تفاوت سکه بانکی و غیر بانکی چیست؟ کدام یک بهتر است؟
در ایران سکههای طلا در انواع مختلفی ضرب میشوند که در یک دستهبندی کلی میتوان آنها را به دو نوع سکه بانکی و سکه غیر بانکی تقسیم کرد. به سکههایی که زیر نظر بانک مرکزی ضرب میشوند، سکه بانکی و به سکههایی در کارگاهها و طلاسازیهای خصوصی ضرب میشوند، سکه غیر بانکی میگویند. با این حال تفاوت سکه بانکی و غیر بانکی تنها به همین موضوع محدود نمیشود و این سکهها در ویژگیهای دیگری همچون عیار، وزن، شکل و موارد دیگر نیز با یکدیگر فرق دارند. در مقاله امروز آکادمی حسینی فایننس همراه ما باشید تا با زبانی ساده و قابلفهم سکههای بانکی و سکههای غیربانکی را با یکدیگر مقایسه کنیم و ببینم که چگونه میتوان سکه غیر بانکی را تشخیص داد. مهمتر از همه اینکه به این سوال پاسخ خواهیم داد که سکه غیربانکی بخریم یا نه؟ لطفا همراه ما باشید.
سکه بانکی چیست؟
به نوع خاصی از سکههای طلا در ایران که توسط بانک مرکزی یا تحت نظارت آن ضرب میشود سکه بانکی میگویند. از جمله این سکهها میتوان به تمام سکه بهار آزادی و امامی، نیم سکه، ربع سکه و سکه گرمی اشاره کرد. سکههای طلایی که توسط بانک مرکزی یا تحت نظارت مستقیم آن ضرب میشود سکه بانکی نام دارد. در تولید این سکهها تمام استانداردهای لازم رعایت میشود و همه آنها وزن، عیار و شکل کاملا یکسانی با یکدیگر دارند. به عنوان یک نمونه از سکه بانکی میتوان به ربع سکه اشاره کرد که در بین مردم از محبوبیت بالایی برخوردار است. هر ربع سکه بانکی با ظرافت خاصی ضرب میشود و وزنی معادل ۲.۰۳۳۲۵ گرم دارد. عیار تمام ربع سکههای بانکی نیز ۹۰۰ در هزار است.
یکی از ویژگیهای مهم سکههای بانکی عرضه آنها در بستهبندیهای رسمی و پلمپشده است. این موضوع باعث میشود تا راحتتر بتوان اصالت آن را تشخیص داد. البته خرید و فروش انواع سکه بانکی در حالت بدون پلمپ نیز انجام میشود اما ممکن است با دشواریهایی همراه باشد. اگر بخواهیم سکه بانکی را به زبان عامیانهتری تعریف کنیم، میتوان این نوع سکهها را «اصل جنس» در نظر گرفت. این در حالی است که نوع دیگری از سکههای طلای موجود در بازار با عنوان سکه غیر بانکی شناخته میشوند و میتوان به آنها لقب «نسخه کپی» را داد.
سکه غیر بانکی چیست؟
برخی از سکههای طلای موجود در بازار ایران توسط کارگاهها و شرکتهای خصوصی ضرب میشوند و بانک مرکزی نقشی در تولید آنها ندارد. به این سکهها سکههای غیربانکی میگویند. هرگونه سکه طلایی که خارج از ضرابخانههای رسمی بانک مرکزی ضرب شود، سکه غیر بانکی نام دارد. این سکهها معمولا در کارگاهها و شرکتهای خصوصی فعال در حوزه طلا تولید میشوند و برای همین اصالت و ضمانت سکههای بانکی را ندارند.
همانطور که گفتیم سکه بانکی را میتوان نسخه کپی سکههای بانکی در نظر گرفت که از نظر ظاهر شبیه سکههای بانکی هستند اما در بسیاری از ویژگیهای دیگر با آن تفاوت دارند. علاوه بر این، برخی از سکههای خاص که نسخه بانکی ندارند، تنها به شکل غیر بانکی در دسترس هستند. یکی از بزرگترین ویژگیهایی که به اکثر سکههای غیربانکی نسبت داده میشود، احتمال بالای وجود تقلب در آنها است. برای مثال ممکن است شما نسخه غیر بانکی ربع سکه را خریداری کنید اما موقع فروش متوجه شوید که عیار یا وزن آن در مقایسه با ربع سکه بانکی کمتر است.
