نرخ بازگشت سرمایه یا (ROI) چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟
هر شخصی که در بازارهای مالی مختلف مثل بازار رمزارزها، بازار بورس و حتی بازار مسکن سرمایه‌گذاری می‌کند، می‌تواند میزان سود خود را با مقیاسی به نام «نرخ بازگشت سرمایه» یا ROI بسنجد. از این مقیاس برای ارزیابی کارایی و میزان سوددهی یک سرمایه‌گذاری یا مقایسه چند سرمایه‌گذاری مختلف با یکدیگر استفاده می‌شود.
نرخ بازگشت سرمایه مقیاسی ساده ولی پراستفاده است که هر شخصی می‌تواند بعد از پایان هر سرمایه‌گذاری آن را محاسبه کرده و سرمایه‌گذاری خود را با آن بسنجد. از همین رو در این مقاله ابتدا تعریف دقیق نرخ بازگشت سرمایه را با یکدیگر مرور می‌کنیم و می‌بینیم که چطور می‌توان این نرخ را اندازه‌گیری کرد.
در ادامه نیز در مورد محدودیت‌ها و معایب این مقیاس صحبت کرده و به چند نمونه از محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه در بازارهای مختلف اشاره می‌کنیم. لطفاً تا انتها همراه ما باشید.
نرخ بازگشت سرمایه (ROI) چیست؟
«نرخ بازگشت سرمایه»، «بازده سرمایه‌گذاری» یا «میزان بازدهی» (Return on Investment) که به اختصار ROI نامیده می‌شود، مقیاسی است که با استفاده از آن می‌توان میزان سود به دست‌آمده از یک سرمایه‌گذاری را سنجید. در واقع این مقایس نسبت پول به دست آمده در سرمایه‌گذاری به مقدار سرمایه اولیه را نشان می‌دهد که معمولاً به صورت درصدی بیان می‌شود. این مقیاس ممکن است با علامت اختصاری ROC مخفف Return on Costs نیز نمایش داده شود.
هرچه نرخ بازگشت سرمایه یک سرمایه‌گذاری مثل خرید رمزارز بیشتر باشد نشان می‌دهد که سود بیشتری از این سرمایه‌گذاری نصیب سرمایه‌گذار شده است. با این حال مقیاس ROI محدودیت‌هایی هم دارد که در بخش‌های بعدی در مورد آن صحبت می‌کنیم.
مزیتی که نرخ بازگشت سرمایه دارد در این است که میزان سوددهی را نسبت به سرمایه‌ی اولیه می‌سنجد. ممکن است میزان سود شما در یک سرمایه‌گذاری صد میلیون ریال و در یک سرمایه‌گذاری دیگر پنجاه میلیون ریال باشد. در نگاه اول شاید سرمایه‌گذاری اول از سرمایه‌گذاری دوم موفقیت‌آمیزتر به نظر برسد ولی اگر میزان سرمایه‌ی اولیه را در این مقایسه دخالت دهیم شاید قضیه متفاوت‌تر شود.
محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه یا ROI نیز بسیار آسان است. تنها کافی است میزان سود یک سرمایه‌گذاری را بر میزان سرمایه‌ی اولیه تقسیم کنیم تا نتیجه‌ی به دست آمده نرخ بازگشت سرمایه‌ی ما باشد. بیایید در بخش بعدی نگاه دقیق‌تری به نحوه‌ی محاسبه‌ی ROI داشته باشیم و یک مثال هم بزنیم.
نرخ بازگشت سرمایه (ROI) چگونه محاسبه می‌شود؟
برای محاسبه‌ی ROI یا نرخ بازگشت سرمایه راه‌های مختلفی وجود دارد که از هر کدام می‌توان در کاربردهای خاصی استفاده کرد. کامل‌ترین فرمول محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه بدین شکل است:
برای مثال فرض کنیم شما یک سهم را به ارزش ۱۰۰ دلار خریداری کرده و برای این کار ۵ دلار کارمزد پرداخته‌اید. بعد از یک سال از این سرمایه‌گذاری به ارزش ۴ دلار سود سهام دریافت کرده و در نهایت سهم خود را به مبلغ ۲۰۰ دلار فروخته و برای این کار ۵ دلار دیگر کارمزد داده‌اید. در این صورت برای محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه طبق فرمول بالا داریم:
در حقیقت ما در این سرمایه‌گذاری ابتدا ۱۰۰ دلار برای خرید سهام و سپس دو بار ۵ دلار برای پرداخت کارمزد، هزینه کرده‌ایم در حالی که سهام خود را ۲۰۰ دلار فروخته و ۴ دلار هم سود آن را دریافت کرده‌ایم. در این شرایط نرخ بازگشت سرمایه یا ROI سرمایه‌گذاری ما برابر با ۸۵.۴۵ درصد خواهد بود.
