خرید و فروش اوراق مشارکت چطور انجام می‌شود؟
یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی که بتوان از سود شرکت‌های بزرگ و بانام سود کسب کرد، خرید و فروش اوراق مشارکت است. اوراق مشارکت یک ابزار مالی است که مانند تمام دارایی‌های با ارزش بازار مختص به خود را دارد. شرکت در این بازار ملزم به یادگیری برخی مفاهیم و نحوه معامله اوراق مشارکت مختلف است که در این مقاله با بیان ساده به معرفی آن‌ها خواهیم پرداخت.
برای اینکه با مفهوم اوراق مشارکت آشنا شوید، بهتر است پیش از هر چیز باید بدانید که اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار چیست؟
«اوراق بهادار» (Securities) هر نوع سندی است که حقوق مالی قابل نقل و انتقال برای مالک یک دارایی را نشان می‌دهد. این بدان معناست که اوراق بهادار نوعی ابزار مالی با قابلیت نقل و انتقال و واگذاری است. این اوراق از هر نوع آن مانند سهام، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و… که باشد نوعی ارزش مالی برای مالک آن دارایی به همراه دارد.
لازم به ذکر است که سازمان یا شرکتی که اوراق بهادار را صادر می‌کند، به‌عنوان صادرکننده (توزیع‌کننده) شناخته می‌شود. این اوراق در بازار سرمایه به سه دسته کلی «اوراق سهام» (Equity Securities)، «اوراق بدهی» (Debt Securities) و «اوراق مشتقه» (Derivative Securities) تقسیم می‌شوند. علاوه بر این‌ها، نوع دیگری از اوراق بهادار با نام «اوراق بهادار ترکیبی» (Hybrid Securities) نیز وجود دارند که ترکیبی از سهام و اوراق بدهی است.
اوراق بهادار با توجه به نوع آن‌ها، کاربردهای متفاوتی دارند. برای مثال، در یک شرکت که سهام آن در بورس معامله می‌شود، اوراق بهادار سهام مقدار سهم فرد در سود یا ضرر شرکت را نشان می‌دهد. حال که با مفهوم اوراق بهادار آشنا شدیم می‌توانیم به تعریف اوراق مشارکت بپردازیم.
اوراق مشارکت چیست؟
اوراق مشارکت، نوعی اوراق بهادار است که با قیمت و مدت مشخص و برای تامین منابع مالی مورد نیاز طرح‌های مورد نظر دولت، شهرداری‌ها، شرکت‌های بزرگ دولتی و خصوصی و تحت نظارت بانک مرکزی جهت تامین مالی آن‌ها منتشر می‌شود و بازپرداخت آن توسط دولت یا بانک‌ها تضمین می‌شود. این اوراق یا گواهی‌ها حاکی از مشارکت سرمایه‌گذاران در اجرای یک طرح است که طبق آن به دارندگان آن در مدت مشخص سودهای معینی تعلق می‌گیرد.
از آنجا که اوراق مشارکت از انواع اوراق بهادار به شمار می‌آیند، همان قوانین را پیروی می‌کنند. از این رو، سرمایه‌گذاران برای خرید آن باید کد بورسی داشته باشند. این اوراق ممکن است بی‌نام یا بانام باشند. این اوراق در زمان‌های معینی عرضه می‌شوند. همچنین، قیمت و مدت سرمایه‌گذاری در این اوراق مشخص می‌شود.
انواع اوراق مشارکت
اوراق مشارکت انواع بورسی و غیربورسی دارند. اوراق با نام، جزو اوراق مشارکت بورسی و اوراق بی نام، از جمله اوراق غیر بورسی به شمار می‌آید.
اوراق مشارکت بورسی
اوراق مشارکتی که قابل معامله در بازار بورس یا فرابورس هستند را «اوراق مشارکت بورسی» می‌نامند. این اوراق خود سه نوع، قابل تبدیل به سهام، قابل تعویض با سهام و اوراق مشارکت ساده دارند.
اوراق مشارکت ساده
این اوراق که می‌توانند بی‌نام یا بانام باشند از متداول‌ترین نوع اوراق مشارکت بورسی هستند که سرمایه‌گذاری در آن‌ها خیلی راحت و ساده است. صاحب این نوع از اوراق مشارکت می‌تواند پیش از موعد سررسید اوراق خود را دربازار بفروشد یا صبر کند و سود سرمایه خود را دریافت کند.
اوراق مشارکت قابل تبدیل و قابل تعویض با سهام
اوراق قابل تبدیل به سهام یا قابل تعویض با سهام را شرکت‌های سهامی عام می‌توانند منتشر کنند. افرادی که این اوراق را خریداری می‌کنند، قادر خواهند بود اوراق خود را در زمان سررسید با سهام سایر شرکت‌ها تعویض یا به آن تبدیل کنند.
اوراق مشارکت خارج از بورس
در مقابل اوراق مشارکت بورسی که در بورس مورد معامله قرار می‌گیرند، نوع دیگری از اوراق مشارکت وجود دارند که تحت نظارت بانک مرکزی منتشر و عرضه می‌شوند. این اوراق را «اوراق مشارکت خارج از بورس» می‌نامند. اوراق برخی از اوراق مشارکت غیربورسی یا خارج از بورس، توسط بانک‌مرکزی و به‌منظور تامین مالی پروژههای عمرانی و زیرساختی منتشر می‌شوند. این اوراق توسط بانک منتشرکننده قابل بازخرید هستند، اما در بورس اوراق بهادار قابل معامله نخواهند بود.