سکه غیر بانکی چند نوع است؟
حالا که با مفهوم سکه غیر بانکی و تفاوت آن با سکه بانکی آشنا شدید، در این بخش میخواهیم در مورد انواع سکه غیربانکی صحبت کنیم.
سکه غیر بانکی را میتوان به چندین شکل دستهبندی کرد که عبارتند از:
- سکه غیر بانکی دارای مجوز و بدون مجوز
- سکه غیر بانکی با عیار استاندارد و عیار پایین
- سکه غیر بانکی با جنس طلا و روکش طلا
- انواع دیگر سکه بانکی
برخی از سکههای غیربانکی با مجوز اتحادیه طلا و جواهر ضرب میشوند که از مهمترین آنها میتوان به سکه پارسیان اشاره کرد. با این حال برخی دیگر از سکههای غیربانکی به شکل غیرمجاز تولید میشوند که حتی خرید و فروش آنها نیز ممنوع است. علاوه بر این، برخی از سکههای غیربانکی با عیار و وزن استاندارد تولید میشوند و از این نظر فرقی با سکههای بانکی ندارند. این در حالی است که برخی افراد سودجو با هدف فریب عموم مردم اقدام به تولید سکههایی میکنند که عیار پایینتری دارند.
برای مثال ممکن است با یک ربع سکه غیربانکی مواجه شوید که قیمت پایینتری نسبت به ربع سکه بانکی دارد. اگر کمی زرنگ باشید به احتمال زیاد متوجه خواهید شد که عیار ربع سکه غیربانکی ۷۵۰ در هزار یا کمتر از آن است، در صورتی که ربع سکه بانکی با عیار ۹۰۰ در هزار ساخته میشود. همچنین در تولید برخی از سکههای غیربانکی ممکن است تنها از روکش طلا استفاده شده باشد. چنین سکههایی معمولا با فلزات دیگری غیر از طلا ساخته میشوند و تنها لایه نازکی از طلا به عنوان روکش روی آنها کار میشود. از دیگر انواع سکههای غیربانکی میتوان به سکههای مناسبتی و سکه شهدا اشاره کرد.
انواع سکه بانکی
سکه بانکی همان سکههای طلایی هستند که این روزها دیگر تقریبا همه مردم با آنها آشنایی دارند و از آنها برای حفظ و رشد سرمایه استفاده میکنند. در کل چهار نوع سکه بانکی داریم که عبارتند از:
- تمام سکه بهار آزادی و امامی
- نیم سکه
- ربع سکه
- سکه گرمی
در این بین سکه گرمی سابقه کمتری نسبت به سایر انواع سکه بانکی دارد و اولین بار در سال ۱۳۸۹ شاهد عرضه آنها بودیم. هر کدام از این سکهها وزن، عیار و شکل ثابت و استانداردی دارند که در ضرابخانههای تحت نظارت بانک مرکزی با دقت و ظرافت خاصی تولید میشوند.
مقایسه سکه بانکی و غیر بانکی
بهطور کلی سکههای بانکی و سکههای غیربانکی از نظر ویژگیهای مختلفی همچون عیار طلا، وزن سکه، بستهبندی و قیمت با یکدیگر تفاوت دارند. سکه بانکی و غیربانکی تفاوتهای مهمی با یکدیگر دارند که تا به اینجای مقاله تاحدودی با آنها آشنا شدیم. با این حال در این بخش میخواهیم یک مقایسه جامع نیز در مورد این دو نوع سکه داشته باشیم و به 5 تفاوت مهم سکه بانکی و سکه غیر بانکی اشاره کنیم. مهمترین فرق سکه بانکی و غیر بانکی به جز مرجع سازنده آن، در موارد زیر خلاصه میشود:
- عیار سکه
- وزن سکه
- شکل ظاهری سکه
- قیمت سکه
- بستهبندی سکه
بیایید در ادامه با جزئیات بیشتری هر یک را توضیح دهیم.
تفاوت عیار سکه بانکی و غیر بانکی
عیار سکههای طلایی که توسط بانک مرکزی یا تحت نظارت مستقیم آن ساخته میشوند، ثابت و یکسان است. در حقیقت، سکههای بانکی در ایران عیار ۹۰۰ در هزار دارند و در ساخت آنها از طلای ۲۲ عیار (یا بهطور دقیقتر ۲۱.۶ عیار) استفاده میشود. فرقی نمیکند که انتخاب شما تمام سکه باشد یا ربع سکه یا سکه گرمی، میتوانید مطمئن باشید که سکه بانکی شما عیار ۹۰۰ دارد. این در حالی است که سکههای غیر بانکی با عیارهای گوناگونی ساخته میشوند. حتی ممکن است یک ربع سکه غیربانکی که از نظر ظاهری کاملا شبیه ربع سکه بانکی است، با عیاری کمتر از استاندارد سکه بانکی ساخته شود.
