رکود تورمی چیست؟ همه چیز در مورد Stagflation
مفهوم رکود تورمی که از ترکیب دو کلمه تقریبا متضاد تشکیل شده است، سال‌هاست که سردرگمی سیاست‌گذاران و اقتصاددان‌ها را در پی دارد. برای درک مفهوم رکود تورمی سناریویی را در نظر بگیرید که در آن هم تورم بالاست، هم رشد اقتصادی راکد است و همزمان نرخ بیکاری نیز مدام افزایش می‌یابد.
چنین سناریویی یک شرایط پیچیده را ایجاد می‌کند که با تمام مفاهیم و نظریه‌های مرسوم اقتصادی متناقض است. با این حال بارها شاهد بوده‌ایم که اقتصاد کشورهای مختلف رکود تورمی را تجربه کرده‌اند.
در ادامه ابتدا رکود تورمی را با زبانی ساده و قابل‌فهم تعریف می‌کنیم تا تمام پیچیدگی‌های آن را از بین ببریم. سپس در مورد دلایل ایجاد رکود تورمی صحبت می‌کنیم و می‌گوییم که چه اتفاقاتی می‌توانند این شرایط را بر اقتصاد یک کشور حاکم کنند. مهم‌تر از همه اینکه قرار است کارهایی را به شما یاد بدهیم که با انجام آن‌ها می‌توانید در شرایط وقوع رکود تورمی از سرمایه خود محافظت کنید.
تعریف رکود تورمی
«رکود تورمی» (Stagflation) به شرایطی در اقتصاد یک کشور گفته می‌شود که در آن تورم به‌شدت افزایش می‌یابد، رشد اقتصادی با کاهش مواجه می‌شود و همزمان نرخ بیکاری در کشور بالا می‌ماند. چنین شرایطی چیزی شبیه یک کابوس برای سیاست‌گذاران است زیرا هرگونه اقدام برای کاهش تورم می‌تواند باعث بدتر شدن شرایط بیکاری شود.
خود واژه رکود تورمی از ترکیب دو پدیده اقتصادی «رکود» (Stagnation) و «تورم» (Inflation) تشکیل شده است که در بخش بعدی هرکدام از آن‌ها را به‌صورت جداگانه تعریف خواهیم کرد. از این واژه اولین بار در دهه 19۷۰ میلادی و برای توصیف شرایط اقتصادی آمریکا و سایر کشورهای توسعه‌یافته در آن زمان استفاده شد.
آشنایی با اجزای تشکیل‌دهنده رکود تورمی
برای آشنایی با رکود تورمی باید با سه جنبه تورم، رکود و نرخ بیکاری آشنا باشیم و بدانیم که هریک چه مفهومی دارند.
رکود تورمی دو مولفه اصلی دارد که اگر رکود را نیز به آن اضافه کنیم با سه بخش جداگانه مواجه خواهیم شد. این سه جنبه شامل تورم، رکود و نرخ بیکاری می‌شود. برای درک بهتر مفهوم رکود تورمی آشنایی با تعریف هرکدام از این سه جنبه از اهمیت بالایی برخوردار است. از همین رو در ادامه هر یک از آن‌ها را با جزئیات بیشتری توضیح می‌دهیم.
تورم چیست؟
تورم پدیده‌ای اقتصادی و پیچیده است که وقتی اتفاق می‌افتد، در یک بازه زمانی مشخص قیمت کلی محصولات و خدمات در یک کشور افزایش می‌یابد. این پدیده معمولا به‌صورت درصد سالانه مشخص می‌شود که مقدار آن نشان‌دهنده سرعت افزایش قیمت‌ها است.
عوامل مختلفی باعث ایجاد تورم در اقتصاد یک کشور می‌شود که از جمله مهمترین آن‌ها می‌توان به تقاضای زیاد، عرضه کم و تغییر در هزینه‌های تولید اشاره کرد. جالب است بدانید که تورم معمولی در یک اقتصاد درحال‌رشد به‌عنوان اتفاقی عادی به‌حساب می‌آید اما زمانی که مقدار آن بیش‌از‌اندازه افزایش یابد، باعث کاهش قدرت خرید و برهم‌زدن تعادل اقتصاد می‌شود.