برخی دیگر از اوراق مشارکت خارج از بورس برای تامین مالی وزارت‌خانه‌ها و شرکت‌های دولتی توسط بانک صادر می‌شوند. این اوراق نیز قابل بازخرید در بانک‌های عامل هستند.
خرید و فروش اوراق مشارکت
برای خرید اوراق مشارکت بورسی در وهله اول فرد سرمایه‌گذار باید برای گرفتن کد معاملاتی اقدام کند و سپس از طریق یک کارگزاری به صورت آنلاین خرید خود را انجام دهد. برای خرید اوراق مشارکت خارج از بورس نیز تنها کافی‌ست که با در دست داشتن مدارک شناسایی به بانک‌های عرضه کننده این اوراق مراجعه کنید.
فروش این اوراق نیز مانند خرید آن‌ها کار ساده‌ای است و به همان شکل صورت می‌گیرد. به این نکته توجه داشته باشید که خرید و فروش اوراق مشارکت چه بورسی و چه غیربورسی شامل پرداخت کارمزد و مالیات نیز می‌شود.
مالیات و کارمزد سرمایه‌گذاری بر روی اوراق مشارکت
بالاترین نرخ کارمزد برای انجام معاملات خرید اوراق مشارکت ۰.۰۰۰۷۲۶ و حداکثر کارمزد برای معاملات فروش ۰.۰۰۰۷۷۴ است؛ روی‌هم‌رفته ۰.۰۰۱۵ از کل مبلغ هر معامله صرف کارمزدها خواهد شد. همچنین، ۵ درصد از سودی که به اوراق تعلق می‌گیرد، باید به عنوان مالیات، ظرف مدت ۱۰ روز از تاریخ پرداخت به حسابی که خزانه‌داری کل تعیین می‌کند، واریز شود.
مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در اوراق مشارکت
اوراق مشارکت مانند هر مبحث دیگری، مزایا و معایب مختص به خودش را دارد که اگر می‌خواهید از خدمات آن استفاده کنید، باید حتما پیش از هر اقدامی، با این مزایا و معایب آشنا باشید. در ادامه مزایا و معایب این نوع اوراق را آورده‌ایم:
نکات مهم در مورد معامله اوراق مشارکت
اوراق مشارکت بی‌نام، کمتر از انواع دیگر اوراق مشارکت عرضه می‌شوند. از آنجا که این اوراق بی‌نام هستند، صاحب اصلی فردی است که آن‌ها را در اختیار دارد. از این رو، مراقبت از آن‌ها مانند پول نقد مهم است؛ حتی می توانید آن‌ها را نزد بانک نگهداری کنید.
اغلب اوراق مشارکت با سررسیدهای ۳ تا ۴ ساله منتشر می‌شوند؛ در صورتی که به هر دلیلی خریدار اوراق پیش از سررسید به پول خود نیاز داشته باشد، می‌تواند با مراجعه به یکی از شعب بانکی که اوراق را از آن خریداری کرده، اوراق را تحویل دهد و اصل پول خود را دریافت کند.
این نکته را به یاد داشته باشید که اوراق مشارکت با توجه به بازاری که در آن منتشر می‌شوند، در سامانه آنلاین یا در بازار پایه فرابورس عرضه خواهند شد. به این صورت که خرید و فروش آن‌ها از طریق ثبت سفارش اینترنتی یا از طریق کارگزاری انجام می شود. اعلانات پذیره‌نویسی اوراق مشارکت قابل معامله در فرابورس با سایر اطلاعات مالی، پیش از انتشار اوراق بر روی سایت فرابورس در اختیار عموم قرار می‌گیرد.
قیمت این اوراق نیز پس از مرحله پذیره‌نویسی، از طریق عرضه و تقاضا در فرابورس مشخص خواهد شد. سود این اوراق در دوره‌های مشخص، با مبلغ معین و در زمان سررسید از طریق شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق به حساب فرد سرمایه‌گذار واریز می‌شود.
اگر سرمایه‌گذاری در اواسط دوره قصد خرید اوراق را داشته باشد، باید علاوه بر پرداخت قیمت اوراق، سود آن از تاریخ آخرین پرداخت تا لحظه خرید را به فروشنده بپردازد. از طرفی، در تاریخ سررسید دوره، کل سود دوره به خریدار تعلق می‌گیرد.
سخن پایانی
راه‌های سرمایه‌گذاری برای کسب سود بی‌شمار هستند. یکی از راه‌های مطمئن و کم ریسک خرید اوراق مشارکت است که شما را در تامین سرمایه برای پروژههای عمرانی و زیرساختی سازمان‌های دولتی شریک می‌کند و سود ثابتی برای شما به همراه دارد. در این مقاله با زبانی ساده به بیان چگونگی خرید و فروش این اوراق پرداختیم. پیش از هر اقدامی برای سرمایه گذاری، بهتر است اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
