ارز دیجیتال ملی یا بانک مرکزی (CBDC) چیست؟
ارزهای دیجیتال داغ‌ترین موضوعات مالی جهان هستند که انقلابی نوین به پا کرده‌اند. به عنوان مثال بیت کوین به عنوان اولین ارز دیجیتال نوسان‌های بسیار زیادی را به همراه داشته است. کسانی که بیت کوین داشتند با هولد کردن آن، این‌روزها سودهای خوبی را به دست آورده‌اند.
اما چرا نخواهیم استفاده این ارز دیجیتال دوست داشتنی را گسترش داده و با آن کارهای روزمره خود را به انجام برسانیم؟ چرا نمی‌توان با ارزهای دیجیتال یک قهوه خرید یا مالیات‌ها را پرداخت کرد؟ خبر خوب این است که این امکانات تا حدودی برای ما فراهم شده است.
ارز دیجیتال بانک مرکزی
باتوجه به سرعت پیشرفت فناوری در سراسر جهان تکنولوژی ارسال پول به شیوه سنتی پیشرفت چندانی نداشته است. با وجود اینکه تنها چند سال از پیدایش بیت کوین می‌گذرد، پیشرفت‌های چشمگیری را در سرعت، امنیت و هزینه‌های کمتر پول‌های سنتی مشاهده نکرده‌ایم. محبوبیت و عملکرد ارزهای دیجیتال به گونه‌ای است که بسیاری از دولت‌ها درحال خلق و گسترش ارزهای دیجیتال جدیدی هستند.
«ارز دیجیتال بانک مرکزی» (Central Bank Digital Currency) که به آن CBDC هم می‌گویند را می‌توان پول‌های دیجیتالی فیات در نظر گرفت که از تکنولوژی بلاک چین و پیشرفت‌های این حوزه الهام گرفته‌اند. به احتمال زیاد بسیاری از کشورهای جهان در دهه‌های آتی از این ارز دیجیتال استفاده خواهند کرد.
CBDC با قوانین دولتی کشورها برای پول تأسیس می‌شود. رویکرد‌ها برای تاسیس یا طراحی CBDC با توجه به کشورهای صادرکننده بسیار متفاوت خواهد بود. ممکن است بعضی از دولت‌ها برای تاسیس این نوع ارزها از فناوری بلاک چین استفاده کنند و بعضی دیگر نیز از فناوری «دفتر توزیع شده» (DLT) که تنها یک پایگاه داده متمرکز هستند. مواردی که مبتنی بر بلاک چین هستند برای نمایش شکل دیجیتالی ارزهای فیات از توکن استفاده خواهند کرد.
شاید به این موضوع که CBDCها الهام گرفته از ارزهایی مانند بیت کوین هستند فکر کنیم اما واقعیت امر این است که این دو کاملا با یکدیگر متفاوتند.
اگر بخواهیم مقایسه کوچکی بین بیت کوین و CBDCها انجام دهیم باید به این موضوع اشاره کنیم که بیت کوین توسط هیچ نهاد، سازمان و بانکی کنترل و ایجاد نمی‌شود، اما CBDCها توسط دولت‌ها صادر می‌شوند و مطابق با قوانین کشورها هستند. درواقع برای بیت کوین هیچ محدودیت یا مرزی تعریف‌شده نیست البته جمله ذکر شده به این معنی نیست که نمی‌توان با CBDCها پرداخت‌های بین المللی انجام داد، بلکه واقعیت این است که CBDCها کنترل شده هستند.
درحال حاضر بسیاری از بانک‌های جهان در حال بررسی و حتی اجرای آزمایشی این ارزها براساس «اثبات مفهوم» (Proof-of-Concept) هستند.
قابل ذکر است که کشور چین از سال ۲۰۱۴ در حال بررسی پروژه‌ای به نام DC/EP است که به معنای ارز دیجیتال و پرداخت الکترونیکی است. آزمایش‌های یوان دیجیتال در چند شهر چین انجام شده و بانک مرکزی اروپا نیز اعلام کرده در اکتبر سال ۲۰۲۰ پیشنهاد صادر کردن یورو دیجیتال را دریافت کرده و اقدام به بررسی‌های مورد نیاز در رابطه با آن کرده است.
