قرارداد اختیار معامله چیست؟ همه چیز درباره معاملات آپشن
بازارهای مالی مختلف از دیرباز به عنوان یکی از جذاب‌ترین روش‌های سرمایه‌گذاری و کسب درآمد شناخته می‌شوند. در این بازارها که بورس، فارکس و غیره را شامل می‌شود، سرمایه‌گذاران به خریدوفروش سهام یا ارز می‌پردازند. با‌این‌حال بسیاری از آن‌ها هم به دنبال روش‌های بیشتر و متنوع‌تری برای کسب سود مضاعف بودند.
برای همین رفته‌رفته روش‌های جدیدی برای معامله ایجاد شد. بازار معاملات آتی، اوراق بهادار، قراردادهای اختیار معامله و بازارهایی از این قبیل از جمله این روش‌ها هستند که در این مقاله به طور مفصل در مورد قرارداد اختیار معامله صحبت خواهیم کرد.
در ادامه بعد از تعریف چنین قراردادهایی به نحوه کار آن اشاره خواهیم کرد و در انتها نیز ضمن ارائه مزایا و معایب این قراردادها در مورد تفاوت آن با دیگر بازارهای مشابه بحث خواهیم کرد. پس تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا علی‌رغم پیچیده بودن مفهوم این نوع قرارداد، با زبانی ساده همه‌چیز را برای شما روشن کنیم.
تعریف قرارداد اختیار معامله
یک «قرارداد اختیار معامله» (Options Contract) به توافقی گفته می‌شود که براساس آن فرد معامله‌گر این حق را دارد که در یک تاریخ مشخص شده یا قبل از آن، یک دارایی را با قیمتی از پیش تعیین‌شده بخرد یا بفروشد. در این نوع قرارداد که با نام قرارداد آپشن هم شناخته می‌شود، اجباری برای خرید یا فروش در زمان تعیین‌شده وجود ندارد.
قرارداد اختیار معامله هم مانند دیگر بازارهای «مشتقه» (Deriatives) تنها یک قرارداد است که به کمک آن معامله‌گر می‌تواند با پیش‌بینی قیمت آینده یک ارز یا هر دارایی دیگر به کسب سود برسد.
نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که معمولا سرمایه‌گذاران باتجربه برای کنترل کردن ریسک موقعیت‌های باز خود روی به قراردادهای اختیار معامله می‌آورند. همچنین این نوع قراردادها تقریبا مشابه بازارهای آتی هستند ولی یک تفاوت عمده دارند که در بخش‌های بعدی در مورد آن توضیح خواهیم داد. فعلا بیایید در بخش بعدی در مورد نحوه کار این قراردادها صحبت کنیم.
قرارداد اختیار معامله چگونه کار میکند؟
در حالت کلی دو روش برای انجام قراردادهای اختیار معامله داریم. در روش آمریکایی فرد معامله‌گر می‌تواند حتی قبل از رسیدن به تاریخ انقضای مشخص‌شده قرارداد را اجرایی کند، ولی در روش اروپایی معامله‌گر تنها در تاریخ انقضا می‌تواند چنین کاری انجام دهد. البته ناگفته نماند که در روش اروپایی هم معامله‌گر می‌تواند قبل از تاریخ انقضا قرارداد را به شخص دیگری بفروشد یا آن را به طور کامل ببندد ولی برای اجرایی کردن آن باید حتما تا تاریخ انقضای مشخص‌شده صبر کند.
همچنین دو نوع قرارداد اختیار معامله داریم که یکی قرارداد اختیار خرید (Call) و دیگری قرارداد اختیار فروش (Put) است. زمانی که معامله‌گرها انتظار دارند قیمت دارایی مورد نظر بالا برود، قرارداد اختیار خرید و اگر احتمال بدهند که قیمت دارایی پایین خواهد آمد، قرارداد اختیار فروش، خریداری می‌کنند.
هر قرارداد اختیار معامله حداقل از چهار بخش تشکیل می‌شود:
- اندازه: اندازه به تعداد قراردادهایی گفته می‌شود که قرار است معامله شود.
- تاریخ انقضا: تاریخ انقضا زمانی است که قرارداد اجرایی خواهد شد و بعد از آن قرارداد فاقد اعتبار است.
- «قیمت هدف» (Strike Price): قیمت هدف نشان‌دهنده قیمتی است که خریدار قرارداد در تاریخ انقضا حق خرید یا فروش دارایی مورد نظر را به همین قیمت دارد (یا اگر به روش آمریکایی باشد قبل از این تاریخ).
