انواع ارزش سهام در بازار سرمایه (با مثال)
همان‌طور که همه ما می‌دانیم، در بازار بورس سهام شرکت‌ها خریدوفروش می‌شود. سهام هر شرکت در واقع بخش کوچکی از سرمایه آن شرکت است که هر سرمایه‌گذار با داشتن آن می‌تواند از منافع حاصل از عملکرد هر شرکت بهره‌مند شود و خود را مالک بخشی از آن شرکت بداند. در این بازار خریداران و فروشندگان در یک بازار آزاد روی یک قیمت به توافق می‌رسند و سهم را بین خود معامله می‌کنند. سوالی که در این بین مطرح می‌شود این است که این قیمت برچه اساسی تعیین می‌شود و آیا مقدار آن با ارزش واقعی هر سهم برابر است یا خیر؟
علاوه بر این، سوالات دیگری هم در این بین وجود دارد. برای مثال اینکه چگونه می‌توان فهمید سهام یک شرکت بالاتر یا پایین‌تر از ارزش واقعی خود معامله می‌شود؟ ارزش یک سهم در بازار بورس به چه روش‌هایی تعیین می‌شود؟ یا بهتر است بپرسیم انواع ارزش سهام در بازار سرمایه چند نوع است؟
اگر چنین سوالاتی ذهن شما را نیز درگیر کرده است، خوشبختانه باید بگوییم که قرار است پاسخ تمام سوالات خود را در مقاله امروز بگیرید. در ادامه قصد داریم با زبانی ساده و قابل‌فهم در مورد مباحثی مثل ارزش اسمی، ارزش بازار، ارزش ذاتی و ارزش دفتری یک سهم صحبت کنیم. بنابراین پیشنهاد ما این است که تا انتهای مقاله همراه ما باشید.
انواع ارزش سهام در بازار بورس
زمانی که از ارزش سهم یک شرکت در بازار بورس صحبت می‌شود، ممکن است منظورمان همان قیمتی که باشد که سهم مورد نظر در بازار بورس خریدوفروش می‌شود. با این حال قیمت فعلی آن سهم در بازار آزاد تنها نشان‌دهنده‌ی ارزش آن سهم نیست و به روش‌های دیگر نیز می‌توان سهام شرکت‌ها را ارزش‌گذاری کرد.
بنابراین باید از خود بپرسیم که ارزش سهام شرکت‌ها در بازار بورس به چند نوع قابل ارزیابی است؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که به‌طور کلی برای ارزیابی ارزش سهام یک شرکت در بازار سرمایه از چهار روش استفاده می‌شود. به عبارت دیگر، انواع ارزش سهام در بورس چهار نوع دارد که عبارتند از:
- ارزش اسمی (Face Value)
- ارزش بازاری (Market Value)
- ارزش دفتری (Book Value)
- ارزش ذاتی (Intrinsic Value)
اما این چهار نوع نمایش ارزش سهام چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ چه فرقی بین ارزش اسمی و ارزش ذاتی وجود دارد؟ آیا ارزش بازاری و ارزش دفتری یک سهم یکسان است؟
برای اینکه بتوانیم پاسخ قابل‌قبولی به این سوالات بدهیم در ادامه هر کدام از آن‌ها را به‌صورت جداگانه و با جزئیات کامل شرح می‌دهیم.
ارزش اسمی سهام در بورس چیست؟
در علوم مالی و حسابداری به ارزش صوری یک برگه سهم ارزش اسمی آن سهم گفته می‌شود. این ارزش که به صورت یک رقم مشخص می‌شود، در همان زمان تاسیس و انتشار سهام شرکت به ازای هر ورقه سهم عادی تعیین می‌شود.
رقم ارزش اسمی سهام در کشورهای مختلف متفاوت است. در ایران این رقم ۱۰۰۰ ریال یا ۱۰۰ تومان است که در مقایسه با ارزش بازار هر سهم اختلاف قابل‌توجهی دارد. بنابراین ارزش اسمی سهام را می‌توان یک مقدار ثابت و توافق‌شده در نظر گرفت که تغییر نمی‌کند.
