آشنایی با اوراق بدهی | آموزش بورس
اغلب افراد جامعه برای خرید مسکن، خودرو و برخی ملزومات از تسهیلات بانکی مثل وام‌های بانکی کمک می‌گیرند. علاوه بر مردم عادی، برخی از شرکتها و سازمان‌‌ها نیز برای پیشبرد اهداف خود از وام و تسهیلات استفاده می‌کنند. در صورتی که میزان تقاضا برای دریافت این تسهیلات از بانک‌ها بیشتر باشد، بانک‌ها با مشکل نقدینگی مواجه می‌شوند. پس باید به فکر راه دیگری برای تامین مالی باشیم.
از روش‌های دیگر تامین مالی می‌شود به «اوراق بدهی» اشاره کرد. با انتشار اوراق بدهی، شرکتها برای انجام پروژه‌های خود سرمایه جمع‌آوری می‌کنند. چقدر در مورد اوراق بدهی اطلاعات دارید؟ در این مقاله به معرفی اوراق بدهی و نحوه سرمایه‌گذاری در این اوراق می‌پردازیم.
تعریف اوراق بدهی
معامله این اوراق شامل یک قیمت واقعی، نرخ بهره، تاریخ سررسید و تاریخ تمدید می‌شود. به عنوان نمونه‌هایی از این اوراق می‌توان به اوراق قرضه دولتی، اوراق قرضه شرکتی، گواهی سپرده و اوراق گواهی شهرداری اشاره کرد.
دولت‌ها و شرکتها برای تامین منابع مالی مورد نیازشان، با فروش اوراق بدهی به مردم عادی، از آن‌ها وام می‌گیرند. اوراق بدهی دولتی، اوراقی هستند که دولت هر کشوری برای تامین منابع مالی مورد نیاز طرح‌ها و پروژه‌های خود و یا تامین کسری بودجه صادر و منتشر می‌کند.
به طور معمول، اوراق بدهی توسط دولت صادر و به‌عنوان یک سرمایه‌گذاری کم‌ریسک و پرسود در بین مردم شناخته می‌شوند. باید به این نکته توجه داشته باشید که دارنده اوراق بدهی، سهمی در مالکیت شرکت نداشته و در تصمیم‌گیری‌های شرکت حق رای ندارد.
اوراق بدهی از ابزارهای قابل مذاکره هستند، به این معنی که مالکیت می‌تواند به راحتی از یک طرف به طرف دیگر منتقل شود. اوراق قرضه (دولتی، شرکتی یا شهرداری) یکی از رایج‌ترین انواع اوراق بدهی هستند، اما نمونه‌های مختلفی از اوراق بدهی، از جمله سهام ممتاز، تعهدات بدهی وثیقه، اوراق تجاری یورو و اوراق بهادار با پشتوانه رهنی وجود دارد.
به زبان ساده، این یک وام معکوس است که سرمایه‌گذاران به جای پرداخت بهره، وجوهی را در اختیار دولت‌ها قرار می‌دهند. در نتیجه، پرداخت بهره به یک جریان درآمد ثابت برای سرمایه‌گذاران تبدیل می‌شود. سرمایه‌گذاران این ابزارهای مالی را برای دوره‌های کوتاه مدت و بلندمدت خریداری می‌کنند؛ زیرا به آینده آن اطمینان دارند.
معمولا، آن دسته از افرادی‌که دانش کافی را برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام و محصولات مالی ندارند، سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی را به دلیل ریسک کم و بازدهی حتمی، ترجیح می‌دهند.
سرمایه گذاری در اوراق بدهی
برای سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی باید با برخی از اصطلاحات این بازار آشنا شوید؛ در ادامه اصطلاحات مهم و کاربردی را معرفی می‌کنیم.
- تاربخ سررسید: تاریخ سررسید، تاریخ پایان دوره اوراق بدهی است. در این تاریخ وام‌گیرنده (ناشر) ارزش اسمی اوراق را به وام‌دهنده (دارندگان اوراق) پرداخت می‌کند.
- ارزش اسمی: اصل مبلغی را که برای اوراق بدهی در زمان خرید پرداخت می‌شود، ارزش اسمی می‌گویند که در تاریخ سررسید، همان به شخص دارنده اوراق، بازپرداخت می‌شود.
- قیمت بازاری: در صورتی که دارندگان اوراق بدهی تمایلی به نگهداری اوراق تا زمان سررسید نداشته باشند و بخواهند آن را پیش از آن بفروشند و به پول نقد تبدیل کنند، می‌توانند آن را به قیمت بازار بفروشند.
- نرخ سود اسمی: سود اسمی، نرخ بهره‌ای‌ست که به صورت دوره‌ای و تا زمان سررسید به دارندگان اوراق بهادار، تعلق می‌گیرد.
- نرخ سود سررسید (YTM): نرخ سود تا سررسید، سودی‌ست که از زمان خرید این اوراق تا زمان سررسید محاسبه می‌شود. معمولا خریداران و فروشندگان با در نظر گرفتن این نرخ، اقدام به خرید و فروش اوراق بدهی می‌کنند.
- ریسک نکول: ریسک نکول یا همان ریسک نقدشوندگی از ریسک‌هایی است که باید برای اوراق بدهی در نظر گرفته شود. ریسک نکول به عدم توانایی ناشر یا وام‌گیرنده برای بازپرداخت اصل و فرع وام در زمان سررسید اوراق باز می‌گردد. ریسک نقدشوندگی مربوط به زمانی‌ست که دارنده اوراق بدهی نتواند به راحتی اوراق خود را بفروشد و به وجه نقد تبدیل کند. این مشکل زمانی پیش می‌آید که حجم معاملات اوراق کم باشد.