اگر بخواهیم این فرمول را ساده‌تر کرده و از هزینه‌های جانبی مثل پرداخت کارمزد صرف نظر کنیم می‌توان گفت که نرخ بازگشت سرمایه از کم کردن ارزش نهایی سرمایه‌گذاری از ارزش سرمایه اولیه و تقسیم آن بر سرمایه اولیه به دست می‌آید. برای مثال اگر ارز دیجیتالی مثل «بیت کوین» (Bitcoin) را با پرداخت ۱۰۰ دلار خریداری کرده باشید و اکنون با افزایش قیمت این رمزارز ارزش سرمایه‌گذاری شما به ۱۲۵ دلار رسیده نرخ بازگشت سرمایه‌ی شما بدین شکل محاسبه می‌شود:
این یعنی نرخ ROI یا نرخ بازگشت سرمایه‌ی شما در خرید بیت کوین ۲۵ درصد بوده است.
همان‌طور که می‌بینید محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه بسیار ساده است و تنها از یک جمع و تقسیم ساده تشکیل می‌شود. برای همین به راحتی می‌توان از این مقیاس برای ارزیابی یک سرمایه‌گذاری استفاده کرد. با این حال همین سادگی محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه باعث به وجود آمدن محدودیت‌هایی می‌شود که باید به آن‌ها هم توجه داشت. در بخش بعدی نگاه دقیق‌تری به این موضوع می‌اندازیم.
محدودیت‌های نرخ بازگشت سرمایه (ROI)
شاید اولین محدودیتی که نرخ بازگشت سرمایه دارد این است که در محاسبه‌ی آن متغیر زمان دخالت داده نمی‌شود. در حقیقت ممکن است با مقایسه‌ی نرخ بازگشت سرمایه‌ی دو سرمایه‌گذاری در نگاه اول یکی از آن‌ها را سودآورتر از دیگری ببینیم در حالی که شاید اگر زمان به ثمر رسیدن آن‌ها را هم در مقایسه‌ی خود دخالت دهیم شرایط متفاوت باشد.
به عنوان مثال فرض کنیم معامله‌ای در بیت کوین انجام داده‌ایم که نرخ بازگشت سرمایه‌ی آن ۹۰ درصد بوده ولی ۱۲ ماه طول کشیده است. در این شرایط این معامله در مقایسه با معامله‌ای که نرخ بازگشت سرمایه‌ی آن ۷۰ درصد بوده ولی ۶ ماه طول کشیده است، کارایی کمتری دارد و چندان بهینه نیست.
البته برای حل این مشکل مقیاس دیگری به نام «نرخ بازگشت سرمایه سالانه» یا Annualized ROI مطرح شده است که در آن مدت زمان سرمایه‌گذاری هم در نظر گرفته می‌شود. برای محاسبه این نوع ROI از فرمول زیر استفاده می‌شود:
که در آن n همان تعداد سال‌های سرمایه‌گذاری است. برای مثال نرخ بازگشت سرمایه سالانه یک سرمایه‌گذاری که در طول ۱۰ سال از ۱۰۰ دلار به ۱۵۰ دلار رسیده طبق فرمول بالا ۴.۱۴ درصد است در حالی که اگر این اتفاق در عرض ۱ سال انجام می‌شد نرخ بازگشت سرمایه سالانه ۵۰ درصد به دست می‌آمد.
همان‌طور که می‌بینید اگر از فرمول ساده‌ی ROI استفاده می‌کردیم هیچ تفاوتی بین این دو سرمایه‌گذاری وجود نداشت و نرخ بازگشت سرمایه‌ی هر دو یکسان بود در حالی که شاهد هستیم با استفاده از فرمول سالانه چه تفاوتی بین این دو سرمایه‌گذاری وجود دارد.
یکی دیگر از محدودیت‌ها و معایب مقیاس ROI دخالت ندادن عامل ریسک در محاسبه‌ی آن است. کسب سود از طریق سرمایه‌گذاری ارتباط مستقیمی با میزان ریسک دارد. هرچه سود احتمالی بیشتر باشد ریسک رسیدن به آن هم بیشتر خواهد بود. این موضوع را می‌توان در بازار سهام و بازار رمزارزها به وضوح مشاهده کرد. سهم‌ها و رمزارزهایی که ارزش بازار کمتری دارند احتمال بالاتری هم برای کسب سودهای بیشتر دارند. با این حال به همان نسبت ریسک سرمایه‌گذاری در آن‌ها نیز بیشتر است.
