کرک اسپرد چیست؟ + انواع کرک اسپرد و نحوه محاسبه
«کرک اسپرد» یکی از اصطلاحات کلیدی بازار فارکس است که سرمایه‌گذاران و تحلیل‌گران برای ارزیابی سودآوری معاملات‌شان و پیش‌بینی روند قیمت‌ها به آن توجه می‌کنند. کرک اسپرد به تفاوت قیمت بین نفت خام و محصولات پالایش‌شده مانند بنزین و گازوئیل اشاره دارد و نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های معاملاتی ایفا می‌کند. اگر به دنبال مفهوم درستی از «کرک اسپرد» با زبان ساده و اطلاعات دقیق، می‌گردید ما در این مقاله «حسینی فایننس» تمام جنبه‌ها را بررسی می‌کنیم تا بتوانید از این مطلب در سرمایه‌گذاری‌های خود بهره ببرید.
تعریف کرک اسپرد
کرک اسپرد نشان‌دهنده حاشیه سود پالایشگاه‌ها پس از تبدیل نفت خام به فرآورده‌هایی مانند بنزین، گازوئیل و نفت سفید است. در بازارهای مالی، کرک اسپرد نه تنها یک معیار اقتصادی است، بلکه ابزاری برای معامله و پوشش ریسک (Hedging) محسوب می‌شود. این مفهوم از فرآیند «کرکینگ» (Cracking) در پالایشگاه‌ها الهام گرفته شده، جایی که نفت خام به مولکول‌های کوچک‌تر شکسته می‌شود.
با بروز نوسانات قیمت نفت خام) حدود ۷۵-۸۵ دلار در هر بشکه)، کرک اسپرد به‌عنوان شاخصی برای ارزیابی سلامت صنعت پالایش عمل می‌کند. برای مثال، اگر قیمت نفت خام ۸۰ دلار باشد و محصولات پالایشی معادل ۹۵ دلار ارزش داشته باشند، کرک اسپرد ۱۵ دلار مثبت است، که این رقم به نشانه سودآوری در نظر گرفته می‌شود. این شاخص در بازارهای فیوچرز مانند CME Group معامله می‌شود و برای سرمایه‌گذاران ایرانی، از طریق بروکرهای بین‌المللی قابل دسترسی است. درک کرک اسپرد کمک می‌کند تا از تأثیر عوامل جهانی مانند تقاضای فصلی بنزین یا اختلالات عرضه نفت آگاه شوید.
انواع کرک اسپرد
انواع کرک اسپرد بر اساس نسبت نفت خام به محصولات پالایشی تقسیم‌بندی می‌شوند و هر کدام کاربرد خاصی در تحلیل بازار دارند. در ادامه با مدل‌های مختلف از کرک لاسپرد آشنا می‌شوید:
- کرک اسپرد ساده (۱:۱)
کرک اسپرد ساده (۱:۱) فقط تفاوت نفت خام و یک محصول خاص مانند بنزین را محاسبه می‌کند.
- کرک اسپرد ۳:۲:۱
محبوب‌ترین نوع، کرک اسپرد ۳:۲:۱ است که شامل سه بشکه نفت خام، دو بشکه بنزین و یک بشکه گازوئیل می‌شود. این نسبت تقریبی از خروجی استاندارد پالایشگاه‌های آمریکایی است و در بازارهای جهانی مانند نیویورک (NYMEX) استفاده می‌شود. در سال ۲۰۲۵، این نوع کرک اسپرد متوسط حدود ۲۳ سنت در هر گالون برای بنزین در «نیویورک هاربر» (NY Harbour) بوده است.
- کرک اسپرد ۵:۳:۲
نوع دیگر، کرک اسپرد ۵:۳:۲ است که پنج بشکه نفت خام را به سه بشکه بنزین و دو بشکه گازوئیل تبدیل می‌کند و بیشتر برای پالایشگاه‌های اروپایی مناسب است.
البته در بازار ایران، با توجه به وابستگی پالایشگاه‌ها به نفت خام داخلی، کرک اسپرد ۳:۲:۱ برای تحلیل سهام شرکت‌هایی مانند پالایش نفت بندرعباس یا اصفهان استفاده می‌شود. انتخاب نوع مناسب کرک اسپرد به بازار هدف و محصولات اصلی پالایشگاه بستگی دارد و می‌تواند سودآوری را ۲۰ تا ۳۰ درصد تغییر دهد.
نحوه محاسبه کرک اسپرد
محاسبه کرک اسپرد ساده است و بر اساس قیمت‌های بازار انجام می‌شود.
فرمول پایه:
کرک اسپرد = (قیمت محصولات پالایشی – قیمت نفت خام) × نسبت تبدیل
برای کرک اسپرد ۳:۲:۱، فرمول به این صورت است: (۲ × قیمت بنزین + ۱ × قیمت گازوئیل) / ۳ – قیمت نفت خام
توجه داشته باشید که معمولا قیمت‌ها بر حسب دلار برای هر بشکه محاسبه می‌شوند، اما برای بنزین و گازوئیل، باید به واحدهای گالن تبدیل شوند (یک بشکه = ۴۲ گالن).
