مراحل تسویه و تحویل قرارداد آتی کالا
قرارداد آتی یا «فیوچرز» (Futures Contract) قراردادی در بازارهای مالی است که براساس آن خریدار و فروشنده بر سر خرید یا فروش دارایی مشخصی در زمانی در آینده و با قیمتی معین توافق می‌کنند. یکی از مهم‌ترین مراحل معامله این قراردادها فرآیند تسویه و تحویل قراردادهای آتی است که در مقاله امروز می‌خواهیم در مورد آن صحبت کنیم.
جالب است بدانید که قراردادهای آتی در ابتدا برای معامله محصولات کشاورزی تعریف شده بودند اما امروزه دارایی‌های دیگری همچون فلزات گران‌بها، کالا و دارایی‌های مالی نیز در بازار قرارداد آتی معامله می‌شوند.
اگر می‌خواهید بدانید که در معامله قرارداد آتی روند تسویه قرارداد و تحویل کالا به چه شکلی انجام می‌شود، پیشنهاد می‌کنیم حتما تا انتها همراه ما باشید تا مراحل انجام این کار را توضیح دهیم.
قرارداد آتی چیست؟
قبل از هر چیز بهتر است مرور کوتاهی در مورد مفهوم قرارداد آتی داشته باشیم و بدانیم که قرارداد آتی چیست؟ قرارداد آتی در واقع یکی از ابزارهای مالی مهم در اقتصاد است که خریدار و فروشنده می‌توانند با استفاده از آن یک دارایی مشخصی مثل زعفران یا طلا را در زمانی در آینده معامله کنند.
براساس این قرارداد، طرفین دارایی مورد نظر را با قیمتی از پیش تعیین شده و در یک زمان مشخص در آینده که به آن سررسید گفته می‌شود، معامله می‌کنند. بدین ترتیب خریدار متعهد می‌شود تا در زمان فرا رسیدن سررسید دارایی مورد نظر را با همان قیمت مشخص شده خریداری کند. به همین ترتیب فروشنده نیز متعهد می‌شود تا کالای مورد نظر را با همان کیفیتی که در قرارداد ذکر شده است، در زمان سررسید تحویل خریدار بدهد.
همان‌طور که می‌بینید در زمان سررسید قرارداد آتی خریدار باید قرارداد را تسویه کند و فروشنده نیز باید کالای مورد نظر را تحویل دهد. بنابراین به یک سوال مهم می‌رسیم و آن اینکه فرآیند انجام این کار چگونه است؟ به عبارت دیگر روند و مراحل تسویه و تحویل قراردادهای آتی به چه شکلی انجام می‌شود؟ بیایید در ادامه به این سوال پاسخ دهیم.
البته لازم به ذکر است که بسیاری از کسانی که در بازار قرارداد آتی معامله می‌کنند، تنها با هدف کسب سود از نوسانات قیمت شکل‌گرفته در هر قرارداد وارد این بازار می‌شوند. این افراد قبل از رسیدن زمان سررسید معامله خرید یا فروش خود، معامله‌ای در خلاف جهت معامله اول خود باز می‌کنند تا بدین ترتیب موقعیت معاملاتی‌شان بسته شود و از بازار خارج شوند.
این افراد به عنوان نوسان‌گیر در بازار حضور دارند و معمولا نیازی به طی کردن مراحل تسویه و تحویل کالا ندارند. در حقیقت تنها کسانی وارد فاز تسویه و تحویل قراردادهای آتی می‌شوند که معامله خود را تا زمان سررسید نگه می‌دارند و هدف‌شان واقعا دریافت کالای مورد نظر است.
تسویه و تحویل قرارداد آتی چه مراحلی دارد؟
افرادی که در بازار قرارداد آتی یک یا چند موقعیت معاملاتی باز دارند، در آخرین روز کاری یا روز سررسید قرارداد چند گزینه بیشتر ندارند. این گزینه‌ها عبارتند از:
- بستن موقعیت معاملاتی
- عدم ورود به فرآینده تسویه و تحویل
- ورود به فرآیند تسویه و تحویل
همان‌طور که در بخش قبلی نیز اشاره کردیم، برخی افراد با هدف نوسان‌گیری وارد معاملات خرید یا فروش آتی می‌شوند. این افراد قبل از زمان سررسید می‌توانند موقعیت معاملاتی خود را با باز کردن موقعیت معکوس ببندند و نیازی به ورود به مراحل تسویه و تحویل کالا نداشته باشند.
در صورتی که زمان سررسید فرا برسد، دارنده موقعیت معاملاتی باز باید طبق تعهد خود وارد فاز تسویه و تحویل کالا شود. اگر این کار را انجام ندهد به‌اصطلاح گفته می‌شود که نکول کرده است و شامل جریمه خواهد شد. این جریمه از محل وجه تضمینی که معامله‌گر در نزد بورس به امانت گذاشته است، برداشته شده و به طرف مقابل داده می‌شود.
اما اگر در زمان سررسید معامله‌گر بخواهد به تعهد خود عمل کند می‌تواند با تکمیل فرم گواهی آمادگی تحویل و ارسال آن برای کارگزاری وارد مرحله تسویه و تحویل قرارداد آتی شود. این کار در قدم دوم با تامین وجه قرارداد توسط خریدار یا تامین دارایی پایه توسط فروشنده ادامه می‌یابد.
تکمیل فرم گواهی آمادگی تحویل
اگر این سوال در ذهن شما ایجاد شده است که روند تکمیل فرم گواهی آمادگی تحویل در معامله قراردادهای آتی چگونه و از کجا انجام می‌شود، نگران نباشید! در این بخش می‌خواهیم در همین رابطه صحبت کنیم.