رکود چیست؟
به برهه‌ای طولانی از زمان که در آن اقتصاد یک کشور هیچ رشدی نمی‌کند یا مقدار رشد آن ناچیز است، رکود گفته می‌شود. این برهه زمانی معمولا با نرخ بیکاری بالا همراه است. معمولا زمانی که تولید ناخالص ملی از ۲ تا ۳ درصد کمتر باشد، گفته می‌شود که رکود اتفاق افتاده است.
رکود ممکن است در سطح اقتصاد کلان اتفاق بیفتد یا یک صنعت یا بخش خاص از اقتصاد یک کشور را تحت تاثیر قرار دهد.
بیکاری و تاثیرات آن
نرخ بیکاری شاخصی است که تعداد افراد بدون شغل را که در پیدا کردن یک شغل ثابت با مشکل مواجه هستند، نشان می‌دهد. این نرخ یک شاخص مهم در علم اقتصاد است که وضعیت کلی بازار کار را مشخص می‌کند.
نرخ بیکاری بالا تاثیرات منفی زیادی در اقتصاد و روابط اجتماعی یک کشور دارد و باعث پایین آمدن میزان خرید مصرف‌کنندگان و کاهش درآمدهای مالیاتی می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این شاخص خواندن مقاله «تاثیرات شاخص بیکاری کشورها در بازار فارکس» را پیشنهاد می‌کنیم.
در چه شرایطی رکود تورمی اتفاق می‌افتد؟
رکود تورمی که از سه مولفه رکود، تورم زیاد و نرخ بیکاری بالا تشکیل می‌شود با همکاری چند نیروی اقتصادی مختلف به وجود می‌آید. در یک اقتصاد که رشد کندی دارد، نرخ بیکاری افزایش می‌یابد و باعث می‌شود با بیشتر شدن افرادی که به دنبال کار هستند، دستمزدها کاهش یابد. این در حالی است که همزمان تورم بالا قیمت محصولات و خدمات را افزایش داده و قدرت خرید مصرف‌کنندگان را کاهش می‌دهد.
در چنین شرایطی که تورم بسیار بالا است، اوراق قرضه و سهام هر دو متحمل ضرر می‌شوند که علت آن عدم رشد قیمت سهام شرکت‌ها به دلیل نبود رشد و تاثیر منفی تورم بالا روی اوراق قرضه است. این اتفاق باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران ضررهای سنگینی را متحمل شوند.
در دهه ۱۹۷۰ میلادی که دولت آمریکا با رکود تورمی مواجه بود، بانک مرکزی این کشور برای دستیابی به اشتغال کامل، مخارج خود را افزایش داد که این کار در نهایت منجر به بالا رفتن مضاعف تورم شد. این تصمیم دولت نه‌تنها مشکل بیکاری را حل نکرد بلکه تورم بی‌سابقه‌ای را در پی داشت که به Great Inflation مشهور است.
اما دلایل ایجاد رکود تورمی چیست؟ پاسخ به این سوال را به بخش بعدی واگذار می‌کنیم.
دلایل ایجاد رکود تورمی
با اینکه اقتصاددانان هنوز در مورد علل ایجاد رکود تورمی به اتفاق‌نظر نرسیده‌اند اما سه نظریه در این رابطه بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفته است. این سه عامل شامل شوک‌های مربوط به زنجیره تامین، عوامل مربوط به تقاضا و سیاست‌های نادرست دولتی می‌شود که در ادامه هریک را به‌صورت جداگانه توضیح می‌دهیم.
شوک‌های مربوط به زنجیره تامین
هرچیزی که باعث پایین آوردن توانایی اقتصاد یک کشور برای تولید محصولات و خدمات شود، به‌عنوان یک شوک زنجیره تامین شناخته خواهد شد. برای مثال فرض کنید ناگهان نفت کمیاب شود یا قیمت آن بسیار افزایش یابد. این اتفاق باعث می‌شود تا کسب‌وکارها توان تامین هزینه‌های خود را نداشته باشند و برای جبران آن قیمت محصولات خود را به‌شدت افزایش دهند.
عوامل مربوط به تقاضا
زمانی که تقاضا برای محصولات و خدمات کاهش می‌یابد، اقتصاد کشور مورد نظر نیز از آن تاثیر می‌پذیرد. این موضوع زمانی اتفاق می‌افتد که مردم عادی نگران وضعیت مالی خود هستند یا کسب‌وکارها تمایلی به سرمایه‌گذاری ندارند.