برای درک بهتر موضوع یک مثال می‌زنیم. فرض کنید شرکتی به تازگی تاسیس شده است و قصد دارد از راه عرضه سهام خود در بورس منابع مالی مورد نیاز خود را تامین کند. در این صورت شرکت مورد نظر برای تامین مالی باید بخشی از سهام خود را با همان قیمت ارزش اسمی که گفتیم در ایران برابر با ۱۰۰۰ ریال یا ۱۰۰ تومان است، به سرمایه‌گذاران بفروشد.
مفهوم ارزش بازار هر سهم
در بازار بورس ارزش یک سهم با مقدار دیگری نیز مشخص می‌شود که به آن ارزش بازار یا ارزش بازاری هر سهم می‌گوییم. این رقم همان‌طور که از اسمش هم می‌توان حدس زد، همان قیمتی است که در بازار آزاد سرمایه‌گذاران سهم مورد نظر را با آن خریدوفروش می‌کنند.
برای مثال زمانی که شما وارد بازار بورس می‌شوید و می‌بینید که قیمت معامله یک سهم برابر با ۲۰۰۰ ریال است، در واقع ارزش بازار آن سهم را مشاهده می‌کنید. این عدد چون در بازار آزاد مشخص می‌شود و تابع قوانین عرضه و تقاضا است، مدام تغییر می‌کند و برخلاف ارزش اسمی، یک مقدار ثابت و ازپیش‌تعیین‌شده نیست.
ارزش بازار ممکن است با ارزش دفتری و ارزش ذاتی سهام نیز که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد، متفاوت باشد. این تفاوت براساس پیش‌بینی و انتظاری که سرمایه‌گذاران از عملکرد شرکت در آینده دارند، می‌تواند کم یا زیاد باشد.
ارزش دفتری سهام یعنی چه؟
برای به دست آوردن ارزش دفتری سهام یک شرکت ابتدا باید مجموع بدهی‌های آن شرکت را به همراه دارایی‌های آن حساب کرده و آن‌ها را از یکدیگر کم کنیم. بدین ترتیب مبلغ باقی‌مانده مجموع ارزش سرمایه سهام‌داران شرکت را نشان می‌دهد که به آن حقوق صاحبان سهام شرکت نیز گفته می‌شود. حال اگر عدد به دست آمده را بر تعداد سهام منتشر شده شرکت مورد نظر تقسیم کنیم، عددی به دست می‌آید که همان ارزش دفتری هر سهم است.
به عبارت دیگر، برای به دست آوردن ارزش دفتری سهام هر شرکت تنها کافی است حقوق صاحبان سهام آن شرکت را بر تعداد کل سهام شرکت مورد نظر تقسیم کنید تا ارزش دفتری آن به دست آید. اگر بخواهیم برای محاسبه ارزش دفتری هر سهم فرمولی ریاضی تعیین کنیم، می‌توان از فرمول زیر استفاده کرد:
نکته مهمی که در مورد ارزش دفتری وجود دارد این است که به آن «ارزش تصفیه» (Liquidation Value) نیز گفته می‌شود. دلیل این نام‌گذاری به این خاطر است که در زمان انحلال شرکت، بعد از فروش دارایی‌ها و پرداخت بدهی‌ها، باقی‌مانده سرمایه بین سهام‌داران تقسیم می‌شود.
علاوه بر این، ارزش دفتری هر سهم در محاسبه نسبت P/B نیز نقش اساسی دارد. این نسبت که یکی از شاخص‌های مالی مهم برای تجزیه و تحلیل سهام شرکت‌های مختلف است، از تقسیم قیمت هر سهم بر ارزش دفتری آن به دست می‌آید. در این نام‌گذاری P حرف اول Price و B حرف اول Book Value است. بنابراین به این نسبت، نسبت قیمت بر ارزش دفتری نیز گفته می‌شود.