حالا که با اصطلاحات بازار اوراق بدهی آشنا شدید؛ بهتر است بدانید که برای سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی باید نرخ سود سالیانه (YTM)، ریسک نکول و ریسک نقدشوندگی را در نظر بگیرید. لازم به ذکر است زمانی که ناشر اوراق بدهی، دولت باشد، ریسک نکول وجود ندارد.
انواع اوراق بدهی
در اینجا چند مورد از رایج‌ترین انواع اوراق بدهی که می‌توانید در آن‌ها سرمایه‌گذاری کنید، آورده شده است:
در اکثر مواقع، اوراق بدهی توسط یک ناشر منتشر می‌شود که به دنبال جذب سرمایه است؛ این ناشر یا وام‌گیرنده می‌تواند دولت، شرکت یا یک شخص حقوقی باشد. بنابراین، این اوراق به سه دسته، اوراق دولتی، شرکتی و شهرداری‌ها تقسیم می‌شوند. البته لازم است بدانید؛ نوع دیگری از این اوراق به نام اوراق قرضه وجود دارند که در ایران کاربردی ندارند.
- اوراق بدهی دولتی، اوراقی هستند که دولت هر کشوری برای تامین منابع مالی مورد نیاز طرح‌ها و پروژه‌ها یا تامین کسری بودجه خود منتشر می‌کنند.
- اوراق بدهی شرکتی، اوراق منتشرشده توسط شرکت‌های بزرگ هستند که به جای تامین مالی از طریق بازار پول و بانک‌ها، از بازار سرمایه این منابع را جمع‌آوری می‌کنند. توجه داشته باشید که انواع اوراق بدهی ممکن است کوپن پرداخت سود داشته باشند؛ در این صورت، به دارنده این اوراق مبلغ مشخصی به‌صورت دوره‌ای به عنوان سود پرداخت می‌شود.
- اوراق بدهی شهرداری، اوراقی هستند که دولت‌های محلی آن‌ها را منتشر می‌کنند. با این اوراق سرمایه‌گذاران پول خود را در اختیار دولت‌های محلی قرار می‌دهند تا به منظور تامین رفاه عمومی، صرف ساخت پارک، فضای سبز، کتابخانه، پل و جاده و… شود.
در کشور ما اوراق بدهی بر اساس قوانین اسلامی تعیین می‌شوند؛ بنابراین این اوراق با انواع اوراق بدهی که در سایر کشورها وجود دارند متفاوت هستند. از آنجا که به اوراق قرضه سود مشخصی تعلق می‌گیرد و ناشر متعهد می‌شود که این سود را بر اساس نرخ بهره مشخص به خریدار اوراق پرداخت کند، این اوراق به نوعی خلاف شرع (قوانین اسلام) هستند و حرام محسوب می‌شوند.
- اوراق خزانه اسلامی، این اوراق که به اختصار «اخزا» نامیده می‌شوند توسط دولت، با هدف تامین مالی و کسری بودجه منتشر می‌شوند. بازپرداخت این اوراق در زمان سررسید توسط خزانه‌داری کل کشور انجام می‌شود.
- اوراق مشارکت، اوراقی را که توسط شرکتها برای تامین بودجه پروژه‌های آن‌ها منتشر می‌شود، «اوراق مشارکت» می‌نامند. سرمایه‌گذاران با خرید این اوراق در سود طرح‌های شرکت، سهیم می‌شوند.
- اوراق صکوک، این اوراق نوعی اوراق بدهی سازگار با قوانین اسلامی هستند.
ویژگی اوراق بدهی
دارنده اوراق بدهی، می‌تواند در تاریخ سررسید قرارداد مبلغ اسمی و بهره آن را از شرکت بخواهد. از طرفی، همانطور که ذکر شد، دارنده اوراق بدهی، سهمی از مالکیت شرکت نداشته و از سود پرداختی شرکت به سهام‌داران نیز سهمی دریافت نمی‌کند؛ علاوه بر این، در تصمیم‌گیری‌های شرکت نیز حق رای ندارد.
به‌علاوه باید بدانید که اگر ناشر اوراق (وام‌گیرنده)، ورشکست شود، دارندگان اوراق بدهی (وام‌دهنده) در دریافت بدهی خود، بر سهام‌داران شرکت تقدم دارند.
همچنین، به یاد داشته باشید که همه اوراق بدهی دارای سررسید و ارزش اسمی مشخص هستند.
سخن پایانی
خرید اوراق بدهی از انواع سرمایه‌گذاری است که اگر پشتیبان آن دولت باشد، جای هیچ نگرانی وجود ندارد. پس از سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک به شمار می‌آید. سرمایه‌گذاری در اوراق بدهی نه تنها به اقتصاد فرد بلکه با تامین بودجه برای پروژه‌های دولتی یا پروژه‌های شرکت‌های خصوصی می‌تواند به اقتصاد کشور نیز کمک کند. در این مقاله در خصوص اوراق بدهی با زبانی ساده صحبت کردیم. اگر شما هم قصد خرید اوراق بدهی دارید، این مطالب می‌تواند تا اندازه زیادی برایتان مفید باشد.
آیا تا به حال به خرید اوراق بدهی فکر کردید؟ نظرتان در مورد این نوع سرمایه‌گذاری چیست؟ پاسخ خود را در قسمت نظرات با ما به اشتراک گذارید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
