ریسک نکول چیست؟ + اثر نکول بر سرمایه گذاری‌ها
هر مشکل کوچکی اگر حل نشود، پتانسیل تبدیل شدن به چه چیزی را دارد؟ در اقتصاد و بازارهای مالی، بحران الکی بوجود نمی‌آید و یه پیش زمینه‌ای یا مشکلی باید باشد تا بتوان کل نتایج منفی را به آن دایورت کرد. اگر با اصطلاح «زنجیره دومینو» کمی آشنا باشید، می‌دانید که ورشکستگی، نقدینگی و در نهایت، آن سقوط بی بدیل همگی پشت‌سر‌هم ظاهر می‌شوند و به همین راحتی، قلب یک کسب‌و‌کار موفق را نشانه می‌گیرند. حالا آن جرقه اولیه کدام است که فوری ظاهر می‌شود و کل سیستم را به باد می‌دهد؟ ریسک نکول که از نظر خاصیت محرک بودن، دقیقا مثل کافئین است.
ریسک نکول دقیقا به شما نشان می‌دهد که اگر طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکند، چه عواقبی گریبان او را می‌گیرد! فقط این را بدانید که مسئله اعتبار در میان است. اگر فقط یک دلیل وجود داشته باشد که سرمایه‌گذاران بارو‌بندیل خود را جمع کنند و از بازارهای بدهی، مشتقات و کالا، یک سوئیچ جنجالی به سمت بازاری مثل طلا داشته باشند، همین ریسک نکول است. حالا که مسئله جدی است، بیایید در آکادمی حسینی فایننس با مفهوم ریسک نکول به‌طور جامع آشنا شویم.
مفهوم ریسک نکول
با توجه به اثرات وسیع ریسک نکول بر میزان بازدهی سرمایه‌گذاری‌ها، می‌توان آن را به عنوان یک شاخص هم در نظر گرفت؛ شاخصی که کل روند سرمایه‌گذاری را از نظر میزان ریسکی بودن مورد آنالیز قرار می‌دهد. در کل، درک ارزش انواع دارایی با ارزیابی ریسک نکول همراه شده است و یکی از پایه‌های مهم تصمیم گیری‌های مالی را تشکیل می‌دهد.
عوامل تاثیرگذار بر ریسک نکول
عوامل تاثیرگذار بر ریسک نکول بسیار گسترده هستند و در ابعاد مختلفی مطرح می‌شوند؛ از ابعاد اقتصادی و سیاسی گرفته تا جزئیات عملکردی یک نهاد یا شرکت، همگی به نحوی بر ریسک نکول اثرگذار هستند. در یک چشم‌انداز کلی، این دسته از عوامل هم در سطح درونی و هم بیرونی قابل مشاهده هستند. در ادامه، این عوامل را در سه دسته کلیدی بررسی می‌کنیم:
1. عوامل مربوط به وام گیرنده
عوامل مربوط به وام گیرنده شامل سابقه اعتباری، نسبت بدهی به درآمد، ثبات مالی و وضعیت شغلی می‌شود. سابقه اعتباری به میزان توانایی وام گیرنده در ارتباط با بازپرداخت بدهی در گذشته اشاره دارد و هر چه بالاتر باشد، احتمال ریسک نکول هم به مراتب کاهش می‌یابد. نسبت بدهی به درآمد ارتباط مستقیمی با این نوع ریسک دارد و مشکلات از جایی شروع می شود که این نسبت بالا باشد. ثبات مالی یک رابطه عکس را به نمایش می‌گذارد. در ارتباط با وضعیت شغلی به این نکته توجه داشته باشید که اگر کسب‌و‌کار وام گیرنده پایدار باشد، ریسک هم یک روند نزولی را طی خواهد کرد.
2. عوامل مربوط به وام
مقدار و مدت وام، نرخ بهره و وثیقه همگی جزو عوامل مربوط به وام هستند. اگر مقدار وام زیاد باشد و مدت آن هم بازه طولانی‌تری را دربرگیرد، همزمان احتمال ریسک نکول هم افزایش می‌یابد. نرخ بهره بالاتر مساوی با ریسک بیشتر است. منظور از وثیقه همان دارایی است که وام گیرنده با هدف تضمین وام آن را ارائه می‌دهد و وجود آن به‌تنهایی می‌تواند ریسک را کاهش دهد.
3. عوامل مربوط به اقتصاد کلان
اقتصاد کلان فاکتورهایی چون شرایط اقتصادی، عملکرد صنعت، محیط نظارتی و ثبات سیاسی را دربرمی‌گیرد. شرایط اقتصادی هر چه نامطلوب باشد و نرخ بیکاری سر به فلک بکشد، ریسک نکول هم حضور پرمعنایی خواهد داشت. عملکرد نامناسب صنعت با اثرگذاری منفی بر سلامت مالی، ریسک نکول را تحت کنترل می‌گیرد. هر چه مقررات سخت گیرانه‌تری بر محیط حکم فرما باشد، احتمال ریسک کاهش می‌یابد. بی ثباتی در حوزه سیاست محرک شکل‌گیری نکول است.