سرمایه‌گذاری که به دنبال سود ۱۲ درصدی است باید نسبت به کسی که سود ۴ درصدی می‌خواهد، ریسک بیشتری انجام دهد. اگر این سرمایه‌گذار تنها به مقیاس نرخ بازگشت سرمایه نگاه کرده و ریسک‌های موجود را ارزیابی نکند بدون شک نتیجه‌ی به دست آمده برای او بسیار متفاوت‌تر از نتیجه‌ی پیش‌بینی‌شده خواهد بود.
موضوع دیگر این است که در محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه ممکن است برخی هزینه‌ها به صورت ناخواسته یا خودخواسته دخالت داده نشود. در این صورت نرخ به دست آمده چندان معتبر نخواهد بود.
برای مثال بازار مسکن را در نظر بگیرید که در آن می‌خواهیم نرخ بازگشت سرمایه خرید یک خانه را ارزیابی کنیم. در این صورت باید تمام هزینه‌های جانبی مثل هزینه بیمه، مالیات، بهره وام مسکن و غیره در نظر گرفته شود. علاوه بر این هزینه‌هایی مثل هزینه نگه‌داری و تعمیر مسکن نیز ممکن است غیرقابل‌پیش‌بینی باشد. برای همین اگر همه‌ی این هزینه‌ها در محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه دخالت داده نشوند با رقمی بالاتر از رقم واقعی مواجه خواهیم بود.
مزیت استفاده از مقیاس نرخ بازگشت سرمایه
بزرگ‌ترین مزیت نرخ بازگشت سرمایه در سادگی آن است. به راحتی می‌توان این مقیاس را محاسبه کرد و درک آن نیز بسیار ساده است. در حقیقت به خاطر همین سادگی بیش از حد است که امروزه ROI تبدیل به مقیاس جهانی و شماره یک محاسبه‌ی سود شده است.
حتی همین جمع و تقسیم‌های ساده را هم لازم نیست خودتان انجام دهید. با یک جستجوی ساده در اینترنت با سایت‌ها و برنامه‌های کم‌حجمی مواجه می‌شوید که با دریافت مقدار سرمایه اولیه، مقدار سود و هزینه‌های جانبی در کثری از ثانیه نرخ بازگشت سرمایه را محاسبه کرده و در اختیار شما قرار می‌دهند.
محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (ROI) در بازار مسکن
فرمول محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه در همه‌ی بازارهای مالی یکسان است و فرقی نمی‌کند که بخواهید ROI یک رمزارز در بازار ارزهای دیجیتال، یک سهم در بازار بورس یا سرمایه‌گذاری در بازار مسکن را محاسبه کنید.
با این حال در برخی بازارها مثل بازار مسکن و املاک محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. دلیل آن هم هزینه‌های جانبی زیاد خریدوفروش مسکن و ملک است که باید همه‌ی آن‌ها را در این محاسبه دخالت داد.
همان‌طور که قبلاً هم گفتیم سرمایه‌گذاری در بازار املاک باید همه‌ی هزینه‌های احتمالی از جمله هزینه بیمه، نگه‌داری، تعمیرات و حتی اجاره‌های از دست رفته را نیز شامل شود.
محاسبه نرخ بازگشت سرمایه (ROI) در بازار ارزهای دیجیتال
در بازار ارزهای دیجیتال نیز می‌توان نرخ بازگشت سرمایه را از فرمول گفته شده در بخش‌های قبلی محاسبه کرد. با این حال محاسبه ROI یک رمزارز نیازمند یک سری توجهات خاص است که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
اولین مورد در محاسبه نرخ بازگشت سرمایه‌ی یک ارز دیجیتال به یکی از محدودیت‌های کلی این مقیاس برمی‌گردد. همان‌طور که اشاره کردیم مقیاس نرخ بازگشت سرمایه توجهی به ریسک سرمایه‌گذاری ندارد و این موضوع بیش از هر بازار دیگری در بازار ارزهای دیجیتال نمود پیدا می‌کند.
