سرمایه گذاری در بورس به چه معناست؟
سهام‌ها اوراق بهاداری هستند که ادعای مالکیت یک شرکت نسبت‌به دارایی‌ها و درآمدهایش را نشان می‌دهند. فرد سرمایه‌گذار با سرمایه‌گذاری در یک شرکتِ به‌خصوص، در آینده‌ی آن شرکت و سود و زیانش سرمایه‌گذاری می‌کند.
اگر شرکت عملکرد موفقی داشته باشد، ارزش سرمایه‌ی فرد با گذر زمان افزایش پیدا می‌کند و اگر عملکردش ضعیف باشد، دارایی سرمایه‌گذار ارزشش را از دست خواهد داد.
در این مقاله قصد داریم این موضوع را به‌طور کامل توضیح دهیم و به شما بگوییم که سرمایه‌گذاری در بورس چه مفهومی دارد. با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.
فلسفه پیدایش بورس
یکی از اساسی‌ترین نیازهای هر شرکتی، نیاز به تأمین مالی است. راه‌های گوناگونی برای تأمین مالی در فضای اقتصادی ایران وجود دارد.
شرکتی را تصور کنید که به بانک مراجعه و درخواست وام می‌کند. دریافت وام یکی از راهکارهای تأمین مالی شرکت‌هاست که ویژگی‌های خاص خودش را دارد و با توجه به خصوصیات یک شرکت می‌تواند برای آن مناسب یا نامناسب باشد.
بازار بورس نیز محلی برای تأمین مالی شرکت‌هاست؛ محلی که شرکت‌ها در آن نه از بانک‌ها بلکه از سهام‌دارانشان پول و سرمایه دریافت می‌کنند و در ازای آن بخشی از سهام شرکتشان را به آنان واگذار می‌کنند.
البته ممکن است بانک‌ها نیز با زیرمجموعه‌های سرمایه‌گذاری‌شان وارد سهام‌داری یک شرکت شوند و سرمایه‌گذار آن شرکت به‌حساب بیایند. آنها به این شکل در تأمین مالی سهیم می‌شوند که البته این روش به‌کلی با واگذاری وام تفاوت دارد.
بورس چیست؟
اگر بخواهیم بورس را به بیانی ساده تعریف کنیم، درواقع بازاری است که در آن اوراق بهادار معامله می‌شود. این اوراق انواع مختلفی دارد که عبارت‌اند از: اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق بدهی و ابزارهای مشتقه. هرکدام از این اوراق بهادار ابزار مالی محسوب می‌شوند و بیانگر سه موضوع هستند:
- شما در ازای پرداخت پول بخشی از سهام شرکتی را خریداری کرده‌اید و بسته‌به پول و میزان سهامتان در آن شرکت مالکیت دارید.
- پولتان را قرض داده‌اید تا در سررسید و موعد مشخص مبلغی مازاد از پولتان را دریافت کنید (اوراق قرضه).
- قراردادی که برای خرید چیزی در روزهای آینده با قیمتی مشخص‌شده، منعقد شده‌است (ابزارهای مشتقه).
در این مقاله بیشتر به سهام عادی، که نوعی از اوراق حقوق صاحبان سهام است، می‌پردازیم.
تأثیر بورس بر اقتصاد
بخش خصوصی این توانایی را دارد تا در فعالیت‌های اقتصادی بسیار فعال‌تر و مؤثرتر از دولت‌ها باشد. به‌عنوان مثال، بیشتر مردم مدارس غیرانتفاعی را به مدارس دولتی ترجیح می‌دهند.
ولی چه کسی سرمایه‌ی کلانی برای تأسیس کارخانه‌ی تولید فولاد یا مس دارد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت شرکت‌هایی که به چند صد هزار میلیارد تومان پول دسترسی دارند، قادرند همچین کارخانه‌ای را راه‌اندازی کنند.
درحقیقت، بازار بورس پاسخی مناسب برای تقویت بخش خصوصی است. اگر دویست میلیون تومان پول داشته باشید، می‌توانید با آن یک‌صد هزارمِ شرکت بزرگی را خریداری کنید. یا این‌که صدها هزار نفر با سرمایه‌های میلیاردی جمع شوند و چنین شرکتی را ایجاد کنند.
بازار بورس را می‌توان بسیار مؤثر دانست؛ چراکه سرمایه‌های خُرد را از بازارهایی که با معیشت مردم سروکار دارند به بازارهایی می‌برد که با تولید، زندگی مردم را پررونق‌تر خواهند کرد. درنظر داشته باشید که اگر قیمت دلار چند برابر شود، مردم فقیرتر خواهند شد ولی اگر تولید فولاد چندین برابر شود، مردم از مزیت‌های این افزایش تولید بهره‌مند می‌شوند.