تفاوت سکه بانکی و غیر بانکی از نظر وزن
درست مانند عیار سکه، وزن سکههای بانکی نیز ثابت و یکسان است و بانک مرکزی آنها را با رعایت استاندارد تعریفشده ضرب میکند. تمام سکه بهار آزادی و امامی در ایران وزنی معادل ۸.۱۳۳ گرم دارد. به همین ترتیب نیم سکه ۴.۰۶۶ و ربع سکه ۲.۰۳۳ گرم وزن دارند. سکه گرمی هم همانطورکه از اسمش پیداست تنها ۱ گرم است. اما در مورد سکههای غیربانکی نمیتوان گفت که آنها هم دارای وزن ثابت و پایداری هستند. در حقیقت ممکن است وزن سکههای غیربانکی در مقایسه با نمونههای بانکی خود کمتر باشد که نشان میدهد در ساخت آنها هیچ نظارتی وجود ندارد.
مقایسه شکل ظاهری سکه بانکی و غیر بانکی
شاید در نگاه اول سکههای غیربانکی از نظر ظاهری شبیه سکههای بانکی به نظر برسند ولی اگر آنها را با دقت بیشتری مقایسه کنید، متوجه وجود برخی اختلافات خواهید شد. برای مثال سکههای بانکی کاملا تخت و صاف هستند و هیچ برجستگی یا فرورفتگی در آنها وجود ندارد. همچنین کنگره سکههای بانکی یکدست است و ضخامت یکسانی دارد. علاوه بر این، در طرح روی سکه و تصاویر حرم و امام هیچگونه اشتباهی دیده نمیشود و طراحی آنها با ظرافت خاصی انجام شده است. با این حال در مورد سکههای غیربانکی شاهد چنین ظرافتی نیستیم. در واقع با کمی دقت میتوان فهمید که این سکهها در کارگاههای خصوصی ساخته شدهاند و کیفیت سکههای بانکی را ندارند. همچنین ممکن است رنگ سکههای غیربانکی نسبت به سکههای بانکی فرق داشته باشد.
تفاوت قیمت سکه بانکی و غیر بانکی
از دیگر نکاتی که باعث ایجاد تمایز بین سکه بانکی و غیربانکی میشود، میتوان به تفاوت قیمت آنها اشاره کرد. قیمت سکههای بانکی توسط بانک مرکزی و بر اساس عرضه و تقاضا تعیین میشود و ممکن است دچار حباب قیمتی نیز شود. این در حالی است که سکههای غیربانکی معمولا قیمت پایینتری نسبت به سکههای بانکی دارند و نوسان در آنها کمتر است. با این حال فراموش نکنید که قیمت پایین سکه غیربانکی در مقایسه با سکه بانکی مشابه ممکن است به دلایل دیگری همچون عیار پایینتر باشد که در این صورت باید حواس خود را در هنگام خرید جمع کنید.
بستهبندی سکه بانکی و غیربانکی
زمانی که از یک طلافروشی معتبر یا سایر صنفهای ارائهکننده سکه طلا که از اتحادیه طلا و جواهر مجوز دارد، سکه بانکی میخرید، متوجه خواهید شد که بستهبندی آن بهشکل مخصوص و با وکیوم ارائه میشود. کیفیت بستهبندی این سکهها بهگونهای است که هیچ اثری از بازشدگی یا برآمدگی در آنها دیده نمیشود. همچنین روی بستهبندی سکههای بانکی هولوگرام، سریال انحصاری و کد استعلام اصالت نیز ثبت میشود. اما در مورد سکههای غیربانکی ممکن است چنین نباشد و سکه مورد نظر در یک بستهبندی با کیفیت پایین به خریدار ارائه شود. همچنین ممکن است روی سکههای غیربانکی خبری از هولوگرام یا کد نباشد.
