین تحلیل‌گران حرفه‌ای از حجم معاملات در تایید الگوها استفاده می‌کنند. برای مثال، در الگوی کف دو قلو زمانی که حجم معاملات در کف دوم کمتر از حجم در کف اول باشد، نشان از برگشت بازار خواهد بود. در واقع در صورتی این الگو تایید می‌شود که حجم در کف دوم کمتر شده و پس از وقوع یک شکست حجم معاملات به‌طور چشمگیری افزایش می‌یابد.

نشانه‌های صعودی

بسیاری از تحلیل‌گران حرفه‌ای از حجم معاملات برای تشخیص نشانه‌های صعودی بازار استفاده می‌کنند. برای مثال، زمانی که حجم با کاهش قیمت افزایش می‌یابد و سپس قیمت پس از طی یک روند صعودی مجدد به سمت پایین حرکت می‌کند، اگر در حرکت دوم به سمت پایین، قیمت از کف قبلی پایین‌تر نیاید یا به عبارتی کف بالاتر تشکیل شود و حجم در حرکت نزولی دوم کاهش یابد، نشان از وقوع یک روند صعودی است.

علاوه بر این، بسیاری از تحلیل‌گران حرفه‌ای با کشف زمان‌هایی که سهم با حجم معاملاتی بالایی روبرو است، خرید خود را انجام می‌دهند. در واقع آن‌ها تحلیل خود را بدون در نظر گرفتن قیمت یک دارایی و فقط مبتنی بر ورود و خروج پول انجام می‌دهند.

حجم و تغییر قیمت

وقتی بعد از یک حرکت بزرگ قیمتی به سمت بالا یا پایین، قیمت با حجم معاملاتی بالا شروع به رنج شدن کند، می‌تواند نشان از معکوس شدن قیمت در بازار باشد. به عبارتی دیگر، افزایش حجم معاملات قبل از رسیدن به خط مقاومت نشان دهنده این است که فروشندگان قبل از رسیدن قیمت به خط مقاومت شروع به فروش سهم خود کرده‌اند.

علاوه بر این، افزایش حجم معاملات پیش از رسیدن به خط حمایت، یک نشانه خوب از تغییر روند است، زیرا در این حالت احتمال توقف روند نزولی وجود دارد.

اندیکاتورهای پر کاربرد برای حجم معاملات

اندیکاتورهای مختلفی برای بررسی حجم معاملات وجود دارد و هر تریدری می‌تواند اندیکاتوری را انتخاب نماید که بیشترین کارایی را داشته باشد.

اندیکاتور حجم متوازن

اندیکاتور «حجم متوازن» (On Balance Volume) از جمله اندیکاتورهای پرکاربرد در حجم معاملات است که از ترکیب قیمت و حجم معاملات برای بررسی روند قیمت استفاده می‌کند. فرمول محاسباتی اندیکاتور OBV به این صورت است که در زمان‌های مثبت، حجم معاملات به عدد روز قبل محاسبه شده در OBV اضافه می‌شود. همچنین در زمان‌هایی که یک روز منفی داشته باشیم، حجم معاملات از عدد روز قبل محاسبه شده در OBV کم می‌شود.

اندیکاتور جریان پول چایکین (CMF)

اندیکاتور جریان پول چایکین یک اندیکاتور برای اندازه‌گیری حجم معاملات در یک دوره زمانی مشخص است. طبق این اندیکاتور افزایش قیمت باید با افزایش حجم همراه باشد. اندیکاتور CMF در بالا و پایین خط صفر نوسان می‌کند و اندیکاتور مثبت نشان‌دهنده فشار خرید قوی‌تر و اندیکاتور منفی نشان‌دهنده فشار فروش بالا است.

اسیلاتور کلینگر (Klinger Oscillator)

نوسانات در بالا و پایین خط صفر، سیگنال‌هایی را به معامله‌گران در خصوص خرید و فروش سهم می‌دهد. در واقع این اسیلاتور حجم خرید (انباشت) و فروش (توزیع) را در یک دوره زمانی معین مشخص می‌کند.

حجم معاملات و مومنتوم

اصطلاح «مومنتوم» (Momentum) به شدت و نرخ افزایش قیمت یک دارایی گفته می‌شود. در واقع مومنتوم سرعت تغییر قیمت را نشان می‌دهد. با استفاده از حجم معاملات می‌توان مومنتوم قیمت یک دارایی و روند در حال شکل‌گیری را تایید کرد.

در واقع اگر حجم معاملات در حال افزایش باشد، قیمت نیز باید افزایش یابد. به همین ترتیب، اگر قیمت یک دارایی در حال افزایش بوده و یک روند صعودی تشکیل داده باشد، حجم معاملات نیز باید متناسب با آن افزایش یابد. در غیر این صورت ممکن است روند تشکیل شده اعتبار نداشته باشد.

برای مثال فرض کنید سهام یک شرکت در بورس ایران در طول یک ماه گذشته ۱۰ درصد افزایش یافته است. سرمایه‌گذاری که علاقه‌مند به خرید سهام این شرکت است تحلیل فاندامنتال انجام می‌دهد و به این نتیجه می‌رسد که درآمدها و عواید این شرکت به طور ثابت در طول سال گذشته در حال افزایش بوده است. اما او کاملا مطمئن نیست که این روند ادامه‌دار خواهد بود یا به زودی شاهد تغییر روند خواهیم بود.