- «پاداش اختیار معامله» (Premium): همچنین به هزینه هر قرارداد اختیار معمولا «پاداش اختیار» (Premium) یا حق اختیار معامله می‌گویند. به عبارت دیگر پاداش اختیار نشان‌دهنده مبلغی است که فرد سرمایهگذار باید برای داشتن حق انتخاب اجرایی کردن یا نکردن قرارداد در تاریخ مشخص، پرداخت کند. این مبلغ با نزدیک شدن به زمان انقضا مدام در حال تغییر است.
هر قرارداد اختیار معامله بدین شکل انجام می‌شود: فرد فروشنده، قرارداد اختیار فروش یا خرید را با یک تاریخ انقضا ایجاد میکند. سپس فرد فروشنده قرارداد را در یک صرافی ارز دیجیتال لیست میکند که امکان خریدوفروش قراردادهای اختیار معامله را دارد. حتی بعضی وقت‌ها ممکن است خریدار یک قرارداد اختیار معامله در صرافی سفارش دلخواه خود را ثبت کند و منتظر فرد فروشنده باشد.
بنابراین اگر قیمت هدف از قیمت فعلی دارایی مورد نظر (مثل بیت کوین) پایین‌تر باشد، معامله‌گر می‌تواند بعد از کم کردن پاداش اختیار، قرارداد را اجرایی کند و به سود برسد. در طرف دیگر اگر قیمت هدف بیشتر از قیمت فعلی دارایی باشد، معامله‌گر مجبور نیست که قرارداد را اجرایی کند.
در این حالت معامله‌گر تنها همان مبلغی که به عنوان پاداش اختیار تعیین شده بود را از دست می‌دهد و لازم نیست که حتما دارایی مورد نظر را طبق قرارداد با قیمت بالاتر خریداری کند و ضرر بیشتری متحمل شود.
برای درک بهتر موضوع بیایید یک مثال عملی را با هم ببینیم. فرض کنیم قیمت هر واحد از بیت کوین در اول اردیبهشت برابر با ۳۴ هزار دلار باشد. علی پیش‌بینی میکند که در پایان خرداد ماه قیمت هر بیت کوین بیشتر خواهد شد. بنابراین او ۱۰ قرارداد اختیار معامله به روش اروپایی خریداری میکند که قیمت هدف آن ۳۶ هزار دلار و پاداش هر قرارداد هم برابر با ۰.۰۰۲ بیت کوین است.
همچنین این قرارداد در تاریخ ۲۸ خرداد منقضی می‌شود. از آنجایی که در زمان خرید قرارداد قیمت هر بیت کوین برابر با ۳۴ هزار دلار است پس پاداش هر قرارداد برابر است با ۰.۰۰۲ ضرب در ۳۴ هزار دلار که می‌شود ۶۸ دلار، ولی او ۱۰ قرارداد خریداری کرده بنابراین قیمت کل در مجموع ۶۸۰ دلار می‌شود.
هر قرارداد به علی اجازه می‌دهد که در زمان انقضای قرارداد ۰.۱ واحد بیت کوین با قیمت ۳۶ هزار دلار خریداری کند. این یعنی در پایان خرداد ماه علی می‌تواند یک بیت کوین را به قیمت ۳۶ هزار دلار بخرد (۱۰ ضرب در ۰.۱ برابر است با ۱ واحد).
حال فرض کنیم به تاریخ مورد نظر در ۲۸ خرداد رسیده‌ایم و زمان اجرایی شدن قرارداد فرا رسیده است. اکنون دو سناریو ممکن است اتفاق بیفتد:
- در سناریوی اول ممکن است قیمت بیت کوین بالا رفته و به ۴۰ هزار دلار رسیده باشد. در این حالت علی قرارداد را اجرایی کرده و ۴ هزار دلار سود کسب میکند (۴۰ هزار منهای ۳۶ هزار) که اگر پاداش معامله (۶۸۰ دلار) را از آن کم کنیم سود خالص او ۳ هزار و ۳۲۰ دلار می‌شود.
- در سناریوی دوم ممکن است قیمت بیت کوین به ۳۲ هزار و ۵۰۰ دلار رسیده باشد. در این صورت چون با اجرایی شدن قرارداد علی ضرر زیادی میکند، او تصمیم می‌گیرد که قرارداد را اجرایی نکند. در این صورت علی تنها مبلغ پاداش که ۶۸۰ دلار است را از دست می‌دهد و قرارداد به اتمام می‌رسد.