روشهای تشخیص سکه غیر بانکی
اگر فرض کنیم دو سکه از یک نوع روی میز قرار دارد که یکی بانکی و یکی نمونه غیربانکی همان سکه است، ابتدا میتوان با اندازهگیری عیار و وزن آن تشخیص داد که کدام بانکی و کدام غیربانکی است. همانطور که گفتیم عیار و وزن سکههای بانکی ثابت است اما ممکن است سکه غیربانکی با عیار و وزن کمتری ساخته شود. علاوه بر این، با بررسی ظاهری دو سکه نیز میتوان سکه بانکی را از سکه غیربانکی تمایز داد. اگر سکه مورد نظر یکدست و منظم نباشد، ضخامت بعضی از جاهایش بیشتر باشد و در طرح آن نیز ایرادهایی بتوان یافت، به احتمال زیاد آن سکه از نوع غیربانکی است.همچنین با بررسی و مقایسه بستهبندی سکه بانکی و غیربانکی نیز میتوان آنها را از یکدیگر تشخیص داد.
سکه غیر بانکی بخریم یا نه؟
در حالت عادی و در بین نمونه بانکی و غیربانکی یک سکه بدون شک سکه بانکی بهتر است. زیرا هم اصالت دارد و هم در هنگام فروش آن با مشکل مواجه نخواهید شد. خیالتان هم راحت است که جنس اصلی را خریداری کردهاید.اما گاهی اوقات ممکن است خرید سکه غیربانکی نیز منطقی باشد. برای مثال برخی سکههای خاص وجود دارند که تنها در کارگاههای خصوصی تولید میشوند و بانک، دیگر آنها را ضرب نمیکند. در این صورت چارهای جز خرید سکه غیربانکی باقی نمیماند.
همچنین سکههای غیربانکی معمولا قیمت کمتری از سکههای بانکی دارند و در آنها خبری از حباب قیمتی نیست. برای همین برخی افراد با قبول ریسک بیشتر ترجیح میدهند این سکهها را به جای نمونه بانکی بخرند که البته تصمیم عاقلانهای به نظر نمیرسد. در کل اگر سکه غیربانکی بخرید هم احتمال تقلبی بودن آن وجود دارد و هم ممکن است وزن و عیار آن کمتر از مقدار اعلامی باشد. همچنین در هنگام فروش آن نیز با مشکل مواجه خواهید شد زیرا این سکهها با دشواری به فروش میرسند و در بسیاری از مواقع با قیمت کمتری از شما خریداری خواهند شد.
مقایسه جامع سکه بانکی و سکه غیربانکی | ||
سکه بانکی | سکه غیربانکی | |
محل ساخت | بانک مرکزی | کارگاهها و شرکتهای خصوصی |
عیار | ثابت و دقیق (۹۰۰ در هزار) | متغیر و معمولا کمتر از استاندارد |
وزن | ثابت، مشخص و دقیق | متغیر و معمولا کمتر از استاندارد |
بستهبندی | منظم و همراه ما هولوگرام | معمولا نامنظم و بدون هولوگرام |
شکل ظاهری | یکدست و ظریف | معمولا نامنظم و بدون ظرافت |
قیمت | بیشتر | معمولا کمتر |
اعتبار | بسیار بالا | کم |
نقدشوندگی | فروش آسان | فروش سخت |
تنوع | محدود | دارای تنوع زیاد |
ریسک | کم | زیاد |
بنابراین اگر به دنبال یک سرمایهگذاری ایمن هستید بهتر است به سراغ سکههای بانکی بروید یا تنها سکههای غیربانکی دارای مجوز مانند سکه پارسیان را بخرید. همچنین میتوانید با استفاده از جدول بالا این دو نوع سکه را با یکدیگر مقایسه کنید و در نهایت خودتان تصمیم بگیرید که آیا خرید سکه غیربانکی با شرایط شما جور در میآید یا خیر.
سخن پایانی
در مقاله امروز آکادمی حسینی فایننس به بررسی کامل سکههای بانکی و غیربانکی پرداختیم و دیدیم که چند تفاوت عمده بین آنها وجود دارد. سکههای بانکی توسط بانک مرکزی یا تحت نظارت مستقیم آن و سکههای غیربانکی در کارگاهها و شرکتهای خصوصی تولید میشوند. همچنین سکههای بانکی و غیربانکی از نظر ویژگیهای دیگری همچون وزن، عیار، بستهبندی، شکل ظاهری و قیمت نیز با یکدیگر تفاوت دارند. بهطور کلی میتوان سکه بانکی را اصل جنس و سکه غیربانکی را نسخه کپی در نظر گرفت. نظر شما در این رابطه چیست؟ آیا تاکنون فریب کلاهبرداران را خوردهاید و سکه غیربانکی را با نام سکه بانکی به شما فروختهاند؟ لطفا تجربیات خود را از قسمت نظرات همین مقاله با ما و سایر خوانندگان به اشتراک بگذارید.