مفهوم ارز دیجیتال بانک مرکزی
اگر بخواهیم به‌صورت فنی نگاهی به CBDCها بیندازیم متوجه می‌شویم که این ارزها درواقع پایگاه داده‌ای هستند که توسط دولت (سازمان، نهاد و بانک) اداره و کنترل می‌شوند. تنها افراد تأییدشده می‌توانند به معامله در شبکه CBDCها بپردازند و به همین دلیل این نوع از ارزهای دیجیتال بسترهای معاملاتی مجاز محسوب می‌شوند.
با این شرایط، نهادهای کنترل‌کننده‌ی این ارزها توانایی جلوگیری از انجام معاملات، استرداد وجه یا بازگشت معامله، مسدود کردن حساب و… را خواهند داشت.
نکته: بسیاری از CBDCها به احتمال قوی توسط بلاک چین‌های مختص به خود اجرا خواهند شد. طبیعتا بلاک چین‌های عمومی نیز میزبان این ارزها خواهند بود. درواقع پیدایش CBDCها می‌تواند تعادلی میان ارزهای دیجیتال و ارزهای فیات ایجاد کند زیرا این ارزها کنترل شده و با امنیت بالا هستند که دو ویژگی اصلی از هردو نوع ارز محسوب می‌شود.
قابل ذکر است که در حال حاضر هیچ بلاک چینی برای ایجاد چنین ارزهایی مناسب نیست و باید همچنان بررسی‌های لازم انجام شود.
باتوجه به این موضوع که کشورهای مختلف رویکردهای متفاوتی خواهند داشت بررسی این موضوع که CBDCها دقیقا چه هستند کار دشواری خواهد بود. اما این ارزها فناوری‌های متناسب با نیازهای خود را ایجاد خواهند کرد.
مثالی برای CBDCها
تا به امروز هیچ بانکی به طور رسمی ارز دیجیتال مورد حمایت بانک مرکزی را راه‌اندازی نکرده است. با این وجود همان‌طور که قبلا نیز به این موضوع اشاره شد بانک‌های زیادی از سراسر جهان در حال انجام نمونه آزمایشی آن هستند. کشورهایی مانند انگلیس، چین، کانادا، اروگوئه، تایلند، ونزوئلا، سوئد، سنگاپور و… در حال انجام نمونه‌های آزمایشی این ارزهای دیجیتال هستند.
در سال ۲۰۱۷، کشور روسیه با دستور رئیس جمهور وقت آن، ویلادیمیر پوتین، اقدام به خلق روبل رمزنگاری کرد، بنابر نظر کارشناسان یکی از دلایل اصلی علاقه پوتین به فناوری ارز دیجیتال و بلاک چین، ماهیت رمزنگاری بودن تراکنش‌ها و این حقیقت است که بدون توجه به تحریم‌ها از طرف جامعه بین‌المللی می‌توان از آن استفاده کرد.
مزایای CBDCها
یکی از مزایای CBDC ها برای کاربران داشتن حساب بانکی با کارمزدهای پایین است، درواقع ممکن است عبارت «انجام کارهای بانکی بدون نیاز به بانک» (banking the unbanked) را در اوایل پیدایش ارزهای دیجیتال شنیده باشید اما پیدایش CBDCها باعث شد این مفهوم شکلی عملی به خود بگیرد.
سرعت انجام تراکنش‌ها یکی دیگر از مزیت‌های این ارز نوظهور است که تنها در چند دقیقه معاملات انجام می‌گیرند در‌حالی‌که انجام همین معاملات در ارزهای فیات با وجود زیرساخت‌های قدیمی ممکن است چند روز طول بکشد.
پیگیری تراکنش‌های غیرقانونی در این سیستم برای دولت و بانک‌ها آسان‌تر خواهد بود.
CBDCها در مقایسه با استیبل کوین‌ها
ممکن است تا این قسمت از مقاله به شباهت میان این ارزها و استیبل کوین‌ها فکر کرده باشید. «استیبل کوین‌ها» (Stable Coin) ارزهای با ثباتی هستند که به یک کالا یا یک ارز فیات گره خورده‌اند، به این معنی که ارزش اسیبل کوین ها ثابت و برابر با مقدار آن ارز یا کالا است.
