هزینه فرصت و تورم چیست؟ اهمیت هزینه فرصت و تورم در سرمایه‌گذاری

در دنیای اقتصاد و سرمایه‌گذاری اصطلاحات و واژه‌های مختلفی وجود دارند که آشنایی با آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هزینه فرصت و تورم دو مورد از این واژه‌ها هستند که عدم توجه به آن‌ها می‌تواند نتایج جبران‌ناپذیری را برای فرد سرمایه‌گذار به دنبال داشته باشد. اما منظور از هزینه فرصت و تورم چیست و وقتی کسی از هزینه فرصت یا تورم صحبت می‌کند دقیقا به چه چیزی اشاره دارد؟ مهم‌تر از همه اینکه آشنایی با مفهوم هزینه فرصت و تورم چگونه می‌تواند در سرمایه‌گذاری موفق‌تر به ما کمک کند؟

برای پاسخ به این سوالات و آشنا کردن شما با اهمیت هزینه فرصت و تورم در سرمایه‌گذاری، در مقاله امروز به‌طور کامل در مورد این دو اصطلاح اقتصادی صحبت خواهیم کرد. اگر در بازارهای مالی حضور دارید یا می‌خواهید برای اولین بار سرمایه خود را در یکی از گزینه‌های موجود سرمایه‌گذاری کند، پیشنهاد می‌کنیم حتما تا انتها همراه ما باشید.

هزینه فرصت چیست؟

هزینه ایجاد شده به خاطر رد کردن گزینه‌هایی که بازدهی بیشتری نسبت به گزینه انتخاب شده دارند، هزینه فرصت نام دارد. «هزینه فرصت» (Opportunity Cost) به هزینه‌هایی گفته می‌شود یک فرد یا بنگاه در هنگام تصمیم‌گیری برای انتخاب یک گزینه از بین چند گزینه موجود متحمل می‌شود. این هزینه در واقع زمانی به وجود می‌آید که بازدهی سایر گزینه‌های موجود از بازدهی گزینه انتخاب‌شده بیشتر باشد.

به عبارت دیگر منظور از هزینه فرصت هزینه‌هایی است که به خاطر عدم انتخاب بهترین گزینه از بین چند گزینه موجود به وجود می‌آید. به هزینه فرصت، هزینه فرصت از دست رفته نیز می‌گویند. همچنین برای اشاره به این مفهوم از واژه‌های دیگری همچون هزینه جانشینی، هزینه جایگرین، هزینه متقابل، هزینه سایه‌ای و قیمت سایه‌ای نیز استفاده می‌شود.

هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری

این موضوع در بحث سرمایه‌گذاری نیز نمود پیدا می‌کند. هدف همه ما از سرمایه‌گذاری این است که با گذشت زمان ارزش سرمایه خود را حفظ کنیم و آن را رشد دهیم. بنابراین سرمایه ما محدود است و مجبور هستیم از بین چند گزینه برای سرمایه‌گذاری یکی را انتخاب کنیم. گاهی اوقات انتخابی که انجام می‌دهیم بیشترین سوددهی را در بین تمام گزینه‌های موجود به دنبال دارد. اما بعضی مواقع نیز سرمایه خود را در بازاری وارد می‌کنیم که نمی‌تواند به اندازه سایر بازارهای موجود برای ما سودآوری داشته باشد.

از همین رو اقتصاددان‌ها اصطلاح فرصت هزینه را معرفی کرده‌اند تا با استفاده از آن بتوان هزینه‌ای را محاسبه کرد که ناشی از عدم انتخاب گزینه‌‌ دارای بیشترین بازدهی است. اگر بخواهیم برای هزینه فرصت یک فرمول تعریف کنیم می‌توان آن را اختلاف بین بازدهی بهترین فرصت و بازدهی گزینه سرمایه‌گذاری انتخاب‌شده در نظر گرفت. به عبارت دیگر، اگر بازدهی گزینه انتخاب‌شده را از بازدهی بهترین گزینه از بین گزینه‌های موجود کم کنیم، هزینه فرصت به دست خواهد آمد.

چند مثال برای درک مفهوم هزینه فرصت

فرض کنیم شما قصد ارتقای کامپیوتر خود را دارید و برای کارت گرافیک از بین دو گزینه باید یکی را انتخاب کنید. انتخاب‌های شما یکی از برند «اینتل» (Intel) و دیگری از برند «ای‌ام‌دی» (AMD) است. قیمت کارت گرافیک اینتل ۵۰۰ دلار است و کارت گرافیک ای‌ام‌دی که از نظر قدرت پردازشی تقریبا با نمونه اینتل یکسان است، تنها ۴۰۰ دلار قیمت دارد. در این سناریو اگر شما کارت گرافیک ای‌ام‌دی را خریداری کنید ۱۰۰ دلار سود خواهید کرد زیرا به جای ۵۰۰ دلار تنها ۴۰۰ دلار خرج کرده‌اید و توانسته‌اید با ۱۰۰ دلار کمتر همان نتیجه را کسب کنید. حال اگر انتخاب شما کارت گرافیک اینتل باشد می‌گوییم هزینه فرصت از دسته رفته شما ۱۰۰ دلار است.