انواع بازار بورس در ایران
طبق قانون بازار اوراق بهادار که در سال ۱۳۸۴ تصویب شده‌است، وظایف مختلفی برعهده‌ی بازار بورس اوراق بهادار است که مهمترین آن نظارت بر بورس‌های گوناگون است.
درواقع، هر بورسی بستر مناسبی برای معامله‌ی شکل به‌خصوصی از دارایی‌ها را فراهم می‌کند. بسته به دارایی مورد معامله، هر بستر به‌طور کلی به چهار دسته تقسیم می‌شود. سرمایه گذاری در بورس انواع مختلفی دارد که در زیر به آنها پرداخته شده است:
۱. بورس اوراق بهادار
بورس اوراق بهادار بازاری رسمی است که در آن دارایی‌های مالی همچون سهام، اوراق مشارکت و … با ضوابط مشخصی معامله می‌شوند. از طرفی، بیشتر سرمایه‌گذاران در این بخش از بورس فعال‌اند. به‌صورت کلی، هر موقعی که از بورس صحبت می‌شود، منظور همان بورس اوراق بهادار است.
ویژگی برجسته‌ی بورس اوراق بهادار شرایط پذیرش شرکت‌ها در آن است. پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار نیازمند رعایت شرایط و استاندارهای تعیین‌شده‌ی سازمان بورس است.
شرکت‌های سهامی عام تا وقتی که شرایط تعیین‌شده‌ی سازمان بورس را نداشته باشند، نمی‌توانند وارد بورس شوند. این استانداردهای سازمان بورس باعث شده‌است تا شفافیت اطلاعاتی در این بازار به‌نسبتِ دیگر بازارها بیشتر باشد.
شرکت‌هایی که شرایط ورود به بازار بورس اوراق بهادار را ندارند، می‌توانند وارد بازار فرابورس شوند. درواقع، شرایط ورود به فرابورس بسیار ساده‌تر، شفافیت اطلاعات در آن کمتر و ریسک معاملاتی‌اش بیشتر خواهد بود. با‌وجوداین، اگر شرکتی در فرابورس فعالیت کند، قادر است نظر مثبت سازمان را جلب کند و پس از مدتی وارد بازار بورس شود.
۲. بورس کالا
همان‌گونه که از نام این بازار پیداست، در بورس کالا دارایی‌های فیزیکی معامله می‌شوند. درواقع، در این بورس عرضه‌کنندگان کالاهای‌شان را عرضه می‌کنند و پس‌از آن این کالاها کارشناسی و قیمت‌گذاری و سپس از طریق کارگزاران فروخته می‌شوند. ازاین‌رو، کارگزاران نقش واسطه‌ی فروش میان عرضه‌کنندگان و خریداران را برعهده دارند.
در بورس کالا بیشتر کالاهای خام و اساسی همچون گندم، برنج، پنبه، زعفران، تعدادی از فلزات اساسی و … معامله می‌شوند. همچنین لازم به ذکر است که بعد از بازنگری و تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال ۱۳۸۴، بورس کالا فعالیتش را از ابتدای سال ۱۳۸۶ شروع کرد.
۳. بورس انرژی
بورس انرژی به نسبتِ دیگر بورس‌های فعال در ایران، بورسی نوپا به‌حساب می‌آید و در آن حامل‌های انرژی مانند گاز، نفت، برق و … و همچنین اوراق بهاداری که براساس این حامل‌ها باشند معامله می‌شوند. این بورس نیز در سال ۱۳۹۱ به‌صورت رسمی فعالیت‌هایش را با معاملاتی مثل برق، قطران و زغال‌سنگ شروع کرد.
۴. بورس ارز
در این بازار فقط خریدوفروش ارزهای خارجی انجام می‌شود. هم‌اکنون نیز این نوع بورس در ایران فعال نیست.
ویژگی های سرمایه گذاری در بورس
خوشبختانه بازار بورس در میان فعالیت‌های اقتصادی عموم مردم جایی برای خود باز کرده و توسعه‌ی مطلوبی در اقتصاد ایران داشته‌است. این موضوع نشان‌دهنده‌ی این است که نسبت به سایر بازارهای مالی مزایایی دارد که باعث جذب سرمایه‌گذاران می‌شود.
