قرارداد آتی پسته چیست؟ صفر تا صد معامله پسته در بورس آتی کالا
پسته یکی از خوش‌مزه‌ترین و پرطرفداران مغزهای آجیل است که به‌طور عمده در مناطق معتدل و گرم رشد می‌کند. کشورمان ایران زمانی بزرگ‌ترین تولیدکننده پسته در جهان بود و حتی واژه مربوط به آن نیز از زبان فارسی به سایر زبان‌ها راه یافت است. اخیرا شرکت بورس کالای ایران برای توسعه بازار پسته در ایران و برندسازی آن اقدام به راه‌اندازی قرارداد آتی پسته کرده است که در مقاله امروز می‌خواهیم در مورد آن صحبت کنیم.
قرارداد آتی پسته بعد از تجربه موفقیت‌آمیز قرارداد آتی زعفران در بورس کالا راه‌اندازی شده است تا بدین ترتیب هم تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان از مزایای چنین قراردادی بهره‌مند شوند و هم نوسان‌گیرها و سفته‌بازها بتوانند از تغییرات قیمت این محصول به درآمد برسند.
در ادامه ابتدا به‌شکل خلاصه با مفهوم قرارداد آتی آشنا می‌شویم و سپس در مورد قرارداد آتی پسته صحبت می‌کنیم. همچنین قرار است در مورد نماد معاملاتی پسته در بورس آتی کالا و نحوه معامله آن در این بازار نیز مطالبی را ارائه کنیم. پیشنهاد می‌کنیم حتما تا انتها همراه ما باشید تا شما را با این ابزار سرمایه‌گذاری جدید و هیجان‌انگیز آشنا کنیم.
مفهوم قرارداد آتی
قبلا در مقالات مختلفی همچون «معاملات فیوچرز چیست، معرفی انواع قراردادها و معاملات آتی» و «نگاهی به تاریخچه معاملات آتی در بورس» به‌طور کامل قرارداد آتی را تعریف کرده‌ایم اما برای کسانی که شاید این اولین مقاله‌شان در مورد این نوع قرارداد است، در ادامه مرور کوتاه دیگری درباره تعریف قرارداد آتی ارائه می‌کنیم.
در حقیقت «قرارداد آتی» یا «قرارداد آینده» (Futures Contract) به نوعی توافق‌نامه بین دو طرف گفته می‌شود که براساس آن دارایی مشخصی با مقدار، قیمت و کیفیتی معین بین این دو طرف مبادله می‌شود با این تفاوت که توافق در زمان حال اما مبادله در زمان آینده (سررسید) اتفاق می‌افتد.
قرارداد آتی پسته چیست؟
قرارداد آتی پسته نیز طبق تعریف بالا به قراردادی گفته می‌شود که در جریان آن دو طرف با یکدیگر توافق می‌کنند تا در آینده مقداری پسته با کیفیت و قیمت مشخص با یکدیگر مبادله کنند.
این کار با این هدف انجام می‌شود که طرفین معامله از نوسانات قیمتی که ممکن است در آینده اتفاق بیفتد، در امان بمانند. از طرف دیگر دو طرفه بودن بازار قراردادهای آتی باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاران و نوسان‌گیرها نیز بتوانند از افزایش یا کاهش قیمت پسته در بازار به درآمد برسند.
اکنون ممکن است از خود بپرسید که چرا نیازی به توافق در زمان حال و انجام مبادله در زمان آینده نیاز داریم؟ در پاسخ به این سوال بهترین کار این است که یک سناریوی فرضی را مثال بزنیم تا راحت‌تر بتوانید فلسفه وجودی قرارداد آتی پسته را درک کنید.
تولیدکننده پسته‌ای را در نظر بگیرید که این گیاه محبوب را کشت کرده و قرار است در چند ماه آینده که محصولش به بار نشست، پسته‌هایش را بفروشد. این تولیدکننده نگران این است که تا آن زمان قیمت پسته با کاهش مواجه خواهد شد.
همچنین کسب‌وکار یا مصرف‌کننده‌ای را در نظر بگیرید که می‌داند تا چند ماه آینده به مقدار زیادی پسته نیاز پیدا خواهد کرد اما در حال حاضر سرمایه کافی برای خرید آن را ندارد.