به عنوان یک مثال دیگر فرض کنید فردی قصد دارد در یکی از بازارهای مالی موجود سرمایه‌گذاری کند. این فرد تصمیم می‌گیرد سرمایه خود را وارد بازار طلا کند. در آینده مشخص می‌شود که بازدهی بازار طلا در این مدت ۵ درصد بوده است. این در حالی است که در همان بازه زمانی سهام یک شرکت خاص در بازار بورس توانسته بازدهی ۱۰ درصدی داشته باشد. در چنین سناریویی که بازدهی به‌شکل درصد بیان شده است، برای محاسبه هزینه فرصت تنها کافی است درصد بازدهی گزینه انتخاب‌شده را از بهترین گزینه کم کنیم. بدین ترتیب اگر از عدد ۱۰ عدد ۵ را کم کنیم با عدد ۵ مواجه خواهیم شد که همان هزینه فرصت از دست رفته است. در حقیقت در این سناریو هزینه فرصت از دست رفته معادل ۵ درصد است.

تورم چیست؟

یکی دیگر از واژه‌هایی که در کنار هزینه فرصت باید بدان توجه داشت مفهوم تورم است. در یک تعریف ساده و پرتکرار تورم را می‌توان همان افزایش عمومی سطح قیمت‌ها در یک بازه زمانی خاص در نظر گرفت. برای مثال زمانی که شما وارد فروشگاه می‌شوید و می‌بینید محصولی را که همین یک ماه پیش با قیمت ۱۰۰ هزار تومان خریداری می‌کردید، اکنون با قیمت ۱۲۰ هزار تومان به فروش می‌رسد، در واقع تورم باعث افزایش قیمت آن شده است.

تورم معمولا به شکل درصد بیان می‌شود و نهاد منتشرکننده آمار مربوط به آن بانک مرکزی و مرکز آمار ایران است. شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تورم و نحوه محاسبه آن به مقاله جامع «تورم چیست؟» مراجعه کنید و سپس در بخش بعدی همراه ما باشید تا در مورد اهمیت تورم و همچنین هزینه فرصت در سرمایه‌گذاری صحبت کنیم.

توجه به هزینه فرصت و تورم چه اهمیتی دارد؟

اگر در سرمایه‌گذاری خود به مفهوم هزینه فرصت و تورم توجه نداشته باشید ممکن است حتی سودی که کسب می‌کنید به دلیل کم بودن، در اصل برای شما زیان‌آور باشد. چرا می‌گوییم توجه به هزینه فرصت و تورم در سرمایه‌گذاری مهم است؟ دلیل آن این است که اگر به این دو مفهوم توجه نداشته باشید، ممکن است حتی زمانی که سرمایه شما به مقدار مشخصی رشد کرده است، در اصل دچار زیان شده باشید.

برای درک بهتر موضوع سناریویی را در نظر بگیرید که در آن نرخ تورم برابر با ۴۰ درصد است. در این صورت حتی اگر شما توانسته باشید با سرمایه‌گذاری در بازار طلا سرمایه خود را ۳۰ درصد رشد دهید باز هم چون از نرخ تورم عقب هستید، در حقیقت تنها توانسته‌اید بخشی از ارزش سرمایه خود را حفظ کنید و ارزش بخشی از آن را از دست داده‌اید. حال اگر فرض کنیم در همین زمان بازدهی سهام یک شرکت در بورس ۵۰ درصد بوده است، در این صورت اگر به جای بازار طلا در بازار بورس سرمایه‌گذاری می‌کردید، می‌توانستید از نرخ تورم نیز پیشی بگیرید و واقعا به سود برسید. در این مثال هزینه فرصت از دست رفته از کم کردن درصد بازدهی بهترین بازدهی (خرید سهام یک شرکت در بورس) از بازدهی گزینه انتخاب‌شده (سرمایه‌گذاری در بازار طلا) به دست می‌آید که برابر با ۲۰ درصد است.

این موضوع به‌ویژه در کشوری مثل ایران که مدام با تورم دست‌وپنجه نرم می‌کند و ارزش پول ملی آن به‌ طور پیوسته در حال کاهش است، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. بنابراین اگر شما هم به‌عنوان یک فرد ایرانی سرمایه‌ای در اختیار دارید و می‌خواهید با سرمایه‌گذاری آن در یک بازار، ارزش دارایی‌های خود را حفظ کنید و حتی آن را افزایش دهید، باید هم به تورم توجه ویژه‌ای داشته باشید و هم بازاری را انتخاب کنید که بیشترین بازدهی را داشته باشد.

سخن پایانی

هزینه فرصت و تورم دو مورد از مهم‌ترین مفاهیم مورد نیاز برای داشتن یک سرمایه‌گذاری موفق هستند که توجه به هر دوی آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تورم به معنای افزایش سطح عمومی قیمت‌ها و هزینه فرصت به معنای اختلاف بین بازدهی بهترین گزینه و گزینه انتخابی است. برای داشتن یک سرمایه‌گذاری موفق هم باید میزان بازدهی شما از نرخ تورم بیشتر باشد و هم بین گزینه‌های موجود گزینه‌ای را انتخاب کنید که بیشترین بازدهی را برای شما به دنبال دارد. این موضوع می‌تواند در انتخاب یک بازار مالی برای سرمایه‌گذاری در مقایسه با انتخاب بازار مالی دیگر نمود پیدا کند.

نظر شما در مورد هزینه فرصت و تورم چیست؟‌ آیا در طول سال‌های اخیر توانسته‌اید از نرخ تورم پیشی بگیرید یا میزان سودآوری شما از نرخ تورم کمتر بوده است؟ همچنین به ما بگویید که سرمایه‌تان را وارد بازاری که بیشترین بازدهی را داشته است، کرده‌اید یا خیر. قسمت نظرات همین مقاله پذیرای دیدگاه‌های شما است.