پاداش اختیار معامله چگونه محاسبه می‌شود؟
مبلغ پاداش اختیار معامله به عوامل مختلفی بستگی دارد. برای درک ساده‌تر موضوع بیایید فرض کنیم که مبلغ پاداش به چهار عامل زیر بستگی دارد:
- قیمت دارایی مورد نظر؛
- قیمت هدف؛
- زمان باقیمانده تا تاریخ انقضا؛
- نوسان بازار.
این چهار عامل هرکدام تاثیرات خاص خود را روی قراردادهای اختیار فروش و خرید می‌گذارند که به چند نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
اول اینکه با افزایش نوسان بازار پاداش قرارداد در هر دو نوع قرارداد اختیار یعنی قرارداد اختیار فروش و قرارداد اختیار خرید افزایش می‌یابد. همچنین با نزدیک‌تر شدن به زمان انقضا پاداش اختیار در هر دو نوع کاهش می‌یابد. علاوه بر این، هرچه قیمت هدف بالاتر باشد، در قرارداد اختیار خرید مبلغ پاداش کاهش و در قرارداد اختیار فروش، مبلغ پاداش افزایش می‌یابد. در نهایت با افزایش قیمت دارایی، پاداش قرارداد اختیار خرید افزایش و پاداش قرارداد اختیار فروش کاهش می‌یابد.
همان‌طور که می‌بینید افزایش قیمت هدف و قیمت دارایی مورد نظر تاثیر معکوس روی قیمت پاداش اختیار معامله خریدوفروش می‌گذارند.
پارامترهای اختیار معامله (Greeks)
پارامترهای اختیار معامله که به آن‌ها پارامترهای یونانی (Greeks) هم می‌گویند شاید در نگاه اول پیچیده به نظر برسند ولی در واقع چنین نیست. این پارامترها تنها چند عامل اضافی هستند که می‌توانند روی قیمت پاداش اختیار معامله تاثیر بگذارند. به عبارت دیگر، پارامترهای یونانی مقادیر آماری هستند که به منظور محاسبه خطر یک قرارداد از آن‌ها استفاده می‌شود. در ادامه به معرفی کوتاه پنج مورد از مهم‌ترین پارامترهای یونانی اختیار معامله اشاره می‌کنیم:
موارد مصرف قرارداد اختیار معامله
مهم‌ترین استفاده‌ای که از قراردادهای اختیار معامله می‌شود معمولا برای پوشش ریسک است. برای درک بهتر این جمله، فرض کنید سرمایه‌گذاری در بازار بورس سهام یک شرکت را خریداری کرده است. او برای کاهش ریسک قرارداد اختیار فروش همان سهم را هم خریداری میکند تا اگر ارزش سهام اصلی خود در بازار بورس به دلیل نوسانات قیمت کاهش یافت، بتواند با اجرایی کردن قرارداد اختیار فروش ضرر خود را به حداقل برساند.
به عنوان یک مثال دیگر فرض کنید سارا ۱۰۰ سهم از یک نماد را به ارزش ۵۰ دلار خریداری کرده است و امیدوار است که با صعودی شدن بازار سود کسب کند. با این حال برای پوشش ریسک پایین آمدن سهام، سارا قرارداد اختیار فروش با قیمت هدف ۴۸ دلار هم خریداری میکند که پاداش قرارداد به ازای هر سهم هم ۲ دلار است.
اگر بازار نزولی شود و قیمت هر سهم به ۳۵ دلار برسد، سارا می‌تواند قرارداد اختیار فروش خود را اجرایی کرده و با فروش هر سهم به قیمت ۴۸ دلار به جای ۳۵ دلار ضررهای خود را جبران کند. اما اگر بازار صعودی شود او دیگر نیازی به اجرایی کردن قرارداد اختیار ندارد و تنها مجبور است پاداش قرارداد را که ۲ دلار به ازای هر سهم است پرداخت کند.
به جز پوشش ریسک، از قراردادهای اختیار معامله برای معاملات پیش‌گویانه که به آن سفته‌بازی هم می‌گویند، استفاده می‌شود. برای مثال سرمایه‌گذاری که طبق تحلیل‌های خود معتقد است که قیمت یک دارایی بیشتر خواهد شد می‌تواند قرارداد اختیار خرید تهیه کند. بدین ترتیب اگر قیمت دارایی بیشتر از قیمت هدف شود سرمایهگذار می‌تواند قرارداد را اجرایی کند و دارایی مورد نظر را با قیمتی پایین‌تر صاحب شود.
مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله
همان‌طور که گفتیم، مهم‌ترین کاربرد قراردادهای اختیار معامله که یکی از بهترین مزایای آن هم محسوب می‌شود، استفاده از آن به عنوان پوشش ریسک است. همچنین سرمایه‌گذارانی که دستی در تحلیل بازار دارند می‌توانند طبق پیش‌بینی خود اقدام به خریداری قراردادهای اختیار معامله کرده و از این طریق سود مضاعف کسب کنند.
از دیگر مزیت‌های جالب چنین قراردادهایی این است که هم بازار صعودی و هم بازار نزولی و حتی در زمان‌هایی که بازار در حال درجا زدن است، معامله انجام داد و به سوددهی رسید. همچنین با استفاده از قرارداد اختیار معامله می‌توان همزمان وارد چند معامله شد.
تاکنون تنها در مورد مزیت‌های این قرارداد صحبت کردیم ولی همه‌چیز به این خوبی‌ها هم نیست. شاید یکی از معایب قراردادهای اختیار معامله نحوه‌ی محاسبه‌ی پاداش و دیگر مکانیزم‌های پشت آن باشد که به‌راحتی قابل درک و فهم نیست. علاوه بر این مهم‌ترین عیب این قرادادها ریسک بالای آن به‌خصوص برای فروشندگان قرارداد است.
از دیگر معایب قراردادهای اختیار معامله می‌توان به نقدینگی پایین آن‌ها نسبت به دیگر روش‌های معامله اشاره کرد که باعث می‌شود بسیاری از سرمایه‌گذاران چندان تمایلی به استفاده از آن‌ها نداشته باشند.
تفاوت قرارداد آتی با قرارداد اختیار معامله
قرارداد اختیار معامله و «قرارداد آتی» (Futures Contract) هر دو جزو بازارهای مشتقه هستند و به همین دلیل کاربردهای مشابهی هم دارند. با این حال علی‌رغم داشتن شباهت‌های زیاد یک تفاوت عمده در نحوه‌ی اجرایی شدن قرارداد دارند که در ادامه به آن می‌پردازیم.
برخلاف قراردادهای اختیار معامله، در قراردادهای آتی همیشه در هنگام رسیدن تاریخ انقضا معامله اجرایی می‌شود. این یعنی طرفین معامله موظف هستند طبق قانون دارایی مورد نظر را مبادله کنند. در حالی که در قرارداد اختیار معامله تنها در صورتی که خریدار قرارداد بخواهد، معامله اجرایی می‌شود. به عبارت دیگر اگر خریدار قرارداد معامله را اجرایی کند، فروشنده موظف است دارایی مورد نظر را با خریدار مبادله کند.
این مسئله شاخص‌ترین تفاوت این دو نوع قرارداد است که باعث شده قراردادهای اختیار معامله ریسک کمتری نسبت به قراردادهای آتی داشته باشند. با‌این‌حال در حوزه‌ی ارزهای دیجیتال قراردادهای آتی بسیار محبوب‌تر از قراردادهای اختیار معامله هستند و اگر بگوییم ایرانی‌های بسیاری در صرافی‌های خارجی اقدام به فعالیت در بازارهای آتی می‌کنند، اغراق نکرده‌ایم.
سخن پایانی
همان‌طور که از اسم قراردادهای اختیار معامله مشخص است، در چنین قراردادهایی خریدار اختیار این را دارد که در زمان مشخص شده قرارداد را اجرایی کند یا خیر. برای داشتن چنین اختیاری فرد خریدار مبلغی به عنوان پاداش قرارداد پرداخت میکند که در صورت حرکت بازار برخلاف پیش‌بینی‌های او، تنها همین مبلغ از دست می‌رود. این موضوع باعث شده که بسیاری از سرمایه‌گذاران کارکشته از این روش برای پوشش ریسک دیگر سرمایه‌گذاری‌های خود استفاده کنند.
ناگفته نماند که شرکت در بازارهای مشتقه مثل بازار آتی و بازار قرارداد اختیار معامله ریسک‌های زیادی در پی دارد و پیشنهاد می‌شود افراد تازه‌کار و نه‌چندان حرفه‌ای از آن‌ها دور بمانند. اگر شما هم جزو این افراد هستید می‌توانید به خریدوفروش عادی در صرافی‌ها بپردازید و بعدها پس از کسب تجربه و مطالعه‌ی بیشتر در این زمینه، وارد بازارهای مشتقه هم شوید. به همین منظور در این مقاله سعی کردیم ضمن آشنایی شما با چنین قراردادهایی، از خطرات و ریسک‌های آن بگوییم تا بتوانید بهتر و هوشمندانه‌تر تصمیم بگیرید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