در چنین سناریویی تولیدکننده پسته و مصرف‌کننده آن می‌توانند با کمک قرارداد آتی معامله خود را انجام دهند و در زمان مشخص‌شده در آینده که به آن سررسید گفته می‌شود، مبادله پسته با پول را انجام دهند. در حقیقت این دو طرف در زمان حال روی مقدار پسته، کیفیت و همچنین قیمت معامله توافق می‌کنند و زمانی که تاریخ سررسید فرا برسد، تولیدکننده پسته را به خریدار تحویل می‌دهد و پول آن را دریافت می‌کند.
مشخصات قرارداد آتی پسته
در قرارداد آتی پسته فروشنده موظف است تا پسته‌هایی را تحویل خریدار دهد که دارای کیفیت و استانداردهای لازم است. در حال حاضر سازمان ملی استاندارد در مورد پسته ۱۶ استاندارد تعریف کرده است که کلیه تولیدکننده‌ها موظف به رعایت آن هستند.
در مورد پسته‌ای که در بورس کالا عرضه می‌شود باید بگوییم که پسته مورد نظر از نوع پسته فندقی و بادامی است. پسته فندقی از سال ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ در بورس آتی کالای ایران معامله شده و اکنون تنها پسته قابل‌معامله در بازار آتی کالا پسته بادامی است که تاریخ راه‌اندازی قرارداد آن به مهر ماه سال ۱۴۰۲ برمی‌گردد. از همین رو در ادامه هر زمان که از واژه پسته استفاده کردیم منظورمان پسته بادامی است.
براساس امیدنامه قرارداد آتی پسته که از طریق سایت رسمی بورس کالای ایران قابل‌دسترسی است، از مهمترین مشخصات کیفی پسته بادامی عرضه شده در این بورس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
برای تضمین این کیفیت نمونه‌برداری براساس استاندارد ملی شماره ۱۰۳۶ و ۱۳۵۳۴ انجام می‌شود.
طرفین حاضر در بازار قرارداد آتی پسته چه کسانی هستند؟
دلیل ایجاد بازار قرارداد آتی پسته پوشش ریسک قیمتی این محصول است. به عبارت دیگر، کشاورزان و تولیدکنندگان پسته در کنار صادرکنندگان و شرکت‌های تولید مواد غذایی با هدف پوشش ریسک قیمت خریدوفروش پسته در بازار آتی شرکت می‌کنند.
با این حال آزاد بودن چنین بازاری باعث می‌شود تا پای نوسان‌گیرها، سفته‌بازها و سرمایه‌گذاران نیز به بازار قرارداد آتی پسته باز شود. چنین اتفاقی نه‌تنها تاثیر منفی روی هدف اصلی قرارداد آتی که گفتیم پوشش ریسک است، نمی‌گذارد، بلکه باعث افزایش نقدشوندگی بازار نیز می‌گردد.
بنابراین در حالت کلی طرفین حاضر در بازار قرارداد آتی پسته را می‌توان به دو دسته زیر تقسیم کرد:
- پوشش‌دهندگان ریسک: مثل کشاورزان تولیدکننده پسته، صادرکنندگان و تولیدکنندگان مواد غذایی
- سرمایه‌گذاران: مثل مردم عادی، دلال‌ها، نوسان‌گیرها و سفته‌بازها
اما قیمت پسته چگونه تعیین می‌شود؟ این سوالی است که در بخش بعدی به آن پاسخ خواهیم داد.
عوامل موثر در قیمت پسته
یکی از اولین کارهایی که باید قبل از معامله قرارداد آتی پسته انجام دهید، این است که بدانید چه عواملی در قیمت پسته تاثیر می‌گذارند. شما قرار است با معامله قرارداد آتی پسته از افزایش و کاهش قیمت آن به درآمد برسید و برای همین حتما باید با عوامل تاثیرگذار در قیمت پسته اشنا شوید.
به‌طور کلی قیمت پسته تحت تاثیر چهار عامل زیر است:
- میزان عرضه پسته
- نرخ تعرفه گمرکی کشورهای واردکننده
- میزان عرضه کشورهای دیگر تولیدکننده پسته
- نرخ ارز در ایران
در ادامه هرکدام از این عوامل را با جزئیات بیشتری شرح می‌دهیم.