باید گفت که CBDCها با استیبل کوین‌ها متفاوت هستند زیرا صدور استیبل کوین‌ها عموما توسط نهادهای خصوصی انجام می‌گیرد که ارائه دهنده ارزهای فیات یا دارایی دیگری هستند. این ارزها با توجه به ارزشی ثابتی که دارند خریداری می‌شوند اما CBDCs توسط دولت به عنوان ارز فیات صادر می‌شوند.
CBDC در مقایسه با ارزهای دیجیتال
تفاوت میان CBDCها و ارزهای دیجیتال را می‌توان در چند نکته خلاصه کرد که در ادامه بیشتر به آن‌ها می‌پردازیم:
- ارزهای دیجیتال، غیرمتمرکز هستند و توسط هیچ نهادی کنترل نمی‌شوند، در صورتی که CBDCها توسط بانک‌ها و دولت‌ها صادر و کنترل می‌شوند.
- پرداخت‌ها در ارزهای دیجیتال می‌تواند به شکل ناشناس یا نیمه ناشناس رخ دهد، در‌حالی‌که افراد در تراکنش‌ها توسط CBDCها کاملا مشخص هستند.
- در صورتی که پرداختی در ارزهای دیجیتال اشتباه انجام شود، غیرقابل برگشت نیست، ولی در CBDCها امکان پیگیری این نوع مشکلات وجود دارد.
همان‌طور که ذکر کردیم این ارزها با ارزهای دیجیتال متفاوت هستند، CBDCها توسط بانک‌ها و دولت‌ها به عنوان ارزهای فیات دیجیتالی صادر می‌شوند مانند دلار یا دیگر واحدهای پولی. در واقع CBDCها مانند اسکناس‌ها تمامی ویژگی‌ها از قبیل ذخیره ارزش، وسیله‌ای برای انجام پرداخت و حساب را در ماهیت خود حفظ می‌کنند.
ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین با CBDCها کاملا متفاوت هستند زیرا این ارزها توسط هیج دولت و نهادی تولید نشده و توسط هیچ سازمانی کنترل نمی‌شوند و مهم‌تر از همه این است که ارزهای دیجیتال نیمه ناشناس یا ناشناس هستند. تراکنش‌ها در ارزهای دیجیتال بدون واسطه انجام می‌شود که در CBDC این‌طور نیست.
اگر تراکنشی در بیت کوین به اشتباه انجام شود آن تراکنش به هیچ عنوان برگشت‌پذیر نیست مگر اینکه صاحب آدرس کیف پول بخواهد که پول را بازگرداند. این موضوع می‌تواند برای کاربران ارزهای دیجیتال کمی دردسرساز باشد زیرا یک اشتباه کوچک می‌تواند دارایی‌های کاربر را برای همیشه از دست وی خارج کند اما در CBDCها این مشکل به وجود نخواهد آمد زیرا معاملات برگشت‌پذیر هستند دقیقا همانند بانک‌ها.
نکات کلیدی:
- CBDCها نمونه‌ای از ارزهای رسمی دیجیتال هر کشور است.
- برخلاف ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز مانند بیت کوین، CBDCها توسط دولت با زیرساختی متمرکز صادر می‌شوند.
- در صورتی که دولت‌ها از این ایده استقبال کردن و به دنبال خلق CBDCها هستند، هنوز هیچ کشوری موفق به صدور این ارزها نشده است.
سخن پایانی
به‌صورت خلاصه می‌توان به این موضوع اشاره کرد که ارزهای دیجیتالی بانک مرکزی نوعی از پول‌های فیات محسوب می‌شوند. بسیاری از این ارزها به احتمال زیاد از بلاک چین استفاده می‌کنند. این ارزها مزایای ارزهای دیجیتال از قبیل سرعت، کارمزد پایین و امنیت را دارند که بسیار مورد توجه دولت‌های کشورهای مختلف قرار گرفته‌اند.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