زمانی که نسبت P/B بالا و بیشتر از عدد ۱ باشد، نشان می‌دهد که سهام شرکت مورد بحث بالاتر از ارزش دفتری آن معامله می‌شود. برعکس، هر عددی کمتر از عدد ۱ نشان‌دهنده معامله سهم پایین‌تر از ارزش دفتری آن است. سرمایه‌گذاران می‌توانند با چنین تحلیلی تصمیم بگیرند که آیا سرمایه‌گذاری در سهام یک شرکت احتمال سودآوری دارد یا خیر.
تعریف ارزش ذاتی در بورس
چهارمین روشی که برای نمایش ارزش سهام یک شرکت در بازار سرمایه وجود دارد، ارزش ذاتی آن سهم است. در اقتصاد و علوم مالی به ارزش واقعی سهام یک شرکت یا یک دارایی، ارزش ذاتی آن گفته می‌شود. ارزش ذاتی با بررسی تمام ابعاد شرکت مورد نظر (برای مثال صورت‌های مالی و دارایی‌های مشهود و نامشهود) به دست می‌آید و با قیمت بازار تفاوت دارد.
همانند ارزش دفتری، از ارزش ذاتی نیز برای ارزیابی احتمال سودآوری سرمایه‌گذاری در یک سهم و تحلیل آن استفاده می‌شود. بدین صورت که اگر سرمایه‌گذاران تشخیص بدهند که ارزش ذاتی سهام یک شرکت بیشتر از ارزش بازاری فعلی آن است، در این صورت اقدام به خرید سهام آن شرکت می‌کنند. برعکس، پایین‌تر بودن ارزش ذاتی سهام یک شرکت نسبت به قیمت فعلی آن می‌تواند به‌عنوان یک سیگنال فروش در نظر گرفته شود.
ارزش ذاتی یکی از شاخص‌های مهم در تحلیل بنیادی یا «فاندامنتال» (Fundamental Analysis) است که با خواندن مقاله «۶ نکته که باید درباره ارزش ذاتی سهام بدانید!» می‌توانید اطلاعات بیشتری در مورد آن کسب کنید.
مقایسه انواع ارزش سهام در بازار سرمایه
اکنون به‌طور کلی با چهار نوع ارزش سهام در بازار بورس آشنا شدیم که این چهار مورد عبارتند از ارزش اسمی، ارزش بازاری، ارزش دفتری و ارزش ذاتی. حال می‌خواهیم با ذکر یک مثال این ارزش‌ها را با یکدیگر مقایسه کنیم و ببینیم که چگونه می‌توان برای سهام یک شرکت هر چهار مورد را اندازه‌گیری کرد.
فرض کنید شرکتی به نام ایکس سهام خود را در بازار بورس ایران عرضه کرده است و مردم می‌توانند با ثبت نام در کارگزاری‌های بورس سهام این شرکت را خریدوفروش کنند.
نحوه محاسبه ارزش اسمی سهام
در این صورت ارزش اسمی سهام شرکت ایکس برابر با ۱۰۰ تومان خواهد بود که گفتیم یک عدد ثابت و توافق‌شده است. این عدد روی برگه‌های سهام درج می‌شود و برای سهام تمام شرکت‌ها یکسان است.
نحوه محاسبه ارزش بازاری سهام
برای پیدا کردن ارزش بازاری سهام شرکت ایکس می‌توانید وارد سایت رسمی بورس تهران شوید و بعد از جستجوی نماد معاملاتی آن، آخرین عددی که سهام این شرکت در آن قیمت معامله شده است را ببینید. این عدد همان ارزش بازاری سهام شرکت ایکس است و براساس عرضه و تقاضا مدام تغییر می‌کند. برای مثال فرض می‌کنیم ارزش بازاری این شرکت ۵۰۰ تومان به ازای هر سهم است.