در چنین بازاری که حتی سرمایه‌گذاری در محبوب‌ترین رمزارزها هم ریسک بالایی دارد، ممکن است بسیاری از رمزارزهای ناشناخته و با ارزش بازار پایین نرخ بازگشت سرمایه‌ی بسیار بالایی داشته باشند اما به همان نسبت ریسک سرمایه‌گذاری در آن‌ها هم بالاتر است.
از طرف دیگر محاسبه‌ی هزینه‌های انجام شده برای سرمایه‌گذاری در بازار رمزارزها به این سادگی‌ها نیست. برای مثال به دلیل متغیر بودن نرخ کارمزد پرداختی در زمان انجام تراکنش‌ها و نوسان بالای آن، امکان محاسبه و پیش‌بینی دقیق آن هم وجود ندارد. برای همین نمی‌توان به صورت دقیق نرخ بازگشت سرمایه‌ی یک پروژه یا سرمایه‌گذاری را مشخص کرد.
نکته‌ی دیگری که در مورد نرخ بازگشت سرمایه در بازار رمزارزها وجود دارد این است که برخی از سایت‌های آماری اقدام به محاسبه‌ی ROI رمزارزها در بازه‌های زمانی مختلف کرده و نرخ بازگشت سرمایه‌ی آن‌ها را در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت (یک سال گذشته)، میان‌مدت (دو سال گذشته) و بلندمدت (پنج سال گذشته) محاسبه می‌کنند. البته این کار در بازارهای مالی دیگر نیز انجام می‌شود.
سخن پایانی
نرخ بازگشت سرمایه یا به اختصار ROI به معیاری گفته می‌شود که با استفاده از آن می‌توان عملکرد و میزان سوددهی یک سرمایه‌گذاری را ارزیابی کرد. برای مثال شما رمزارزی مثل بیت کوین را در قیمت ۱۰ هزار دلار خریده و بعد از مدتی آن را در قیمت ۱۵ هزار دلار فروخته‌اید. با استفاده از فرمول نرخ بازگشت سرمایه که در این مقاله به طور مفصل در مورد آن صحبت کردیم، می‌توانید کارایی و عملکرد سرمایه‌گذاری خود را محاسبه کرده و آن را با دیگر سرمایه‌گذاری‌های خود مقایسه کنید.
مقیاس ROI از آنجایی که به سادگی قابل محاسبه و بهره‌برداری است، برای همین توسط بسیاری از سرمایه‌گذاران استفاده می‌شود. اما همین سادگی بیش از حد باعث شده که نرخ بازگشت سرمایه با محدودیت‌هایی هم مواجه شود. برای مثال در محاسبه‌ی ROI متغیر زمان دخالت داده نمی‌شود و برای همین تنها از روی این مقیاس نمی‌توان به صورت دقیق کارایی یک سرمایه‌گذاری نسبت به سرمایه‌گذاری دیگر را تشخیص داد.
برای محاسبه‌ی نرخ بازگشت سرمایه نیز راه‌های مختلفی وجود دارد که در این مقاله کامل‌ترین فرمول آن را برای شما آموزش دادیم. البته برای محاسبه‌ی ROI لازم نیست خودتان جمع و تقسیم کنید. در عوض برخی سایت‌ها و اپلیکیشن‌های مخصوص این کار به وجود آمده‌اند که می‌توانید به راحتی از آن‌ها استفاده کنید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
نرخ بازگشت سرمایه مناسب حداقل چقدر هست و اینکه گفتید چطوری باید محاسبش کنیم خیلی خوب بود ممنون
سلام وقت شما بخیر
ببینید نحوه محاسبه که داخل مقاله گفته شده با دقت مطالعه بفرمایید سوالی بود در خدمت شما هستیم
موفق باشید
لطفا بنویسید خوب عدد ۶۵ درصد شد این عدد را چه طوری باید ببینم مثلا در همان بازارمسکن عدد خوبی است یا خیر ؟ معیار سنجش خوب یا بد و یا کم بودن اعداد بدست امده در بازاررمورد نظر چیست
برای سنجش خوب یا بد بودن مقدار به دست آمده می‌تونید از نرخ تورم استفاده کنید. برای مثال شما در بازار مسکن سرمایه‌گذاری کردید و در طول یک سال نرخ بازگشت سرمایه شما ۶۵ درصد شده، اگر نرخ تورم در این مدت کمتر از ۶۵ درصد باشه این یعنی نرخ بازگشت سرمایه شما خوبه، در غیر این صورت با اینکه ۶۵ درصد به سرمایه شما اضافه شده ولی افزایش نرخ تورم باعث شده که سود شما به‌نوعی خنثی بشه.