آشنایی با انواع قرارداد اختیار معامله
سهامداران و سرمایه‌گذاران از قراردادهای مختلفی برای خرید و فروش دارایی خود استفاده می‌کنند. یکی از این قراردادها، معاملات آپشن یا اختیار معامله هستند.
در واقع اختیار معامله یکی از پیچیده‌ترین مفاهیم بازار سرمایه و نوعی ابزار مشتقه محسوب می‌شود. این قرارداد یک تعهد بین طرفین است که بر طبق آن خریدار قرارداد به ازای پرداخت مبلغی حق دارد مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را در یک زمان مشخص و با یک قیمت از پیش تعیین شده بخرد یا بفروشد.
قراردادهای اختیار معامله در دو دسته قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش قرار می‌گیرند. ما در این مقاله قصد داریم تا به بررسی انواع اختیار معامله بپردازیم و شما را با تفاوت‌های قراردادهای اختیار معامله آمریکایی و اروپایی آشنا کنیم.
اختیار معامله چیست؟
قراردادهای «اختیار معامله» (Options) از جمله قراردادهای مالی مشتقه هستند. این قرارداد دارای یک خریدار و یک فروشنده است که در آن خریدار مبلغی را به عنوان «پرمیوم» (premium) برای دریافت حقوق اعطا شده توسط قرارداد می‌پردازد. در واقع قرارداد اختیار معامله یک قرارداد دو طرفه بین خریدار و فروشنده یک دارایی بوده که بر اساس آن خریدار قرارداد موظف است یک دارایی را در تاریخ سررسید با قیمتی از پیش تعیین شده از فروشنده قرارداد بخرد یا به وی بفروشد.
در قرارداد اختیار معامله چهار مولفه مهم نظیر نوع قرارداد اختیار معامله، «زمان سررسید» (Expiration Date)، «قیمت اعمال یا قیمت توافقی» (Exercise price or Strike price) و قیمت اختیار معامله یا پرمیوم مشخص می‌شود. قیمت اعمال قیمتی است که خرید یا فروش دارایی بر مبنای آن صورت می‌گیرد، اما قیمت اختیار معامله یا پرمیوم قیمتی است که خریدار اختیار باید بابت دریافت حق اختیار خرید یا فروش به فروشنده قرارداد پرداخت کند.
همچنین فروشنده قرارداد نیز باید مبلغی را به‌منظور تعهد نزد کارگزاری یا اتاق پایاپای قرار دهد. به طور کلی، اختیار معامله یا معاملات آپشن در دو دسته قرارداد اختیار خرید و قرارداد اختیار فروش قرار می‌گیرند که در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم.
قرارداد اختیار معامله خرید
«اختیار خرید» (Call Option) یکی از انواع قراردادهای اختیار معامله است که به دارنده آن این حق را می‌دهد تا مقدار مشخصی از یک دارایی را در آینده با قیمتی معین و در یک تاریخ مشخص خریداری کند. فروشنده قرارداد نیز متعهد می‌شود تا آن دارایی را در تاریخ سررسید به وی بفروشد.
لازم به ذکر است که یک قرارداد اختیار خرید ممکن است خریداری یا فروخته شود. در موقعیت خرید اختیار خرید، دارنده این حق را دارد تا مقدار معینی از یک دارایی را در تاریخ مشخص که در متن قرارداد ذکر شده، از فروشنده خریداری کند. در واقع زمانی خریدار وارد موقعیت خرید در قرارداد اختیار خرید می‌شود که قیمت یک دارایی بالاتر از قیمت اعمال در تاریخ سررسید باشد. در نتیجه با افزایش قیمت دارایی، ارزش قرارداد اختیار خرید و سود خریدار نیز بیشتر می‌شود.
همچنین خریدار اختیار خرید هیچ الزامی در خرید دارایی ندارد و در صورتی که قیمت یک دارایی افت پیدا کند، می‌تواند آن دارایی با قیمت اعمال در قرارداد به فروشنده قرارداد بفروشد و در نتیجه تنها به اندازه مبلغ پرمیوم ضرر خواهد کرد.