نحوه محاسبه ارزش دفتری سهام
حال می‌خواهیم ارزش دفتری سهام شرکت ایکس را محاسبه کنیم. برای این کار طبق فرمولی که در بخش مربوط به توضیحات ارزش دفتری ارائه کردیم، ابتدا بدهی‌ها و دارایی‌های شرکت را محاسبه و آن‌ها را از یکدیگر کم می‌کنیم. سپس از تقسیم عدد به دست آمده در تعداد سهام، ارزش دفتری به دست می‌آید.
برای مثال فرض می‌کنیم مجموع دارایی‌های شرکت ایکس ۵ میلیارد تومان است و رقم بدهی‌های این شرکت به نهادهای مختلف به ۲ میلیارد تومان می‌رسد. اگر این دو عدد را از یکدیگر کم کنیم با عدد ۳ میلیارد تومان مواجه خواهیم شد که همان مجموع حقوق صاحبان سهام این شرکت است. اگر تعداد سهم‌های منتشر شده توسط شرکت ایکس را ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار عدد در نظر بگیریم از تقسیم ۳ میلیارد بر ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار عدد ۴۰۰ به دست می‌آید. این یعنی ارزش دفتری سهام شرکت ایکس به ازای هر سهم برابر با ۴۰۰ تومان است.
نحوه محاسبه ارزش ذاتی سهام
اکنون نوبت به پیدا کردن ارزش ذاتی سهام شرکت ایکس می‌رسد. برای محاسبه ارزش ذاتی سهام روش‌های مختلفی وجود دارد که از بین همه آن‌ها روشی موسوم به «گوردون» (Gordon) ساده‌تر است. برای آشنایی با این روش می‌توانید مقاله «ارزش ذاتی سهام چیست؟ نحوه محاسبه آن» را بخوانید که در جریان آن فرمول محاسبه ارزش ذاتی سهام یک شرکت به روش گوردون آموزش داده شده است.
با این حال برای اینکه مثال خود را کامل کنیم و شما نیز مفهوم ارزش ذاتی را در مقایسه با سایر انواع آن بشناسید، از یک روش ساده و قابل‌فهم استفاده می‌کنیم. برای این کار سناریویی را فرض کنید که در آن سهام شرکت ایکس در بورس با قیمت ۵۰۰ تومان به ازای هر سهم معامله می‌شود. این رقم همان ارزش بازاری است که در بالا نیز به آن اشاره کردیم.
در این شرایط مشاهده می‌کنیم که سرمایه‌گذاران تمایل شدیدی به خرید این سهم در قیمت ۵۰۰ تومان نشان می‌دهند و دلیل‌شان این است که انتظار دارند قیمت این سهم به‌زودی با افزایش روبه‌رو شود. آن‌ها اعتقاد دارند که ارزش واقعی سهام شرکت ایکس بیشتر از ۵۰۰ تومان است و ممکن است تا ۶۰۰ تومان هم برسد. در این مثال ۶۰۰ تومان همان ارزش ذاتی سهام شرکت ایکس است.
سخن پایانی
برای نشان دادن ارزش سهام هر شرکت در بازار بورس از چهار روش استفاده می‌شود که به آن‌ها ارزش اسمی، ارزش بازاری، ارزش دفتری و ارزش ذاتی می‌گویند. هر کدام از این‌ها ارزش هر سهم را به‌صورت مستقل و جداگانه نمایش می‌دهند.
برای مثال ارزش اسمی یک عدد ثابت و توافق‌شده است که در بورس تهران همواره ۱۰۰ تومان در نظر گرفته می‌شود. این در حالی است که ارزش بازاری یک سهم را عرضه و تقاضا مشخص می‌کند و همان آخرین قیمت معامله‌شده آن سهم است.
به همین ترتیب ارزش دفتری و ارزش ذاتی نیز فرمول محاسبه خاص خود را دارند که در مقاله امروز به‌طور کامل در مورد آن‌ها صحبت کردیم. همچنین با ذکر یک مثال ساده و ملموس، هر چهار مورد از انواع ارزش سهام در بازار سرمایه را برای یک شرکت فرضی محاسبه کردیم تا همه‌چیز را به‌خوبی یاد بگیرید.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