سیاست‌های نادرست دولتی
گاهی اوقات سیاست‌هایی که روی کاغذ منطقی و قابل‌اجرا به نظر می‌آیند، در عمل نتایج منفی به بار می‌آورند. برای مثال فرض کنید دولت یک کشور برای تقویت اقتصاد خود به بازار پول تزریق کند. این نقشه شاید روی کاغذ، خوب به نظر برسد اما اگر این کار باعث شود پول‌های جدید به دنبال محصولات قبلی بروند، قیمت‌ها با افزایش روبه‌رو خواهد شد.
علاوه بر این، اگر سیاست دولت به نحوی باشد که کسب‌وکارها را از گسترش بازدارد، رشد آن‌ها با کندی صورت خواهد گرفت. بنابراین سیاست‌های نادرست دولتی که با هدف تقویت اقتصاد اتخاذ می‌شوند اما نتایج منفی به دنبال دارند، سومین عامل ایجاد رکود تورمی هستند.
البته وقوع شرایط رکود تورمی مشکل پیچیده‌ای را برای سیاست‌گذاران ایجاد می‌کند. بانک مرکزی هر کشور برای کاهش تورم می‌تواند نرخ بهره را افزایش دهد یا برای کاهش نرخ بیکاری نرخ بهره را کاهش دهد. با این حال بانک مرکزی نمی‌توانند هر دوی این کارها را به‌صورت همزمان انجام دهد.
رکود تورمی چه تبعاتی در پی دارد؟
رکود تورمی شرایط خاصی است که وقوع آن برای اقتصاد یک کشور نتایج ناگواری را به همراه دارد. اکنون که با مفهوم این پدیده اقتصادی آشنا شدیم، بهتر است در مورد تاثیرات و چالش‌های ایجاد شده در زمان رکود تورمی نیز صحبت کنیم.
به‌طور کلی تبعات رکود تورمی را می‌توان در سه مورد تاثیرات اقتصادی، چالش‌های سیاست‌گذاری و نوسان در بازارهای مالی خلاصه کرد که در ادامه هر یک با جزئیات بیشتری شرح داده شده است.
تاثیرات اقتصادی
سناریویی را تصور کنید که در آن بازار کار با مشکل مواجه است و بسیاری از مردم توان پیدا کردن شغل جدید را ندارند. دلیل آن هم عدم گسترش و رشد کسب‌وکارها به دلیل نبود تقاضای کافی است.
همزمان با چنین شرایطی، قیمت محصولات و خدمات نیز روزبه‌روز افزایش می‌یابد و مردم توان تهیه مایحتاج خود را ندارند. بنابراین رکود تورمی از دو منظر روی اقتصاد تاثیر می‌گذارد: هیچ رشدی صورت نمی‌گیرد و قدرت خرید مردم نیز کاهش می‌یابد.
چالش‌های سیاست‌گذاری
وقوع رکود تورمی باعث ایجاد چالش‌های پیچیده‌ای برای سیاست‌گذاران می‌شود. در چنین شرایطی، روش‌هایی مثل کاهش نرخ بهره یا افزایش مخارج که قبلا برای تقویت رشد اقتصادی کاربرد داشتند، اکنون جواب‌گو نیستند و حتی ممکن است باعث بدتر شدن نرخ تورم شوند.
همزمان هرگونه تلاش برای کاهش تورم نیز می‌تواند سرعت رشد اقتصاد را بیش‌از‌پیش کاهش دهد. بنابراین هرگونه تصمیم دولت می‌تواند نتایج پیش‌بینی‌نشده و ناگواری در پی داشته باشد.
نوسان در بازارهای مالی
رکود تورمی می‌تواند باعث تکان دادن بازارهای مالی مختلف از جمله بورس و بازار فارکس نیز شود. با افزایش قیمت‌ها، ارزش واقعی ابزارهای سرمایه‌گذاری نیز ضربه می‌خورد. در چنین شرایطی بدون اینکه کاری انجام دهید، قدرت خرید سرمایه شما کاهش می‌یابد.
