راهنمای ورود به بازار قرارداد آتی و نحوه انجام معامله
زمانی که صحبت از بازار بورس تهران به میان می‌آید بسیاری از سرمایه‌گذاران فکر می‌کنند که این بازار تنها محلی برای خریدوفروش سهام شرکت‌ها است. با اینکه این حرف تاحدودی درست است اما باید بدانید که در بورس اوراق بهادار علاوه بر معامله سهام، ابزارهای معاملاتی و روش‌های سرمایه‌گذاری دیگری هم وجود دارد که قرارداد آتی یکی از آن‌هاست.
قرارداد آتی در واقع به نوعی توافق در زمان حال گفته می‌شود که براساس آن معامله در آینده انجام می‌شود. این کار باعث می‌شود تا علاقه‌مندان بتوانند هم از افزایش قیمت‌ها و هم از ریزش بازار امکان کسب درآمد داشته باشند.
اما منظور از قراداد آتی چیست و چگونه می‌توان از داخل ایران قراردادهای آتی را معامله کرد؟ به عبارت دیگر نحوه ورود به بازار قرارداد آتی و انجام معامله در این بازار چگونه است؟ اگر شما هم می‌خواهید پاسخ این سوال را پیدا کنید خوشبختانه جای خوبی آمده‌اید! قرار اسد در ادامه با زبانی ساده و با جزئیات کامل پاسخ تمام این سوالات را بدهیم. لطفا همراه ما باشید.
قرارداد آتی چیست؟
یک «قرارداد آتی» یا «قرارداد آینده» (Futures Contract) نوعی توافق‌نامه است که براساس آن دو طرف به‌عنوان خریدار و فروشنده متعهد می‌شوند تا در زمان مشخصی در آینده (سررسید)، مقدار معینی از یک دارایی را با کیفیت و استاندارد مشخص و قیمتی از پیش‌تعیین‌شده مبادله کنند.
به عبارت دیگر، طبق این قرارداد در زمان فرا رسیدن تاریخ سررسید یک طرف به‌عنوان فروشنده دارایی مورد نظر را با همان استاندارد و مشخصاتی که در قرارداد ثبت شده است، به طرف دیگر که خریدار است، تحویل می‌دهد و مبلغ آن را نیز براساس قیمتی که در قرارداد ثبت شده است، دریافت می‌کند.
با خواندن این تعریف حتما از خود می‌پرسید که چرا به چنین قراردادی نیاز داریم و اصلا دلیل وجود قرارداد آتی در بازار بورس چیست؟ برای پاسخ به این سوال یک سناریوی فرضی را مثال می‌زنیم.
فرض کنیم شما صاحب کسب‌وکاری هستید که در چند ماه آینده نیاز به یک کالای خاص دارد. اگر پول نقد داشتید، می‌توانستید همین الان کالای مورد نظر خود را بخرید و نگران این نباشید که در آن زمان قیمت آن با افزایش روبه‌رو خواهد شد یا خیر. اما مشکلی که وجود دارد این است که شما در حال حاضر مبلغ کافی برای خرید این کالا را ندارید.
به همین ترتیب در سناریویی دیگر فرض کنیم که شما تولیدکننده محصول هستید و می‌خواهید چند ماه بعد که تولید محصول‌تان تمام شد، آن را بفروشید اما از این می‌ترسید که شاید تا آن زمان قیمت محصول تولیدی شما با کاهش روبه‌رو شود و شما را دچار ضرر و زیان کند.
در هر دوی این سناریوها هم خریدار و هم فروشنده با یک مشکل عمده مواجه هستند که راه‌حل آن استفاده از مزایای یک قرارداد آتی است. طبق این قرارداد هم خریدار و هم فروشنده در زمان حال توافق‌نامه‌ای برای خریدوفروش یک محصول با قیمت و کیفیت مشخص را تنظیم می‌کنند اما مبادله در زمان حال انجام نمی‌شود . در عوض مبادله توافق‌شده در یک زمان خاصی در آینده انجام می‌شود. بدین ترتیب هم خریدار و هم فروشنده بدون نگرانی از تغییرات قیمت در آینده می‌توانند به خواسته خود برسند.
علاوه بر این، سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بازارهای مالی نیز می‌توانند با پیش‌بینی قیمت این دارایی‌ها در آینده، وارد معامله یک قرارداد آتی شوند و از این راه به سود برسند. حتی به دلیل دوطرفه بودن این بازار امکان کسب درآمد از ریزش قیمت‌ها هم وجود دارد.
به این نکته هم توجه داشته باشید که قرارداد آتی به دو دسته قرارداد آتی سهام و قرارداد آتی کالا تقسیم می‌شود. قرارداد آتی کالا به دلیل قدمت بیشتر و کاربرد خود نسبت به قرارداد آتی سهام توجهات بیشتری را به خود جلب کرده است. حتی اگر در منابع فارسی جستجو کنید زمانی که از قرارداد آتی صحبت می‌شود معمولا منظور همان قرارداد آتی کالا است.