بررسی عملکرد بازار سرمایه در سال‌های پیشین نشان‌دهنده‌ی این است که نسبت به کلیه‌ی بازارهای موازی‌اش، در طولانی‌مدت سوددهی مطلوب‌تری داشته‌است. جدا از سودی که این بازار به فعالانش اعطا می‌کند، مزایای دیگری نیز دارد که در ادامه به‌طور خلاصه به آنها اشاره می‌کنیم:
- امکان سرمایه‌گذاری با میزان اندک و محدودی از دارایی
- شفافیت بالای اطلاعات مربوط به شرکت‌ها
- میزان نقدشوندگی بالا
- تنوع بالای گزینه‌های موجود برای سرمایه‌گذاری
- حفظ سرمایه‌ی افراد در مقابل سرعت رشد تورم
- قانونی و شرعی بودن
- بازدهی بسیار بالاتر نسبت به سایر بازارهای مشابه
اهمیت درک مفاهیم سرمایه گذاری در بورس
سهام شرکت‌ها بخش اساسی پُرتفُوی (سبد سهام) بیشتر سرمایه‌گذاران را تشکیل می‌دهد؛ چراکه سرمایه‌گذاری در بورس فرصتی برای کسب سود از راه رشد و سودآوری شرکت‌هاست.
سهام یکی از دسته‌بندی‌های گوناگون دارایی محسوب می‌شود و برای عموم سرمایه‌گذاران در مقایسه با دارایی‌هایی با درآمد ثابت، پتانسیل بیشتری دارد.
درنتیجه، شرکت‌های موفق در مدت‌زمان مشخص به‌صورت ویژه‌ای رشد می‌کنند و قیمت سهامشان افزایش پیدا می‌کند. درنهایت، این شرکت‌ها نرخ‌های ثابت سود اوراق مشارکت را نیز پشت‌سر می‌گذارند.
البته در گذر زمان شرکت‌ها ممکن است به‌خاطر مشکلاتی قیمت سهامشان کاهش پیدا کند. ازاین‌رو، ریسکِ خرید سهام یا سرمایه‌گذاری در بورس به‌مراتب بالاتر از اوراق مشارکت یا صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.
براساس تحقیقات و شواهد، در بازه‌ی زمانی طولانی‌مدت (به‌طور مثال در حدود ۱۰ الی ۱۵ سال) خرید سهام یک شرکت فعال در بازار بورس به‌دلیل پتانسیل رشد بیشتری که دارد، از دارایی‌های دیگر عملکرد بهتری خواهد داشت.
چه افرادی بهتر است در بورس سرمایه گذاری کنند؟
سرمایه‌گذاری در بورس این پتانسیل را دارد تا برای هر گروهی از افراد مناسب باشد؛ البته به‌شرطی که فرد سرمایه‌گذار نسبت به ریسک انواع سرمایه‌گذاری‌ها آگاهی کامل داشته باشد. هم‌اکنون ابزارهای مختلفی برای سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه وجود دارد که شرایط موردنظر سرمایه‌گذاران گوناگون با ریسک‌پذیری مختلف را تأمین کند.
صندوق‌های درآمد ثابت قابل‌معامله در بورس و صندوق‌های سرمایه‌گذاری با پشتوانه‌ی طلا در کنار دیگر اوراق مشارکت با سود ثابت، جزو کم‌ریسک‌ترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری‌اند. این موارد در عمل مانند سرمایه‌گذاری در حساب‌های سپرده‌ی بانکی یا خرید طلا هستند.
برای سرمایه‌گذاران غیرحرفه‌ای و افرادی که نمی‌خواهند زمان زیادی را برای تحلیل سهام‌ها بگذارند، صندوق‌های سهامِ قابل‌معامله در بورس مناسب است.
افرادی هم که قصد دارند به‌طور مستقیم اقدام به خرید سهام کنند، می‌توانند به سراغ شرکت‌های بنیادی با ریسک کم یا متوسط بروند و با دید بلندمدت اقدام به خرید سهام این شرکت‌ها نمایند.
سرمایه‌گذارانی که ریسک‌پذیری بالایی دارند می‌توانند به سراغ گزینه‌های پرریسک‌تر بروند؛ به‌طور مثال شرکت‌هایی که براساس انتظار از زیان‌دهی خارج می‌شوند.
به‌طور کلی، بازار بورس برای هر سرمایه‌گذاری مناسب است، اما به این شرط که سرمایه‌گذار اطلاع داشته باشد پول خود را کجا سرمایه‌گذاری می‌کند و ریسک سرمایه‌گذاری‌هایش چه میزان است.
