اختیار معامله سهام چیست؟ (اختیار خرید و اختیار فروش سهام)
قرارداد اختیار معامله سهام یکی از ابزارهای مالی پیچیده در بورس است که سرمایه‌گذاران می‌توانند به کمک آن حق خرید یا فروش یک سهم خاص را در یک زمان مشخص در آینده و با قیمت معین داشته باشند. همان‌طور که از اسم این نوع قرارداد مشخص است، خریدار اختیار معامله سهام تنها حق خرید یا فروش دارایی مورد نظر را دارد و مجبور نیست حتما این کار را انجام دهد.
اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چه نیازی به قراردادهای اختیار سهام داریم؟ به عبارت دیگر، زمانی که سرمایه‌گذاران می‌توانند در بازار بورس، سهام دلخواه خود را به‌صورت مستقیم خریداری کنند پس چه نیازی به قرارداد اختیار خرید یا قرارداد اختیار فروش داریم؟
در مقاله امروز هدف‌مان پاسخ به این سوال است اما قبل از اینکه بخواهیم این کار را انجام دهیم باید ابتدا با زبانی ساده و قابل‌فهم مفهوم اختیار معامله سهام را توضیح دهیم و سپس به سراغ دلایل وجود این نوع قرارداد و نحوه معامله آن در بورس ایران برویم. لطفا تا انتها همراه ما باشید.
اختیار معامله سهام یعنی چه؟
بازار بورس مکانی برای خریدوفروش سهام شرکت‌های مختلف است. سرمایه‌گذاران می‌توانند با خرید سهام شرکت مورد نظر خود از سود و ضرر آن شرکت بهره‌مند شوند. با این حال امکان خرید یا فروش مستقیم سهام در بورس برای طرفین حاضر در این بازار کافی نیست و برخی از آن‌ها به ابزارهای مالی مخصوصی نیاز دارند تا بتوانند به کمک آن ریسک خود را مدیریت کنند. قرارداد اختیار معامله سهام یکی از این ابزارهای مالی پیچیده به حساب می‌آید که در اختیار سرمایه‌گذاران، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان قرار گرفته است.
قبل از تعریف اختیار معامله سهام باید بگوییم که این نوع قراردادها به دو دسته قرارداد اختیار خرید سهام و قرارداد اختیار فروش سهام تقسیم‌بندی می‌شوند.
قرارداد اختیار خرید سهام به خریدار این حق را می‌دهد تا دارایی مشخصی را با قیمتی معین و در تاریخ مشخصی در آینده (سررسید) یا قبل از آن خریداری کند. اگر خریدار تشخیص دهد که خرید آن دارایی با قیمتی که در قرارداد ثبت شده است، به سودش نیست، می‌تواند از این خرید صرف نظر کند زیرا هیچ الزامی به این کار ندارد.
به همین ترتیب قرارداد اختیار فروش سهام نیز به خریدار قرارداد این حق را می‌دهد تا دارایی مشخصی را با قیمتی معین در تاریخی در آینده (سررسید) یا قبل از آن بفروشد. در این نوع قرارداد نیز الزامی به انجام قطعی این کار وجود ندارد و فرد مورد نظر می‌تواند از فروش صرف نظر کند.
این در حالی است که فروشنده قراردادهای اختیار معامله سهام حتما باید طبق تصمیم خریدار عمل کند.
مزایای قرارداد اختیار معامله سهام
اکنون که فهمیدیم قرارداد اختیار معامله سهام چیست نوبت به این می‌رسد که در مورد مزایای این نوع قراردادها صحبت کنیم. اصلا چه لزومی دارد که قرارداد اختیار خرید یا قرارداد اختیار فروش طبق تعریفی که در بالا ارائه کردیم، وجود داشته باشند؟ چه کسانی می‌توانند از معامله قراردادهای اختیار معامله سهام به سود برسند؟
برای پاسخ به این سوالات قصد داریم در این قسمت در مورد مزایای قرارداد اختیار معامله سهام صحبت کنیم. به‌طور کلی مهم‌ترین مزایای این نوع قراردادها را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
- امکان بهره‌مندی از اهرم مالی
- داشتن فرصت کافی برای تصمیم‌گیری
- امکان کسب درآمد از افزایش و کاهش قیمت‌ها
بیایید در ادامه هر یک از این مزایا را به‌صورت جداگانه توضیح دهیم.
امکان بهره‌مندی از اهرم مالی
قراردادهای اختیار معامله سهام از مفهوم اهرم مالی یا «لوریج» (Leverage) پشتیبانی می‌کنند. به کمک اهرم مالی افراد می‌توانند تنها با پرداخت درصدی از ارزش معامله و بدون در اختیار داشتن مبلغی به اندازه کل ارزش دارایی پایه، قرارداد مورد نظر را معامله کرده و سود بیشتری کسب کنند.
