اختیار معامله و ۳ وضعیت از لحاظ بازدهی
اختیار معامله یک نوع ابزار مشتقه و از جمله مفاهیم پیچیده بازار سرمایه به شمار می‌رود که سرمایه‌گذاران و معامله‌گران می‌توانند آن را در بازارهای مالی خرید و فروش کنند. در واقع اختیار معامله یک تعهد بین خریدار و فروشنده است که خریدار قرارداد، حق دارد مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را در یک زمان معین و با یک قیمت مشخص بخرد یا بفروشد.
اختیار معامله بر اساس بازدهی و رابطه‌ای که بین قیمت اعمالی و قیمت نقدی یک دارایی برقرار است، می‌تواند سه وضعیت در سود، بی‌تفاوت و در زیان داشته باشد. ما در این مقاله قصد داریم تا به معرفی کامل قرارداد اختیار معامله بپردازیم و هر یک از دسته‌بندی‌های آن را از لحاظ بازدهی، به طور کامل شرح دهیم.
قرارداد اختیار معامله چیست؟
«قرارداد اختیار معامله» (Options Contract) یا قرارداد آپشن، توافقی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است که بر اساس آن خریدار قرارداد، حق دارد یک دارایی را در تاریخ سررسید یا قبل از آن با قیمتی از پیش تعیین شده بخرد یا بفروش برساند.
در این قرارداد فروشنده اوراق در ازای دریافت مبلغ مشخصی از خریدار متعهد می‌شود که هر زمانی که خریدار درخواست کرد، آن دارایی را به وی بفروشد یا از او بخرد. همچنین فروشنده باید مبلغی را به منظور تعهد نزد کارگزاری یا اتاق پایاپای قرار دهد.
در حقیقت در قرارداد اختیار معامله چهار مولفه مهم وارد شده است که در زمان انعقاد قراداد مشخص می‌شود:
- نوع قرارداد اختیار معامله: این نوع قرارداد به دو دسته «قرارداد اختیار خرید» (call options) و «قرارداد اختیار فروش» (call options) تقسیم می‌شود.
- زمان سر رسید یا تاریخ انقضا (Expiration Date): تاریخ ذکر شده در قرارداد است که اعمال اختیار در آن تاریخ یا قبل از آن صورت می‌گیرد.
- قیمت اعمال یا قیمت توافقی (Exercise price or Strike price): قیمت اعمالی قیمتی است که خرید یا فروش دارایی بر مبنای آن صورت می‌پذیرد.
- قیمت اختیار معامله (Premium): مبلغی است که در ابتدا خریدار اختیار معامله باید بابت حق اختیار به فروشنده پرداخت نماید.
لازم به ذکر است قراردادهای اختیار معامله را می‌توان از نظر حق اختیار به دو دسته اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم کرد. در قرارداد اختیار خرید، یک موقعیت زمانی باز می‌شود که قرارداد یا قراردادهایی از فروشنده خریداری شود. در این معامله خریدار مبلغی را بابت حق اختیار به فروشنده پرداخت می‌کند و در نتیجه فروشنده متعهد می‌شود که آن دارایی را با توجه به قیمت توافقی ذکر شده، بر روی قرارداد به خریدار بفروشد.
قرارداد اختیار فروش نیز به خریداران حق فروش سهام را با قیمت تعیین شده در قرارداد می‌دهد. در صورتی که قیمت سهام قبل یا در زمان سر رسید به پایین‌تر از قیمت توافقی برسد، خریدار می‌تواند سهام را در ازای مبلغ تعیین شده به فروشنده واگذار نماید.
قرارداد اختیار معامله از نظر بازدهی
دو گروه خریداران و فروشندگان در قراردادهای اختیار معامله دخیل هستند که هر یک از آن‌ها می‌توانند اختیار فروش یا خرید را برعهده داشته باشند. در حقیقت، سود خریداران در قرارداد اختیار معامله نامحدود است و میزان ضرر آن‌ها برابر با مقدار مبلغی است که بابت خرید حق اختیار پرداخت کرده‌اند. در حالی که سود فروشندگان اختیار معامله محدود بوده و برابر با همان مبلغی است که در ابتدا بابت فروش حق اختیار از خریدار دریافت کرده‌اند. همچنین در صورتی که فروشندگان پیش‌بینی درستی از آینده نداشته باشند، ضرر زیادی را متحمل خواهند شد. در واقع قرارداد اختیار معامله را از نظر بازدهی، می‌توان در سه حالت زیر در نظر گرفت.