حداقل میزان دارایی برای سرمایه گذاری در بورس
در شرایط فعلی برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس اوراق بهادار، دست‌کم مبلغ پانصد هزار تومان تعیین شده‌است. یعنی اگر قصد خرید سهام یک شرکت را داشته باشید، ارزش سفارشتان باید دست‌کم پانصد هزار تومان باشد. البته استثناهایی وجود دارد و با مبالغ کمتر نیز می‌توان اقدام به خرید سهام شرکت‌ها در عرضه‌ی اولیه کرد.
ما به شما پیشنهاد می‌کنیم که اگر قصد دارید با سرمایه‌ی اندکی اقدام به سرمایه‌گذاری در بورس کنید، تا مدتی مشخص تنها در عرضه‌های اولیه سرمایه‌گذاری کنید.
تلاش کنید درباره‌ی شرکت‌هایی که عرضه‌ی اولیه دارند اطلاعات بیشتری کسب کنید و سهام شرکت‌هایی که پیش‌بینی می‌کنید در میان‌مدت و بلندمدت سوددهی خوبی خواهند داشت را در سبد دارایی‌های‌تان نگه دارید.
در غیر این صورت، بعد از کسب سود در کوتاه‌مدت می‌توانید سهام عرضه‌ی اولیه‌ای که خریداری کرده‌اید را بفروشید و با سود کسب‌شده‌تان سهام شرکت‌های بنیادی را خریداری کنید.
راه های کسب سود از طریق سرمایه گذاری در بورس
به‌طور کلی، تنها از دو راه می‌توان با سرمایه‌گذاری در بورس به سود رسید:
- سود نقدی (DPS)
- سود ناشی از افزایش ارزش سهم
سود نقدی (DPS)
شرکت‌ها پس از اتمام یک سال مالی، نحوه‌ی عملکردشان را می‌سنجند و نتایج را در صورت‌های مالی‌شان درج می‌کنند. اگر شرکتی عملکرد مطلوبی داشته باشد و در این دوره به سوددهی رسیده باشد، درصدی از سود خالص شرکت (EPS) به سهام‌دارانش اختصاص داده می‌شود.
برای دریافت این سود، حتماً باید در زمان برگزاری مجمعِ شرکت سهام‌دار آن شرکت باشید. در این صورت، به‌ازای هر سهمی که متعلق به شماست میزان مشخصی سود دریافت خواهید کرد. در شرایطی که سهام شرکت موردنظرتان را پس از برگزاری مجمع آن شرکت خریده باشید، سودی به شما تعلق نمی‌گیرد.
به‌طور کلی، تعدادی از شرکت‌ها سوددِه نیستند و سرمایه‌گذار پس از گذشت زمان به‌ازای هر سهم، مقداری را نیز ضرر کرده‌است. در این صورت، هیچ سودی به شما تعلق نمی‌گیرد اما نیازی نیست که شما زیان شرکت را نیز پرداخت کنید.
سود ناشی از افزایش ارزش سهام
قیمت سهام شرکت‌ها در طول زمان ثابت نخواهد ماند و با تغییرات میزان عرضه و تقاضا در بازار، میزان ارزش سهام شرکت‌ها نیز دستخوش تغییر خواهد شد. ازاین‌رو، اگر پس از خرید سهام یک شرکت قیمت آن افزایش پیدا کند، شما سود خواهید کرد که به این شکل از کسب سود «منفعت سرمایه‌ای» نیز گفته می‌شود.
به‌طور مثال، اگر شما سهام شرکتی را چهارصد تومان خریده باشید و پس از مدتی قیمت آن سهم به ششصد تومان برسد، شما با فروش آن سهم با قیمت ششصد تومان، به‌ازای هر سهمی که خریداری کرده بودید دویست تومان سود کرده‌اید.
برای محاسبه‌ی کل سودتان جدا از مبلغی که به‌طور نقدی دریافت کرده‌اید، باید میزان سود ناشی از تغییر قیمت را نیز به آن اضافه کنید. از طرفی، دقیقاً عکس این شرایط نیز ممکن است.
درحقیقت، جدا از سود، ضرر و زیان نیز وجود دارد. به‌طور مثال، اگر شما سهام شرکتی را با قیمت چهارصد تومان خریده باشید و پس از مدتی قیمت آن سهم به سیصد تومان برسد، به‌ازای هر سهم صد تومان ضرر خواهید کرد.
درنتیجه، برای سرمایه‌گذاری موفق در بازار بورس باید نقاط ورودوخروج مناسب به یک سهم را شناسایی کنید. همچنین، سرمایه‌گذاری‌تان را روی شرکت‌هایی انجام دهید که مطمئنید در بلندمدت سوددهی خواهند داشت.