اگر با مفهوم اهرم مالی آشنایی ندارید، می‌توانید با خواندن مقاله «لوریج در فارکس چیست؟» اطلاعات بیشتری در این زمینه کسب کنید.
داشتن فرصت کافی برای تصمیم‌گیری
از آنجایی که در ابتدای ورود به قرارداد تنها درصدی از قیمت سهام پرداخت می‌شود، سرمایه‌گذاران می‌توانند با معامله در قرارداد اختیار معامله سهام ابتدا معامله خود را تثبیت کنند و سپس تا زمان سررسید تصمیم مناسب را برای مدیریت معامله بگیرند.
امکان کسب درآمد از افزایش و کاهش قیمت‌ها
یکی دیگر از مزایای قرارداد اختیار معامله سهام امکان کسب درآمد از افزایش و کاهش قیمت‌ها در تمام شرایط بازار است.
برخلاف خرید مستقیم سهام از بازار بورس، با استفاده از قرارداد اختیار معامله سهام می‌توانید هم از افزایش قیمت‌ها به سود برسید و هم در زمان کاهش قیمت‌ها کسب درآمد کنید. این موضوع به لطف دو طرفه بودن بازار قرارداد اختیار معامله سهام ممکن می‌شود.
بنابراین اگر تحلیل شما این است که قیمت سهام یک شرکت در آینده با کاهش روبه‌رو خواهد شد، می‌توانید به کمک قرارداد اختیار معامله سهام از این کاهش به درآمدزایی برسید.ژ
اختیار معامله سهام چه معایبی دارد؟
تمام ابزارهای مالی در تمام بازارها هم مزایای خاص خود را دارند و هم دارای معایبی هستند که ممکن است در سایر ابزارها وجود نداشته باشد. قرارداد اختیار معامله سهام نیز از این قاعده مستثنی نیست و محدودیت‌هایی دارد. بنابراین از مهم‌ترین معایب قرارداد اختیار معامله سهام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پیچیدگی
- محدودیت زمانی
- ریسک بالا
- نوسان شدید
در ادامه هر یک از محدودیت‌های اشاره شده را با جزئیات بیشتری شرح می‌دهیم.
پیچیدگی
درست است که ورود به تمام بازارهای مالی از جمله بازار بورس نیازمند کسب دانش و داشتن تجربه کافی است اما این موضوع به ویژه در ابزارهای مالی شبیه قرارداد اختیار معامله سهام اهمیت بیشتری دارد. دلیل آن هم پیچیدگی بیشتر این نوع قراردادها در مقایسه با خرید مستقیم سهام از بازار بورس است.
اگر با استراتژی‌های مختلف قرارداد اختیار خرید سهام یا قرارداد اختیار فروش سهام آشنا نباشید و ندانید که هر یک در چه شرایطی به کار می‌آیند، به احتمال زیاد نه‌تنها از این بازار سودی کسب نخواهید کرد بلکه ممکن است سرمایه خود را نیز به باد دهید.
بنابراین پیچیدگی قرارداد اختیار معامله سهام یکی از بزرگ‌ترین معایب آن است.
محدودیت زمانی
همان‌طور که گفتیم زمانی که بین خریدار و فروشنده قرارداد اختیار معامله سهام بسته می‌شود، قرارداد مورد نظر در تاریخ مشخصی در آینده اجرایی می‌شود. این زمان که به آن زمان سررسید می‌گوییم، یکی دیگر از محدودیت‌های این نوع قراردادها است.
در حقیقت اختیار معامله سهام از نظر زمانی محدودیت دارد و بعد از گذشت تاریخ آن ارزش خود را از دست می‌دهد. این موضوع برخلاف خرید مستقیم سهام یک شرکت در بورس است که در جریان آن می‌توانید سهام مورد نظر خود را تا هر زمان که دل‌تان خواست نگه دارید.
نوسان شدید
زمانی که قرارداد اختیار معامله سهام را معامله می‌کنید، ارزش آن متناسب با ارزش دارایی پایه نوسان می‌کند. این نوسان به دلیل وجود اهرم می‌تواند چندین برابر تاثیرگذار باشد. از همین رو اگر بازار طبق تحلیل و پیش‌بینی شما پیش نرود، ممکن است به شدت ضرر کنید.
ریسک بالا
وجود نوسان در بازار قرارداد اختیار معامله سهام باعث می‌شود تا ریسک بیشتری نیز در این بازار وجود داشته باشد. این ریسک به حدی بالا است که حتی امکان دارد ارزش سرمایه شما به صفر برسد و در واقع تمام دارایی خود را از دست بدهید.