در چنین شرایطی استفاده از حجم معاملات می‌تواند کمک حال ما باشد. با بررسی حجم معاملات سهام این شرکت متوجه می‌شویم که در طول یک ماه گذشته حجم معاملات نیز با افزایش روبه‌رو شده و حتی به بالاترین سطح خود در دو سال گذشته رسیده است.

این موضوع نشان می‌دهد که سهام این شرکت در حال افزایش مومنتوم است و می‌تواند به حرکت رو به بالای خود ادامه دهد. در واقع تحلیل حجم معاملات و مومنتوم به این سرمایه‌گذار اعتماد به نفس کافی و تاییدیه ورود به معامله را داده است و او می‌تواند با خیال راحت‌تری سهام شرکت مورد نظر خود را خریداری کند.

استفاده از حجم معاملات برای تشخیص تغییر روند

از حجم معاملات می‌توان برای تشخیص تغییر روند و نقاط خروج از معامله نیز استفاده کرد. اگر هیج نسبتی بین قیمت یک دارایی و حجم معاملات آن وجود نداشته باشد، در واقع سیگنال ضعف روند و احتمال تغییر آن صادر می‌شود و سرمایه‌گذار بهتر است سیو سود کرده و دارایی خود را به فروش برساند.

دوباره سهام همان شرکت را در بورس اوراق بهادار ایران در نظر بگیرید. فرض کنید سهام این شرکت روند افزایشی خود را برای پنج ماه دیگر ادامه داده و در طول شش ماه گذشته ۶۰ درصد افزایش یافته است.

در این شرایط فرد سرمایه‌گذار مشاهده می‌کند که قیمت این سهم هنوز در یک روند صعودی بوده و قیمت خود را حفظ کرده است. با این حال حجم معاملات در حال کاهش است. این موضوع می‌تواند نشان‌دهنده کاهش مومنتوم و احتمال تغییر روند باشد.

یک هفته بعد سهام این شرکت با کاهش ۱۰ درصدی روبه‌رو شده و روند صعودی شش ماه گذشته آن از بین می‌رود. این اتفاق با افزایش شدید حجم معاملات در مقایسه با میانگین حجم معاملات روزانه همراه است که در کنار کاهش شدید قیمت، سیگنال پایان روند افزایشی و تغییر روند را صادر می‌کند.

افزایش ناگهانی حجم یا Volume Spike

یکی از اصطلاحاتی که در هنگام تحلیل حجم معاملات ممکن است با آن روبه‌رو شوید Volume Spike است که به افزایش ناگهانی و شدید حجم معاملات در مقایسه با میانگین حجم معاملات روزانه گفته می‌شود. این اتفاق ممکن است به دلیل انتشار یک خبر فاندامنتال به وقوع بپیوندد یا صرفا دلیل تکنیکالی داشته باشد.

برای Volume Spike می‌توان معادل‌های فارسی مختلفی مثل گیره حجم یا میخ حجم در نظر گرفت. دلیل اطلاق این اصطلاح به این پدیده نیز بدین علت است که میله نشان‌دهنده حجم معاملات روی نمودار، ارتفاع بیشتری نسبت به میله‌های کناری خود پیدا می‌کند و مانند یک میخ بزرگ قابل تشخیص است.

اگر حجم معاملات یک روز را با حجم میانگین مقایسه کنید و ارتفاع آن دو تا سه برابر بیشتر از میانگین باشد یک Volume Spike رخ داده و می‌توان متناسب با آن برای معامله تصمیم گرفت.

برای مثال همان‌طور که در بخش قبلی هم اشاره کردیم، زمانی که در یک روند صعودی حجم معاملات با کاهش روبه‌رو شده و سپس همزمان با کاهش قیمت، حجم معاملات با افزایش ناگهانی و شدید مواجه شود، در واقع سیگنال اتمام روند صعودی و تغییر آن صادر شده و معامله‌گر می‌تواند متناسب با آن معاملات خود را مدیریت کند.

سخن پایانی

حجم معاملات به تعداد واحدهای معامله شده از یک دارایی در یک بازه زمانی خاص گفته می‌شود و به کمک آن می‌توان استراتژی‌های معاملاتی مختلف را تایید یا رد کرد. برای مثال بسیاری از الگوهای نموداری در تحلیل تکنیکال مثل الگوی سر و شانه برای تایید موقعیت‌های معاملاتی خود از حجم معاملات استفاده می‌کنند.

در حالت کلی نیز می‌توان از حجم معاملات برای تشخیص مسیر حرکت روند بازار استفاده کرد. به عنوان مثال اگر در یک روند صعودی با افزایش حجم معاملات مواجه شویم، این یعنی فرصت خرید خوبی برای ما ایجاد شده احتمال ادامه روند صعودی بیشتر است. اما اگر حجم معاملات در روند صعودی کاهش یابد شاید بهتر باشد که سیو سود کرده و از معامله خارج شویم.

در هر صورت حجم معاملات یکی از اندیکاتورهای بسیار مهم در تحلیل قیمت دارایی‌های مختلف است که امیدواریم با خواندن مقاله امروز به خوبی با مفهوم آن آشنا شده باشید.