مثال واقعی:
فرض کنید قیمت نفت خام برنت ۸۰ دلار هر بشکه، بنزین ۲.۵۰ دلار هر گالن و گازوئیل ۲.۷۰ دلار هر گالن است. ابتدا قیمت بنزین به هر بشکه تبدیل می‌شود:
۱۰۵ = ۲.۵۰ × ۴۲ بر حسب دلار
گازوئیل:
۱۱۳.۴۰ = ۲.۷۰ × ۴۲ بر حسب دلار
کرک اسپرد = (۲ × ۱۰۵ + ۱ × ۱۱۳.۴۰) / ۳ – ۸۰ = (۲۱۰ + ۱۱۳.۴۰) / ۳ – ۸۰ = ۱۰۷.۸۰ – ۸۰ = ۲۷.۸۰ دلار مثبت
این محاسبه نشان‌دهنده سودآوری پالایشگاه است. در بازار ایران، با قیمت نفت خام حدود ۷۵ دلار و محصولات داخلی، کرک اسپرد متوسط ۱۵ تا ۲۰ دلار بوده که بر سود سهام پالایشی تاثیر گذاشته است. گفتنی است که ابزارهایی مانند پلتفرم‌های معاملاتی CME یا TradingView برای محاسبه آنلاین مفید هستند.
عوامل موثر بر کرک اسپرد
عوامل متعددی بر کرک اسپرد تاثیر می‌گذارند و درک آن‌ها برای پیش‌بینی ضروری است. از میان این عوامل برخی از مهم‌ترین‌ها را برمی‌شماریم:
- تقاضای فصلی: در تابستان، تقاضای بنزین افزایش می‌یابد و کرک اسپرد مثبت می‌شود، اما در زمستان، گازوئیل اولویت دارد. مثلا در سال جاری، با گرمای شدید تابستان، کرک اسپرد بنزین تا ۶۱ سنت هر گالن در لس‌آنجلس رسیده است.
- عوامل جهانی: اختلالات عرضه مانند طوفان‌ها در خلیج مکزیک یا تحریم‌های نفتی، کرک اسپرد را افزایش می‌دهند. در مقابل، افزایش تولید نفت شیل آمریکا کرک اسپرد را کاهش داده است.
- عوامل اقتصادی: تورم و نرخ بهره بالا، تقاضا را کم می‌کند و کرک اسپرد منفی می‌شود. در ایران، قیمت‌گذاری دولتی محصولات پالایشی و نوسانات ارز، کرک اسپرد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
معامله کرک اسپرد از استراتژی‌های سودآور
معامله کرک اسپرد در بازارهای فیوچرز مانند NYMEX یا ICE امکان‌پذیر است و به‌عنوان یک استراتژی پوشش ریسک (Hedging) استفاده می‌شود. به‌عنوان مثال، پالایشگاه‌ها نفت خام فیوچرز می‌خرند و محصولات فیوچرز می‌فروشند تا حاشیه سود را قفل کنند. سرمایه‌گذاران فردی نیز می‌توانند از ETFهایی مانند United States Gasoline Fund (UGA) یا قراردادهای فیوچرز برای معامله کرک اسپرد استفاده کنند.
برای ایرانیان، بروکرهای بین‌المللی مانند IG یا Saxo با دسترسی به بازارهای انرژی مناسب هستند. البته در نظر داشته باشید که ریسک اصلی در این نوع معاملات شامل نوسانات ناگهانی است که می‌تواند با استاپ‌لاس مدیریت شود.
تاثیر کرک اسپرد بر اقتصاد و صنایع پالایشی
کرک اسپرد مستقیما بر سودآوری صنایع پالایشی تاثیر می‌گذارد و نشان‌دهنده سلامت اقتصاد است. کرک اسپرد مثبت، سرمایه‌گذاری در پالایشگاه‌ها را افزایش می‌دهد و اشتغال ایجاد می‌کند. ما که در ایران زندگی می‌کنیم باید بدانیم که در اقتصاد کشور، کرک اسپرد بر درآمد دولت از صادرات فرآورده‌ها تاثیر دارد و با نوسانات ارز، سود شرکت‌های بورسی مانند پالایش نفت تهران را تغییر می‌دهد.
در سال‌های اخیر با کرک اسپرد دیزلی بالا، صنایع حمل‌ونقل سودآورتر شده‌اند، اما کرک اسپرد بنزین پایین، بر پالایشگاه‌های آمریکایی فشار وارد کرده است. تحلیل‌گران پیش‌بینی می‌کنند با افزایش تقاضای آسیا، کرک اسپرد کلی تا پایان سال به ۳۰ دلار برسد.
سخن پایانی
کرک اسپرد به عنوان شاخصی کلیدی در بازارهای انرژی، نه‌تنها سودآوری پالایشگاه‌ها را نشان می‌دهد، بلکه فرصتی منحصربه‌فرد برای معامله‌گران فراهم می‌کند تا از نوسانات قیمت نفت و فرآورده‌ها سود ببرند. با درک محاسبه کرک اسپرد، عوامل موثر مانند تقاضای فصلی و اختلالات جهانی و استفاده از استراتژی‌های معاملاتی هوشمند، می‌توانید ریسک را کاهش داده و بازدهی خود را در افزایش دهید. انتخاب بروکر مناسب و تحلیل دقیق بازار، کلید موفقیت در این بازار است. حالا که با مفهوم کرک اسپرد و کاربردهای آن آشنا شدید، زمان آن است که وارد عمل شوید؛ با استفاده از ابزارهایی مانند TradingView برای تحلیل و تست استراتژی‌ها در حساب دمو، می‌توانید با اطمینان قدم به بازار انرژی بگذارید.