در مقابل فروشنده اختیار خرید متعهد می‌شود که تعداد معینی از یک دارایی را در تاریخ سررسید و با قیمتی مشخص به خریدار بفروشد. در واقع دارندگان موقعیت فروش اختیار خرید برخلاف موقعیت خرید از کاهش قیمت‌ها سود می‌برند. یعنی در این زمان قیمت دارایی به اندازه قیمت توافقی می‌رسد، در نتیجه خریدار اختیار خرید از اعمال قرارداد خود منصرف می‌شود. در این صورت فروشنده اختیار خرید به اندازه مبلغ پرمیوم سود خواهد برد.
قرارداد اختیار معامله فروش
قرارداد اختیار فروش در طرف مقابل قرارداد اختیار خرید قرار دارد. این قرارداد به خریدار خود این حق را می‌دهد تا مقدار مشخصی از یک دارایی را با قیمتی معین در تاریخ سررسید به فروشنده اختیار معامله بفروشد. قرارداد اختیار فروش نیز دارای دو موقعیت خرید و فروش است.
خریدار قرارداد اختیار معامله فروش این حق را دارد تا تعداد مشخصی از یک دارایی را در تاریخ سررسید با قیمتی معین به فروشنده اختیار واگذار نماید. در این صورت خریدار اختیار پیش‌بینی می‌کند که قیمت دارایی پایه در بازار پایین‌تر از قیمت توافقی در تاریخ سررسید است، در نتیجه دارایی را با قیمتی پایین از بازار نقدی خریداری می‌کند و با قیمت توافقی که بیشتر از قیمت بازار است، بفروش می‌رساند.
در مقابل فروشنده اختیار فروش متعهد می‌شود که مقدار مشخصی از یک دارایی را با قیمتی مشخص در تاریخ سررسید از خریدار اختیار بخرد. در نتیجه اگر قیمت در بازار به اندازه قیمت توافقی افزایش یابد، خریدار اختیار از اعمال قرارداد خود صرف نظر خواهد کرد. در این صورت دارنده این اختیار به اندازه مقدار پرمیوم سود خواهد برد.
تفاوت قرارداد اختیار معامله آمریکایی و اروپایی
تفاوت قرارداد اختیار معامله آمریکایی و اروپایی هیچ ربطی به موقعیت جغرافیایی ندارد و تنها در زمان سررسید با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند. قراردادهای اختیار معامله آمریکایی را می‌توان در هر زمانی بین تاریخ خرید تا تاریخ سررسید اعمال کرد.
در حالی‌که قراردادهای اختیار معامله اروپایی تنها در زمان سررسید قابل معامله هستند. لازم به ذکر است که قیمت اختیار معامله یا پرمیوم یک قرارداد اختیار آمریکایی بیشتر از نوع اروپایی است.
سخن پایانی
قراردادهای اختیار معامله نوعی ابزار مشتقه در بازار سرمایه هستند که این امکان را برای سرمایه‌گذاران فراهم می‌کند تا از دارایی خود در برابر نوسانات قیمت محافظت کنند. اختیار معامله به دو دسته اختیار خرید و اختیار فروش تقسیم می‌شود. خریدار در قرارداد اختیار خرید از افزایش قیمت یک دارایی سود می‌برد، در حالی‌که در قرارداد اختیار فروش از کاهش قیمت دارایی سود کسب می‌کند.
لازم به ذکر است که این نوع از قراردادها تاریخ انقضا دارند. همچنین خریدار در ابتدا باید مبلغی را به‌عنوان پرمیوم برای دریافت حق خرید یا فروش یک دارایی پرداخت کند. این قراردادها به دو روش آمریکایی و اروپایی در کارگزاری‌های سراسر دنیا قابل معامله هستند. این روش‌ها تفاوت‌هایی نیز با یکدیگر دارند که در متن مقاله به بررسی هر یک پرداختیم.
اگر شما هم تجربه معامله‌گری با استفاده از قراردادهای اختیار معامله را دارید، تجارب خود را در قسمت نظرات با ما در میان بگذارید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