ریسک نکول چگونه عمل می‌کند؟
عملکرد ریسک نکول را می‌توان با واژه‌ای چون هشدار تعریف کرد؛ هشداری که در ابتدا مثل یک سیگنال ضعیف عمل می‌کند و با دقت زیاد می‌توان به وجود آن پی برد. در واقع، فقط باید دنبال نشانه‌های ریسک بگردید. تاخیر در پرداخت اقساط و کاهش نسبی سطح نقدینگی، همین نشانه‌ها برای شناسایی کافی هستند! با زیر نظرگرفتن سیستم، کم کم سر و کله موارد مشکوک پیدا می‌شود.
قرار نیست عملکرد ریسک نکول فقط به همین نقطه ختم شود، بلکه شاهد ادامه یافتن آن و وقوع رویدادهای بحرانی هم خواهید بود؛ بحرانی چون ورشکستگی که اثرات آن زنجیروار در کل بازار پخش می‌شود. به‌این ترتیب، رشد سیستم اقتصادی به طرز عجیبی کاهش می‌یابد و اثرات دومینویی، از هر سو بر بازار تسلط می‌یابند.
اثر ریسک نکول بر سرمایه گذاری‌ها
برای درک بهتر اثرات این نوع ریسک بر سرمایه‌گذاری‌ها، ابتدا بیایید بر روی دو نقش سرمایه‌گذار و وام گیرنده متمرکز شویم. کاهش اعتماد، ضررهای بی‌شمار و نابودی فرصت‌های طلایی برای سرمایه‌گذاری، همگی از اثرات گسترده ریسک نکول هستند که نقش‌های نام برده شده، به معنای واقعی آنها را درک می کنند. کاهش اعتماد به بازار نتیجه‌ای است که به دنبال این اثرات ریز و درشت شکل می‌گیرد و اقتصاد را فلج می کند. حالا باید دید روند تصمیم‌گیری دچار چه تغییراتی می‌شود!
عملکرد متفاوت در حوزه تصمیم‌گیری همان چیزی است که در مرحله بعد شاهد آن هستیم. به جای دارایی‌های اعتباری، توجه سرمایه‌گذاران به سمت دارایی‌های امن جلب می‌شود؛ آپشنی چون طلا که هم اصل سرمایه را حفظ می‌کند و هم بازده بالاتر و تضمین شده‌ای را به دنبال دارد.
مدیریت ریسک نکول
با اینکه محدوده اثرگذاری ریسک نکول بسیار وسیع است، ولی با تکنیک‌های استراتژیک مدیریت ریسک می‌توان استارت اقدامات پیشگیرانه را زد؛ تکنیک‌هایی که علاوه بر مدیریت، در مرحله شناسایی و بررسی ریسک هم به کار می‌آیند و می‌توان به یک وضعیت نسبتا پایدار دست یافت. بیایید با این تکنیک‌ها به‌طور کامل آشنا شویم:
- تنوع‌بخشی به پورتفولیو: سری به دسته‌های مختلف دارایی بزنید و از هر بخشی، بهترین را برای خود انتخاب کنید.
- آنالیز کامل اعتبار: قبل از هرگونه توافق مالی یا ارائه وام به وام گیرندگان، آنالیز اعتبار را در اولویت قرار دهید. آنالیز را تا مرحله‌ای ادامه بدهید که برای سوال «آیا طرف مقابل من به تعهدات خود پایبند است؟»، پاسخ شفافی داشته باشید.
- تنظیم حد ضرر: حد ضرر از نظر کارایی دقیقا مقل یک سپر دفاعی است و میزان مواجه با صنایع یا اشخاصی که ذاتا ریسکی هستند را کاهش می‌دهد.
- نظارت مداوم: بر روی اظهارات مالی و شاخص‌های عملکرد وام گیرنده کاملا حساس باشید؛ همین حساسیت به جا می‌تواند کاری کند که قبل از افتادن در دام ریسک نکول، شرایط وثیقه را تغییر دهید.
- پلن جایگزین: در شرایطی که ریسک به طور غیرمنتظره ایجاد شود، پلن جایگزین به کار می‌آید. چنین پلنی می‌تواند به جمع‌آوری سریع مطالبات یا نحوه استفاده از وثیقه مرتبط باشد.
سخن پایانی
برای مدیریت هوشمندانه ریسک نکول، از تکنیک ارزیابی موشکافانه (Due Diligence) هم اصلا نباید غافل شد! در این تکنیک، همه اطلاعات مرتبط مورد بررسی قرار می‌گیرند و به ریسک‌های بالقوه هم اشاره‌ای می شود. برای شروع باید گزارشات مالی، مدارک قانونی و شرایط بازار را آنالیز کرد تا میزان شفافیت و پاییندی شرکت‌ها یا نهادها به اصول اخلاقی مشخص شود. به‌این ترتیب، میزان اعتبار به معنای واقعی سنجیده می‌شود.