اختیار معامله در سود (In The Money)
در قرارداد اختیار خرید، اگر قیمت اعمال قرارداد از قیمت پایانی دارایی کمتر باشد، در این صورت می‌توان گفت قرارداد در سود است. اما قرارداد اختیار فروش زمانی در سود است که قیمت اعمال بیشتر از قیمت پایانی دارایی باشد. به عنوان مثال، اگر در قرارداد اختیار خرید، قیمت پایانی یک سهم ۴۰۰ تومان باشد و قیمت اعمال در قرارداد مبلغی کمتر از ۴۰۰ تومان تعیین شده باشد، در این حالت خریدار در صورت اعمال قرارداد، سهم مورد نظر را با قیمتی پایین‌تر از قیمت پایانی از فروشنده خریداری کرده و در نتیجه سود کسب می‌کند.
اختیار معامله بی تفاوت (At The Money)
در صورتی که خریدار اختیار از اعمال قرارداد نه به سودی برسد و نه زیان کند، در این حالت آن را اختیار معامله بی تفاوت می‌نامیم. در قرارداد بی تفاوت، قیمت پایانی دارایی با قیمت اعمالی ذکر شده در قرارداد برابر بوده و در نتیجه برای خریدار اختیار فرقی نمی‌کند که سهم را به صورت نقدی از بازار تهیه کند یا قرارداد را اعمال نماید.
بر فرض مثال اگر قیمت پایانی یک دارایی در بازار 400تومان باشد و قیمت اعمال در قرارداد اختیار خرید یا قرارداد اختیار فروش برابر با 400تومان باشد، در این صورت خریدار یا فروشنده با اعمال قرارداد هیچ سود یا زیانی از بازار کسب نخواهد کرد. لازم به ذکر است قراردادهای بی تفاوت بیشتر از سایر قراردادها در بازار معامله می‌شوند.
اختیار معامله در زیان (Out of The Money)
در قرارداد اختیار خرید در صورتی که قیمت توافقی از قیمت نقدی بیشتر باشد، در این صورت خریدار با اعمال قرارداد زیان خواهد کرد. به عنوان مثال اگر در قرارداد خرید، قیمت نقدی ۵۰۰ تومان باشد و قیمت توافقی بیشتر از قیمت نقدی باشد، در نتیجه خریدار با اعمال آن زیان خواهد کرد. در این حالت خریدار بهتر است که از اختیار معامله خود استفاده نکند، زیرا می‌تواند آن دارایی با قیمتی کمتر از بازار خریداری نماید. اما در قرارداد اختیار فروش اگر قیمت توافقی از قیمت نقدی کمتر باشد، در این حالت این یک قرارداد در زیان است.
سخن پایانی
همانطور که گفتیم قرارداد اختیار معامله بر حسب بازدهی و رابطه‌ای که بین قیمت اعمال قرارداد و قیمت دارایی پایه برقرار است به سه دسته اختیار معامله در سود، اختیار معامله بی تفاوت و اختیار معامله در زیان تقسیم می‌شود.
اختیار معامله در سود وضعیتی است که قیمت نقدی از قیمت اعمال بیشتر بوده و در نتیجه خریدار اختیار با اعمال آن سود کسب می‌نماید. در اختیار معامله بی تفاوت قیمت نقدی با قیمت اعمالی قرارداد برابر بوده و خریدار با اعمال اختیار نه به سودی می‌رسد و نه زیان می‌کند. همچنین اگر قرارداد اختیار معامله قیمت اعمال از قیمت پایانی دارایی پایه بیشتر باشد، در این حالت می‌گوییم قرارداد اختیار معامله در زیان است؛ یعنی خریدار با اعمال اختیار خود زیان خواهد کرد.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