میزان عرضه پسته
براساس قانون عرضه و تقاضا هرچه عرضه یک محصول در بازار کمتر باشد، قیمت آن با افزایش روبه‌رو می‌شود. به همین ترتیب عرضه زیاد و فراوانی یک محصول نیز کاهش ارزش آن را به دنبال خواهد داشت.
بنابراین عواملی مثل شرایط آب‌وهوایی، قیمت زمین، یارانه و تسهیلات اختصاص‌یافته به پسته‌کاران، قیمت نهاده‌های تولید مثل کود، نیروی کار و ماشین‌‌آلات صنعتی مورد استفاده در کشت پسته، خشکسالی و موارد مشابه در عرضه پسته تاثیر می‌گذارند و به‌طبع باعث نوسان قیمت آن می‌شوند.
نرخ تعرفه گمرکی کشورهای واردکننده
پسته یکی از محصولات صادراتی مهم اقتصاد ایران است که بخش بزرگی از تولید آن به کشورهای دیگر صادر می‌شود. هرکدام از این کشورها نرخ تعرفه گمرکی خاص خود را برای وارد کردن پسته مشخص کرده‌اند که افزایش یا کاهش این نرخ می‌تواند روی قیمت پسته تاثیر بگذارد.
هرچه تعرفه گمرکی واردات سایر کشورها کمتر باشد، پسته بیشتری از ایران به این کشورها صادر می‌شود. در مقابل با افزایش این تعرفه صادرات پسته نیز با کاهش روبه‌رو می‌شود که همه این‌ها در نهایت باعث ایجاد نوسان در قیمت پسته خواهد شد.
میزان عرضه کشورهای دیگر تولیدکننده پسته
همان‌طور که قبلا هم اشاره کردیم کشور ایران در گذشته بزرگ‌ترین منبع تولید پسته در جهان بود. اما در حال حاضر کشورهایی مثل ترکیه و آمریکا با برنامه‌ریزی صحیح خود این فاصله را کم کرده‌اند و تهدید بزرگی برای صنعت پسته ایران به شمار می‌روند.
عملکرد خوب کشورهای دیگر در تولید پسته باعث می‌شود تا عرضه این محصول در بازار با افزایش روبه‌رو شود. همچنین این کار کاهش صادرات پسته ایرانی را به‌دنبال دارد که هر دوی این موارد در نهایت منجر به نوسان قیمت پسته در ایران می‌شود.
نرخ ارز در ایران
از آنجایی که بخش عمده پسته تولیدی در ایران به کشورهای دیگر صادر می‌شود، هرگونه تغییر در نرخ ارز به‌صورت مستقیم روی قیمت پسته در داخل کشور تاثیر می‌گذارد. هرچه نرخ ارز در ایران بیشتر شود صادرکنندگان علاقه بیشتری به صادر کردن آن نشان می‌دهند و تقاضا برای این محصول بیشتر می‌شود. موضوعی که در نهایت افزایش قیمت ریالی آن را در پی دارد.
بنابراین نرخ ارز چهارمین و از مهمترین دلایل افزایش و کاهش قیمت پسته در ایران است.
نماد معاملاتی پسته در بورس آتی کالا
مانند هر دارایی قابل‌معامله در بازارهای مالی، پسته نیز با یک نماد معاملاتی در بازار قرارداد آتی مشخص می‌شود. این نماد به‌شکل PSMMYY است که در آن PS مربوط به کلمه پسته، MM مربوط به ماه تحویل و YY مربوط به سال است.
برای مثال با مراجعه به سایت رسمی بورس کالا مشاهده می‌کنیم که در زمان نگارش این مقاله دو قرارداد آتی پسته تعریف شده است که نماد آن‌ها PSMO03 و PSME03 است. در این دو نماد MO و ME به ترتیب نشان‌دهنده ماه مرداد و مهر و ۰۳ نیز نشان‌دهنده سال ۱۴۰۳ است.
در واقع نماد PSMO03 نماد معاملاتی قرارداد آتی پسته تحویل مرداد سال ۱۴۰۳ است و PSME03 مربوط به قرارداد آتی پسته تحویل مهر سال ۱۴۰۳ می‌شود.