در هر صورت اکنون سوالی که مطرح می‌شود این است که در کجا و به چه طریقی می‌توان قرارداد آتی را معامله کرد؟ بیایید در بخش بعدی به این سوال پاسخ دهیم.
قرارداد آتی در کجا معامله می‌شود؟
بعد از اینکه فهمیدیم قرارداد آتی چیست باید به این سوال پاسخ دهیم که قرارداد آتی در کجا معامله می‌شود؟ واقعیت این است که قرارداد آتی جزو اوراق بهادار به حساب می‌آید و برای همین مکان معامله آن بورس اوراق بهادار تهران است. اما اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم قراردادهای آتی کالا در بخش مخصوصی از بورس که به بورس کالا مشهور است، انجام می‌شود.
بورس کالای ایران خود به چند بازار مختلف تقسیم می‌شود که بازار آتی تنها یکی از آن‌ها است. از جمله سایر بازارهای بورس کالا می‌توان به بازار فیزیکی، بازار فرعی، بازار املاک و مستغلات و بازار اختیار معامله اشاره کرد.
بنابراین کسانی که می‌خواهند قرارداد آتی کالا معامله کنند، باید از طریق بازار آتی که در بورس کالای ایران قرار دارد، اقدام کنند. مراحل این کار با جزئیات بیشتر در بخش بعدی توضیح داده می‌شود.
نحوه ورود به بازار قرارداد آتی کالا
ورود به قرارداد آتی و انجام معامله در آن مانند هر بازار دیگر نیازمند ثبت نام و طی کردن مراحل خاصی است که در این بخش می‌خواهیم در مورد آن صحبت کنیم. کسانی که هم‌اکنون در بازار بورس به خریدوفروش سهام می‌پردازند، یک پله از دیگران جلوتر خواهند بود زیرا ورود به بازار قرارداد آتی کالا نیز نیازمند کد بورسی است.
علاوه بر این، علاقه‌مندان به این بازار باید کد معاملاتی مخصوص دیگری نیز دریافت کنند که به آن کد معاملاتی آتی کالا گفته می‌شود. بیایید در ادامه هر کدام از این مراحل را به‌صورت جداگانه توضیح دهیم.
ثبت نام در سامانه سجام و دریافت کد بورسی
سجام نام سامانه‌ای است که با ثبت نام و احراز هویت در آن به تمام سرویس‌های بازار سرمایه دسترسی پیدا می‌کنید. برای همین ورود به بازار قرارداد آتی نیز نیازمند ثبت نام در سامانه سجام است.
همچنین شما باید در یک کارگزاری بورس هم ثبت نام کنید. اگر نمی‌دانید وظیفه کارگزاری بورس چیست، پیشنهاد می‌کنیم ابتدا مقاله «کارگزاری چیست؟» را مطالعه کنید.
با تکمیل ثبت نام در سامانه سجام و یکی از کارگزاری‌های بورس در نهایت کد مخصوصی برای شما صادر می‌شود که به آن کد بورسی می‌گویند. این کد مانند کد ملی یک شناسه منحصربه‌فرد است و داشتن آن برای معامله در بورس و سایر بازارهای سرمایه ضرورت دارد.
دریافت کد معاملاتی آتی کالا
بعد از دریافت کد بورسی باید یک کد مخصوص دیگر را دریافت کنید که همان کد معاملاتی آتی کالا یا کد مشتقه کالا است. این کد جدا از کد بورسی است و داشتن هر دوی آن‌ها برای ورود به بازار قرارداد آتی ضرورت دارد.
برای دریافت کد بورس کالا می‌توانید از طریق سایت کارگزاری انتخابی خود یا سایت رسمی بورس کالا که در آدرس ebgo.ir قابل دسترسی است، اقدام کنید. برای این کار تنها کافی است روی گزینه دریافت کد معاملاتی آتی کالا یا اخذ کد آنلاین در بورس کالا کلیک کرده و اطلاعات خواسته‌شده را وارد کنید.
قدم دیگری که برای دریافت کد آتی کالا باید بردارید، افتتاح حساب در بانک‌های عامل است. از این حساب‌ها برای دریافت سود و واریز مبالغ مورد نیاز برای انجام معامله استفاده می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد جزئیات مراحل دریافت کد آتی کالا می‌توانید مقاله «نحوه دریافت کد معاملاتی آتی کالا» را مطالعه کنید.
انتخاب دارایی پایه و ورود به سامانه معاملاتی
بعد از اینکه تمام مراحل مربوط به ثبت نام و دریافت کد معاملاتی را طی کردید و اجازه دسترسی به سامانه معاملاتی را پیدا کردید، می‌توانید دارایی پایه خود را انتخاب کرده و معامله کنید.
