آشنایی با ارکان بازار اوراق بهادار
یکی از مهمترین مواردی که مورد توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران قرار گرفته است، آشنایی با ارکان بازار اوراق بهادار و وظایف هر یک از آن‌ها است. در واقع با توجه به رشد تحولات اقتصادی و اجتماعی در دهه ۱۳۴۰ و افزایش فعالیت‌های صنعتی در آن دوره، تاسیس بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۴۵ توسط مجلس شورای اسلامی در دستور کار قرار گرفت.
در واقع بورس اوراق بهادار فعالیت رسمی خود را از بهمن سال ۱۳۴۶ آغاز کرد که بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس آباد جزو اولین شرکت‌هایی بودند که سهام خود را در این بازار عرضه کردند.
بورس اوراق بهادار تهران تا سال ۱۳۸۴ در یک چارچوب تعیین شده فعالیت می‌کرد که از این سال به بعد با توجه به اینکه این قوانین توانایی لازم را برای پوشش‌دهی نیازهای جدید بازار اوراق بهادار نداشتند، قانون تاسیس بورس اوراق بهادار توسط مجلس شورای اسلامی مورد بررسی و بازنگری قرار گرفت. به همین منظور ما در این مقاله قصد داریم تا ارکان بازار اوراق بهادار را به طور کامل مورد بررسی قرار دهیم.
ارکان بازار اوراق بهادار
مسئولیت اداره بورس تا سال ۱۳۸۴ برعهده سازمان کارگزاران بورس اوراق بهادار بود. در واقع این سازمان توسط یک هیئت مدیره هفت نفره اداره می‌شد که اعضای آن توسط مجمع عمومی انتخاب می‌شدند. لازم به ذکر است که شورای بورس وظیفه نظارت بر فعالیت سازمان کارگزارن بورس را برعهده داشت و به عنوان بالاترین مسئول و ناظر اجرای صحیح قانون تاسیس بورس اوراق بهادار بود.
اما این قانون در سال ۱۳۸۴ با توجه به عدم توانایی لازم برای پوشش نیازهای جدید بازار مورد بررسی و بازنگری قرار گرفت. به همین دلیل در آذر ماه همان سال قانون جدید بازار اوراق بهادار توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید. ارکان بازار اوراق بهادار در قانون جدید شامل موارد زیر است.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار
شورای عالی بورس و اوراق بهادار که مختصرا با نام شورای عالی بورس نیز شناخته می‌شود، از اصلی‌ترین و بالاترین نهادهای بازار اوراق بهادار است که مسئولیت نظارت و مدیریت دقیق سازمان اوراق بهادار را برعهده دارد. در واقع تمام سیاست‌های کلان، اهداف و خطی مشی بازار سرمایه توسط این سازمان تعیین می‌شود.
به‌طور کلی وظایف این شورا به دو بخش نظارت بر بازار سرمایه و نظارت بر سازمان بورس تقسیم می‌شود که از مهمترین آن‌ها می‌توان به ساماندهی و توسعه بازار اوراق بهادار و نظارت بر اجرای صحیح قانون بازار اوراق بهادار اشاره کرد. این شورا از بسیاری از اعضای عالی رتبه اقتصادی و قضایی تشکیل شده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وزیر امور اقتصاد و دارایی کشور (رئیس شورای عالی بورس و اوراق بهادار)؛
- وزیر بازرگانی؛
- رئیس کل بانک مرکزی کشور؛
- روسای اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران و اتاق تعاون؛
- رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار (دبیر شورا و سخنگوی سازمان)؛
- دادستان کل کشور یا معاون وی؛
- یک نفر نماینده از طرف کانون‌ها؛
- سه نفر متخصص مالی از بخش خصوصی (این افراد با مشورت تشکل‌های حرفه‌ای بازار اوراق بهادار انتخاب می‌شوند)؛
- یک نفر خبره از بخش خصوصی به پیشنهاد وزیر ذی‌ربط و تصویب هیات وزیران برای هر بورس کالایی.