در واقع برای تکمیل فرم گواهی آمادگی تحویل باید از طریق کارگزاری مورد استفاده خود اقدام کنید. برای این کار تنها کافی است وارد سامانه معاملاتی آنلاین کارگزاری خود شوید و از قسمت آتی کالا روی گزینه آمادگی تحویل کلیک کنید.
در صفحه بعدی باید نماد قرارداد مورد نظر، حجم و جهت موقعیت خود را مشخص کنید و روی ثبت کلیک کنید. با این کار درخواست شما برای تسویه و تحویل قرارداد آتی کالا با موفقیت ثبت خواهد شد.
بهتر است بعد از انجام این کار با واحد معاملاتی آتی کارگزاری مورد استفاده خود تماس بگیرید و از ارسال شدن فرم گواهی آمادگی تحویل اطمینان حاصل کنید.
البته توجه داشته باشید که در هر کارگزاری ممکن است مراحل انجام این کار متفاوت باشد. با این حال روند کلی یکسان است و برای تکمیل فرم گواهی آمادگی تحویل باید از طریق کارگزاری انتخابی خود وارد بخش آمادگی تحویل شوید و درخواست خود را ثبت کنید.
ایفای تعهد
بعد از ارسال درخواست تسویه و تحویل قرارداد آتی کالا در کارگزاری، نوبت به انجام تعهد توسط خریدار و فروشنده می‌رسد. در این مرحله خریدار برای پرداخت پول قرارداد باید وجه کامل معامله را در حساب عملیاتی خود واریز کند.
فروشنده نیز برای ایفای تعهد خود باید گواهی سپرده کالای مورد را را بخرد یا کالای مورد نظر را تحویل دهد.
فرآیند تسویه و تحویل قرارداد آتی کالا
چنانچه خریدار و فروشنده اقداماتی را که در بخش‌های قبلی به آن‌ها اشاره شد، به‌درستی انجام دهند، تسویه و تحویل قرارداد آتی مورد نظر به‌صورت خودکار و غیرحضوری انجام می‌شود. این کار برعهده اتاق پایاپای قرار دارد. اتاق پایاپای در واقع وجه قرارداد را از حساب عملیاتی خریدار برمی‌دارد و به حساب عملیاتی فروشنده واریز می‌کند. اتاق پایاپای همچنین گواهی سپرده کالا را از کد سهام فروشنده به کد سهام خریدار انتقال می‌دهد.
این کار ممکن است یک روز کاری طول بکشد. بنابراین خریدار و فروشنده یک روز کاری بعد می‌توانند وجوه و گواهی سپرده خود را در حساب عملیاتی و کد بورسی خود مشاهده کنند.
اگر طرفین معامله قرارداد آتی کالا به تعهدات خود عمل نکنند چه می‌شود؟
یکی از سناریوهایی که ممکن است در زمان فرا رسیدن سررسید یک قرارداد آتی با آن مواجه شویم، عمل نکردن به تعهدات از جانب هر دو طرف است. این یعنی نه خریدار موجودی دارد و نه فروشنده گواهی سپرده تهیه کرده است. حتما از خود می‌پرسید که در این صورت چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر در زمان سررسید هیچ کدام از طرفین به تعهدات خود عمل نکنند و نکول صورت بگیرد، تسویه به‌صورت نقدی انجام خواهد شد. بدین ترتیب تفاوت قیمت تسویه و قیمت پایانی گواهی سپرده کالا از حساب فردی که نکول به نفع او شده است، برداشته شده و به حساب فردی که نکول باعث متضرر شدن او شده است، انتقال می‌یابد.
در این شرایط با دو نتیجه مواجه می‌شویم:
- نکول زمانی به نفع خریدار خواهد بود که قیمت گواهی سپرده کمتر از قیمت تسویه قرارداد آتی باشد.
- نکول زمانی به نفع فروشنده خواهد بود که قیمت گواهی سپرده بیشتر از قیمت تسویه قرارداد آتی باشد.
سخن پایانی
قرارداد آتی کالا نوعی ابزار مشتقه در بازارهای مالی است که خریدار و فروشنده با استفاده از آن برای معامله یک کالا در زمانی در آینده توافق می‌کنند. این نوع قرارداد مزایای زیادی را هم برای خریدار و هم برای فروشنده به دنبال دارد. برای مثال فروشنده از فروش محصول خود مطمئن می‌شود و خریدار نیز بهتر می‌تواند برای آینده خود تصمیم‌گیری کند.
یکی از مهم‌ترین مراحل انجام این نوع قراردادها فرآیند تسویه و تحویل قرارداد آتی کالا است. در واقع در زمان سررسید قرارداد، خریدار و فروشنده ملزم به انجام تعهدات خود هستند. خریدار باید هزینه معامله را پرداخت کند و فروشنده نیز باید کالای مورد معامله را با همان کیفیت از پیش تعیین شده، تحویل خریدار دهد.
این کار مراحلی دارد که در مقاله امروز حسینی فایننس به طور کامل در مورد آن صحبت کردیم و گفتیم که برای تسویه و تحویل قرارداد آتی باید ابتدا فرم آمادگی تحویل از طریق کارگزاری‌ها تکمیل شود و سپس طرفین به تعهدات خود عمل کنند.
نظر شما در مورد قرارداد آتی کالا و روند تسویه و تحویل آن چیست؟ آیا تجربه معامله قرارداد آتی کالاهایی همچون طلا و زعفران را در بورس کالا داشته‌اید یا هنوز از مزایای معامله این قراردادها خبر ندارید؟ خوشحال می‌شویم اگر از بخش نظرات تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