بنابراین اگر به فکر معامله قراردادهای اختیار خرید و فروش سهام هستید، حتما ریسک بیشتر آن نسبت به خرید مستقیم سهام از بورس تهران را نیز در نظر بگیرید.
مشخصات قرارداد اختیار معامله سهام
در زمانی که قرارداد اختیار معامله سهام منعقد می‌شود، مشخصات و ویژگی‌های آن نیز در قرارداد ذکر خواهد شد. این مشخصات که به آن مفاد قرارداد اختیار معامله سهام نیز گفته می‌شود، شامل موارد مختلفی است که در ادامه برخی از مهم‌ترین آن‌ها را مشاهده می‌کنید:
- قیمت اختیار معامله: این ویژگی که به آن مبلغ اختیار معامله یا «پریمیوم» (Premium) نیز گفته می‌شود، در واقع همان مبلغی است که خریدار اختیار معامله به فروشنده پرداخت می‌کند.
- دارایی پایه: منظور از دارایی پایه همان دارایی مشخص شده در قرارداد است که خریدار اختیار معامله حق خرید یا فروش آن را در زمان سررسید یا قبل از آن دارد.
- سررسید: سررسید یا تاریخ انقضا همان تاریخی است که در قرارداد ذکر شده و اعمال اختیار در آن تاریخ یا قبل از آن انجام می‌شود.
- قیمت اعمال: این مشخصه نیز با عنوان قیمت توافقی شناخته می‌شود و به قیمت اعمالی اشاره دارد که در قرارداد ذکر شده است. معامله دارایی مورد نظر در زمان آینده براساس قیمت اعمال انجام می‌شود.
آموزش معامله اختیار معامله سهام در بورس ایران
خوشبختانه باید بگوییم که امکان معامله قراردادهای اختیار معامله سهام در بورس ایران نیز وجود دارد و شما می‌توانید طبق آموزشی که در این بخش ارائه می‌دهیم، اختیار خرید یا اختیار فروش سهام مورد نظر خود را خریداری کنید.
با این حال قبل از این آموزش بهتر است در مورد انواع قرارداد اختیار معامله از نظر سبک اعمال نیز صحبت کنیم. به‌طور کلی قراردادهای اختیار معامله را از نظر سبک اعمال می‌توان به دو دسته اروپایی و آمریکایی تقسیم کرد.
در قرارداد اختیار معامله سهام به سبک اروپایی خریدار تنها در زمان سررسید می‌تواند قرارداد خود را اعمال کند و باید تا این زمان صبر کند. این در حالی است که در نوع آمریکایی در زمان سررسید و حتی قبل از رسیدن به این تاریخ نیز اعمال قرارداد ممکن است.
بنابراین باید به این نکته توجه داشته باشید که نوع قرارداد اختیار معامله سهام در ایران از نوع اروپایی است و تنها در زمان سررسید امکان اعمال آن وجود دارد.
نحوه معامله قرارداد اختیار معامله سهام در ایران نیز همانند ثبت سفارش برای سهام‌های عادی است. با این تفاوت که باید نماد مربوط به قرارداد اختیار خرید یا فروش سهام مورد نظر خود را پیدا کنید و با جستجوی آن سفارش دلخواه خود را ثبت کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می‌کنیم حتما مقاله «نکاتی درباره قراردادهای اختیار معامله» را مطالعه کنید و اگر سوالی دارید از قسمت نظرات همین مقاله دیدگاه‌های خود را با ما به اشتراک بگذارید.
سخن پایانی
قراردادهای اختیار معامله سهام از ابزارهای مالی پیچیده موجود در بورس هستند که سرمایه‌گذاران می‌توانند به کمک آن‌ها ریسک خود را مدیریت کنند و به درآمدزایی برسند. به عنوان مثال، اگر یک سرمایه‌گذار پیش‌بینی کند که قیمت یک سهم در آینده افزایش خواهد یافت، می‌تواند اختیار خرید آن سهم را خریداری کند. در صورتی که پیش‌بینی او درست باشد، می‌تواند سهم را با قیمت پایین‌تری خریداری کرده و سپس آن را با قیمت بالاتر بفروشد.
این نوع قراردادها به دو دسته قرارداد اختیار خرید سهام و قرارداد اختیار فروش سهام تقسیم می‌شوند. همچنین این قراردادها را می‌توان از نظر سبک اعمال نیز به دو دسته اروپایی و آمریکایی تقسیم‌بندی کرد. در نوع اروپایی اعمال تنها در زمان سررسید امکان‌پذیر است اما در نوع آمریکایی حتی قبل از زمان سررسید نیز می‌توان قرارداد را اعمال کرد.
امیدواریم که با خواندن این مقاله با مفهوم اختیار معامله سهام آشنا شده باشید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