در بازار قرارداد آتی کالا در حال حاضر امکان معامله روی شش دارایی وجود دارد که عبارتند از:
- صندوق طلای لوتوس
- شمش طلای خام
- زعفران نگین
- صندوق طلای کهربا
- پسته
- نقره
در گذشته دارایی‌های دیگری همچون سکه طلای تمام بهار آزادی، زیره سبز و مس کاتد نیز در بازار آتی کالا قابل‌معامله بودند که در حال حاضر وضعیت آن‌ها به حالت غیرفعال درآمده است. همچنین ممکن است در آینده کالاهای دیگری نیز به شکل قرارداد آتی قابل‌معامله شوند.
بنابراین در این مرحله باید انتخاب کنید که روی کدام یک از این دارایی‌های پایه قصد معامله دارید. برای مثال اگر در مورد زعفران تحلیل خاصی انجام داده‌اید، می‌توانید قرارداد آتی زعفران را معامله کنید. در مقاله «قرارداد آتی زعفران چیست؟» به طور کامل در مورد معامله زعفران در بازار آتی صحبت کرده‌ایم که می‌توانید با کلیک روی لینک مربوطه آن را مطالعه کنید. همچنین در مورد قراردادهای آتی پسته و نقره نیز مطالبی در بلاگ سایت منتشر شده است.
لینک ورود به سامانه معاملاتی قرارداد آتی نیز توسط کارگزاری به شما اعلام می‌شود. این لینک بعد از تایید ثبت نام شما، به همراه نام کاربری و رمزعبور و معمولا از طریق پیامک اطلاع‌رسانی می‌شود.
انجام معامله خرید یا فروش
آخرین مرحله برای انجام معامله قرارداد آتی ثبت سفارش خرید یا فروش است. همان‌طور که قبلا هم اشاره کردیم، در بازار آتی از ریزش قیمت‌ها نیز می‌توان به درآمد رسید. برای همین امکان ثبت سفارش فروش نیز وجود دارد.
برای ثبت سفارش خرید یا فروش روی قرارداد آتی مورد نظر خود تنها کافی است وارد سامانه معاملاتی مخصوص این کار شوید. این سامانه از طریق سایت کارگزاری قابل دسترسی است.
در این سامانه شما بعد از اینکه دارایی پایه را انتخاب کردید، مقدار خرید و قیمت مورد نظر خود را ثبت می‌کنید و سپس منتظر اجرای آن می‌مانید. بدین ترتیب با افزایش یا کاهش قیمت دارایی پایه و متناسب با اینکه یک معامله خرید باز کرده‌اید یا یک معامله فروش، از نوسانات شکل‌گرفته به درآمد می‌رسید.
نحوه شارژ کردن حساب در بورس آتی کالا
برای معامله در بازارهای مالی یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازها داشتن سرمایه اولیه است. در بازار آتی کالا نیز قبل از اینکه بتوانید معامله‌ای انجام دهید، باید مبلغ مشخصی را از قبل داشته باشید. برخلاف بازارهایی مثل فارکس و ارز دیجیتال که در آن‌ها شما معمولا مجبور هستید سرمایه اولیه خود را در سامانه مربوط به کارگزاری و صرافی واریز کنید، در بورس آتی کالا این کار به شکل دیگری انجام می‌شود.
در حقیقت برای شارژ حساب در بورس آتی کالا نیازی به پرداخت پول از طریق درگاه واریزی به حساب کارگزاری نیست. در عوض شارژ حساب با واریز کردن پول به شماره حسابی که خودتان آن را به‌عنوان «شماره حساب در اختیار بورس» به کارگزاری اعلام کرده‌اید، انجام می‌شود.
با این کار می‌توانید در سامانه معاملاتی آتی کالا از قسمت مدیریت مالی میزان سرمایه واریز شده به حساب در اختیار بورس خود را ببینید و با آن به انجام معامله قراردادهای آتی بپردازید.
سخن پایانی
قرارداد آتی نوعی ابزار مشتقه است که به خریدار و فروشنده کمک می‌کند تا طبق توافقی که در زمان حال انجام می‌شود، دارایی خاصی را در آینده با یکدیگر مبادله کنند. این کار باعث می‌شود تا دو طرف نگران تغییر قیمت در آینده نباشند و معامله خود را در زمان حال و با قیمت فعلی انجام دهند.
قرارداد آتی جزو اوراق بهادار به حساب می‌آید و برای همین محل معامله آن در بورس اوراق بهادار تهران است. اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم قراردادهای آتی کالا در بخش مخصوصی از بورس که به بورس کالا مشهور است، انجام می‌شود.
نکته مهم دیگری که در مورد قرارداد آتی وجود دارد این است که علاقه‌مندان برای معامله آن علاوه بر کد بورسی، به کد مخصوص دیگری نیز احتیاج دارند. برای یادگیری نحوه دریافت این کد و همچنین آموزش معامله قرارداد آتی در بورس، در مقاله امروز با زبانی ساده و مقدماتی در این مورد صحبت کردیم.
اگر هنوز سوالی ذهن شما را درگیر کرده است یا می‌خواهید تجربه خود را از معامله در بازار آتی با ما و دیگران به اشتراک بگذارید، بخش نظرات همین مقاله پذیرای دیدگاه‌های شما است.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