علاوه بر این، ممکن است بانک مرکزی برای مقابله با تورم نرخ بهره را افزایش دهد که همه این اتفاقات نوسانات شدیدی را در بازارهای مالی به دنبال خواهد داشت.
چگونه برای شرایط رکود تورمی آماده شویم؟
حالا که با مفهوم رکود تورمی آشنا شدیم و تاثیرات منفی آن را بر زندگی خود و اقتصاد کشور شناختیم، باید به این سوال مهم هم پاسخ دهیم که چگونه می‌توان برای شرایط رکود تورمی آماده شد؟
از منظر اقتصاد کلان می‌توان از سیاست‌گذاران خواست تا با برداشتن قدم‌های مختلف با رکود تورمی مقابله کنند. برای مثال دولت می‌تواند وابستگی خود را به نفت کاهش دهد زیرا همان‌طور که در بخش‌های قبلی مثال زدیم، افزایش ناگهانی قیمت نفت می‌تواند مقدمات وقوع رکود تورمی را فراهم سازد. سیاست‌های دولتی برای افزایش رشد اقتصادی و تولید نیز تاثیرات مثبتی خواهند داشت.
به‌طور کلی استراتژی‌ها و روش‌هایی که با استفاده از آن‌ها می‌توان اثرات رکود تورمی را در شرایطی مثل شرایط اقتصادی آمریکا خنثی کرد، عبارتند از:
- خرید اوراق قرضه دولتی مصون از تورم: برخی از اوراق قرضه دولتی آمریکا در برابر تورم مصونیت دارند و متناسب با آن افزایش یا کاهش می‌یابند.
- کاهش بدهی: نرخ بهره بالای این روزها در آمریکا باعث می‌شود تا وام‌های کوتاه‌مدت انتخاب خوبی نباشند.
- به تعویق انداختن خریدهای بزرگ: این کار به‌ویژه زمانی که قصد سرمایه‌گذاری دارید یا می‌خواهید برای بلندمدت پس‌انداز کنید، از اهمیت بالایی برخوردار است.
- حفظ شغل خود: وقوع رکود تورمی به معنای بازار کاری فشرده است که بیکاری در آن بیداد می‌کند. در چنین شرایطی داشتن شغلی که بتواند درآمد ثابتی برای شما داشته باشد، اهمیت بالایی دارد.
- سرمایه‌گذاری در طلا، املاک و… : در زمان رکود تورمی این بازارها عملکرد خوبی از خود نشان می‌دهند.
اگر با روش‌های سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه آشنا نیستید، می‌توانید با استفاده از مقالات آموزشی ما تمام فوت‌وفن مورد نیاز برای سرمایه‌گذاری در طلا، سرمایه‌گذاری در املاک و مسکن، سرمایه‌گذاری در بازار ارزهای دیجیتال، سرمایه‌گذاری در بورس و سرمایه‌گذاری در بازار فارکس را یاد بگیرید و از سرمایه خود محافظت کنید.
سخن پایانی
رکود تورمی یکی از مفاهیم پیچیده اقتصادی است که به ما یادآوری می‌کند در علم اقتصاد همیشه همه‌چیز سرراست نیست و گاهی اوقات روابط علت و معلولی نتایج غیرقابل‌پیش‌بینی را به دنبال دارند.
زمانی که در اقتصاد یک کشور رشد اقتصادی راکد و نرم تورم بالا باشد، همچنین همزمان با این دو اتفاق نرخ بیکاری نیز بالا برود، گفته می‌شود که با شرایط رکود اقتصادی یا Stagflation مواجه هستیم. چنین شرایطی با وضعیت عادی اقتصادی که همه ما با آن آشنا هستیم تناقض دارد و برای همین سیاست‌گذاران و مردم عادی برای مواجه با آن با چالش‌های جدی مواجه هستند.
برای درک مفهوم رکود تورمی مقاله امروز را به تعریف ساده و قابل‌فهم این پدیده اختصاص دادیم و سه مولفه اصلی آن را شرح دادیم. همچنین در مورد دلایل ایجاد رکود تورمی و راه‌های مقابله با آن مطالبی را ارائه دادیم.
ضمن اینکه امیدواریم از مطالب گفته‌شده در مقاله امروز استفاده لازم را برده باشید، از شما می‌خواهیم تا نظرات خود را با ما و سایر خوانندگان به‌اشتراک بگذارید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