کارمزد معامله قرارداد آتی پسته
افرادی که به معامله قرارداد آتی پسته می‌پردازند باید حواس‌شان به کارمزد معاملات نیز باشد. کارمزد این معاملات برحسب درصدی از ارزش هر قرارداد محاسبه شده و به دو دسته کارمزد معاملات و کارمزد تسویه و تحویل تقسیم می‌شود. در دو جدول زیر جزئیات کامل کارمزد معامله قرارداد آتی پسته در بورس کالا را مشاهده می‌کنید.
برخلاف کارمزد قراداد آتی زعفران که در آن حق نظارت سازمان نیز لحاظ شده است، در قرارداد آتی پسته کارمزدی برای این کار دریافت نمی‌شود.
وجه تضمین قرارداد آتی پسته
با توجه به ماهیت قرارداد آتی پسته که به‌صورت تعهدی است، در همان ابتدای ثبت توافق‌نامه مبلغی از طرفین دریافت می‌شود که به آن وجه تضمین می‌گویند. این وجه به این خاطر از طرفین دریافت می‌شود که هم خریدار و هم فروشنده به تعهدات خود پایبند بمانند.
وجه تضمین با توجه به فرمول خاصی محاسبه می‌شود و مقدار آن ثابت نیست. مقدار این وجه به‌صورت پویا و متناسب با قیمت پسته تغییر می‌کند.
آموزش معامله قرارداد آتی پسته در بورس کالا
تاکنون فهمیدیم که قرارداد آتی پسته چیست و چه مشخصاتی دارد. همچنین در مورد عوامل تاثیرگذار در قیمت پسته بادامی نیز مطالبی را یاد گرفتیم. اکنون نوبت به این می‌رسد که در مورد نحوه معامله قرارداد آتی پسته در بورس صحبت کنیم.
برای این کار اولین قدم این است که در سامانه سجام ثبت نام و احراز هویت کنید. سپس با انتخاب یک کارگزاری بورس و تکمیل عضویت در آن کد بورسی دریافت می‌کنید. داشتن کد بورسی برای معامله قرارداد آتی پسته ضروری است ولی کافی نیست. علاوه بر این کد شما به یک کد مخصوص دیگر نیز نیاز دارید که به آن کد معاملاتی آتی کالا گفته می‌شود.
مراحل دریافت کد بورسی و کد معاملاتی آتی کالا به‌ترتیب در مقالات «سامانه سجام چیست؟»، «آموزش خرید و فروش سهام در بورس» و «نحوه دریافت کد معاملاتی آتی کالا» توضیح داده شده‌اند که خواندن آن‌ها را پیشنهاد می‌کنیم.
در ادامه بعد از اینکه ثبت نام شما تایید شد، کارگزاری نام کاربری، کلمه عبور و لینک ورود به سامانه معاملاتی قرارداد آتی را برای شما ارسال می‌کند. بدین ترتیب شما می‌توانید با مراجعه به این سامانه و انتخاب نماد معاملاتی قرارداد آتی پسته که گفتیم در قالب PSMMYY مشخص می‌شود، روی این نماد وارد معامله خرید یا فروش شوید.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه خواندن مقاله «راهنمای ورود به بازار قرارداد آتی و نحوه انجام معامله» را نیز توصیه می‌کنیم.
سخن پایانی
پسته یکی از محصولات کلیدی اقتصاد ایران است که بخش زیادی از تولید آن به خارج از کشور صادر می‌شود. همین موضوع باعث شده تا پسته به یکی از دارایی‌های پایه قابل‌معامله در بازار آتی تبدیل شود.
پوشش‌دهندگان ریسک و سرمایه‌گذاران می‌توانند با باز کردن موقعیت‌های معاملاتی خرید یا فروش در قرارداد آتی پسته بادامی ریسک خرید خود را به حداقل برسانند یا از نوسانات قیمتی شکل‌گرفته در آن به سود برسند.
در گذشته قرارداد آتی پسته فندقی در بازار آتی کالا انجام می‌شد که در حال حاضر معاملات آن غیرفعال شده است. در عوض هم‌اکنون امکان معامله در قرارداد آتی پسته بادامی وجود دارد که در مقاله امروز به‌طور کامل در مورد نحوه انجام آن صحبت کردیم.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