لازم به ذکر است که جایگاه افراد حقوقی در شورای عالی بورس و اوراق بهادار ثابت است، اما جایگاه افراد حقیقی (اعضای سه بند پایانی) این شورا هر پنج سال یکبار عوض می‌شود.
سازمان بورس و اوراق بهادار
سازمان بورس و اوراق بهادار که مختصرا «سبا» نیز گفته می‌شود، براساس قانون بازار اوراق بهادار ایجاد شد و زیر نظر شورای عالی بورس فعالیت خود را آغاز کرد. در واقع این سازمان یک موسسه عمومی غیرانتفاعی است که وظیفه نظارت بر اجرای قوانین و مقررات، تنظیم و تدوین مقررات و انجام دیگر وظایف تعیین شده در قانون را برعهده دارد.
سازمان بورس و اوراق بهادار توسط یک هیئت مدیره پنج نفره اداره می‌شود که این اشخاص از میان افراد مورد اعتماد و متخصص در زمینه مالی به انتخاب رئیس شورا و با تصویب شورا انتخاب می‌شوند. همچنین به پیشنهاد هیات مدیره و تصویب شورای فردی از بین اعضای هیات مدیره به عنوان رئیس انتخاب می‌شود که به مدت ۳۰ ماه وظیفه مدیریت اعضا را برعهده دارد.
در واقع دو نهاد شورای عالی بورس اوراق بهادار و سازمان بورس و اوراق بهادار وظیفه نظارت بر بازار اوراق بهادار را دارند. همچنین سازمان بورس و اوراق بهادار ناظر شرکت بورس و اوراق بهادار، شرکت بورس کالا، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و شرکت بورس انرژی نیز است.
بورس اوراق بهادار تهران
بورس اوراق بهادار تهران طبق قانون بازار اوراق بهادار از یک سازمان عمومی غیردولتی تبدیل به شرکت سهامی عام انتفاعی شد و وظیفه انجام عملیات اجرایی سازمان برعهده این بورس اوراق بهادار تهران قرار گرفت. از جمله وظایف این سازمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تشکیل، سازماندهی و اداره بورس اوراق بهادار؛
- پذیرش اوراق بهادار؛
- وضع و اجرای قوانین مقرراتی و انضباطی برای اعضا سازمان؛
- تعیین وظایف اعضا و نظارت بر فعالیت آن‌ها؛
- نظارت بر نحوه انجام معاملات اوراق بهادار پذیرفته شده؛
- تهیه، پردازش و انتشار اطلاعات؛
- نظارت بر فعالیت ناشران اوراق بهادار.
بورس اوراق بهادار تهران توسط هیئت مدیره با هفت عضو اداره می‌شود. در واقع اعضای هیئت مدیره توسط یک مجمع عمومی به مدت دو سال انتخاب می‌شوند. اداره امور اجرایی شرکت نیز برعهده مدیرعامل شرکت است که توسط اعضای هیئت مدیره برگزیده می‌شود.
سخن پایانی
بورس اوراق بهادار از جمله بازارهای مهم برای سرمایه‌گذاری است که با جمع‌آوری سرمایه‌های کوچک سرمایه‌گذاران به تامین مالی شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی کمک شایانی می‌کند. در واقع ارکان بازار اوراق بهادار از اولین مواردی است که مورد توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران تازه وارد قرار گرفته است.
شورای عالی بورس و اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار و بورس اوراق بهادار تهران جزو ارکان بازار اوراق بهادار هستند که هر یک وظایف خاصی را برعهده دارند. گفتنی است که شورای عالی بورس مهمترین رکن بازار سرمایه است که وظیفه تصویب سیاست‌های کلی سازمان و نظارت بر اجرای قانون بازار اوراق بهادار را برعهده دارد.
سازمان بورس و اوراق بهادار نیز از دیگر ارکان بازار اوراق بهادار است که براساس قانون بازار اوراق بهادار تاسیس شد و وظیفه نظارت و اجرای قوانین و مقررات را برعهده گرفت. انجام عملیات اجرایی سازمان نظیر تعیین وظایف اعضا، پذیرش اوراق بهادار، اداره بورس اوراق بهادار و بسیاری از موارد دیگر برعهده بورس اوراق بهادار تهران است.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