همیشه باید این نکته را درنظر داشته باشید که کسب سود در بورس به‌آسانی به‌دست نخواهد آمد. اگر شما برای سرمایه‌گذاری در این بازار آموزش‌های ضروری را ندیده باشید و شرکت‌های مناسبی را برای سرمایه‌گذاری انتخاب نکنید، قطعاً ضرر بسیار زیادی خواهید کرد و دارایی‌های‌تان را از دست خواهید داد.
نحوه سرمایه گذاری در بورس
نخستین قدم برای سرمایه‌گذاری در بورس، داشتن کد بورسی است. هریک از افراد برای شناسایی در جامعه، فقط یک کدملی منحصربه‌خودشان دارند و هیچ شخصی نمی‌تواند بیش‌از یک کدملی داشته باشد.
در بورس نیز وضعیت شناسایی به همین صورت است؛ یعنی افراد برای این‌که در بورس شناسایی شوند به یک کد بورسی نیاز دارند. از طرفی، کد بورسی نیز همچون کدملی منحصربه‌فرد است و یک شخص قادر نیست بیش‌از یک کد بورسی داشته باشد.
برای دریافت کد بورسی، باید در قدم اول به سامانه‌ی سجام sejam.ir مراجعه و در آن ثبت‌نام کرد. برای ثبت‌نام باید اطلاعاتی همچون کدملی، نوع شخصیت (حقیقی، حقوقی) و شماره‌ی همراه (به نام خود شخص) را وارد و هزینه‌ی ثبت‌نام را نیز پرداخت کرد.
در صورت موفق بودن عملیات ثبت‌نام، یک کد رهگیری ده رقمی برای شخص ارسال خواهد شد. دقت کنید که این کد، کد بورسی نیست.
در قدم دوم و پس از اتمام فرایند ثبت‌نام در سامانه‌ی سجام و دریافت کد رهگیری، باید فرایند احراز هویت را انجام داد. این فرایند به دو صورت حضوری و غیرحضوری انجام می‌گیرد.
در قدم سوم و چند روز پس‌از فرایند احراز هویت، کد بورسی برای فرد ارسال خواهد شد. دقت کنید که این کد از سه حرف (به‌طور معمول سه حرف اول نام خانوادگی فرد) و پنج عدد تصادفی تشکیل می‌شود.
در قدم بعدی و برای این‌که بتوانید اقدام به خریدوفروش سهام کنید، باید به یک کارگزاری مراجعه کنید. برخی از کارگزاری‌ها فرایند مربوط به ثبت‌نام در سامانه‌ی سجام را نیز انجام می‌دهند.
در این مرحله و با ثبت‌نام در کارگزاری و دریافت نام کاربری و رمز عبور، شما قادرید تا معاملاتتان را از سامانه‌ی آنلاین معاملات به‌صورت برخط (آنلاین) انجام دهید.
نکته‌ی مهم دیگر این است که هر کارگزاری یک پنل یا سامانه‌ی کاربری منحصربه‌فرد دارد و نمی‌توان با نام کاربری یک کارگزاری، وارد پنل معاملاتیِ یک کارگزاری دیگر شد.
مهمترین وبسایت های بورسی
برای سرمایه‌گذاری در بازار بورس تهران، تعدادی وبسایت وجود دارند که حتماً باید با آنها آشنایی داشته باشید. برای باخبر شدن از اطلاعیه‌ها و اخبار مرتبط با بازار بورس اوراق بهادار، می‌توان به وبسایت Tse.ir مراجعه کرد.
همچنین برای اطلاع از اخبار مربوط به بازار فرابورس نیز می‌توان از وبسایت Ifb.ir استفاده کرد. آدرس وبسایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران نیز Tsetmc.com است.
در وبسایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، وضعیت شاخص کل بورس، نقشه‌ی بازار و تابلوی معاملاتی مربوط به هر سهامِ به‌خصوصی قابل‌مشاهده است. همچنین در این وبسایت می‌توانید از ابزارهایی همچون فیلترنویسی برای محدود کردن نمادهای مدنظر و … نیز استفاده کنید.
علاوه‌بر این موارد، نباید از سامانه‌ی Codal.ir غافل شوید. شما در این سامانه می‌توانید به صورت‌های مالی شرکت‌ها دسترسی داشته باشید. همچنین اطلاعیه‌های گوناگونی که درباره‌ی وضعیت نمادهای معاملاتی هر شرکت و عملکردشان منتشر می‌شود در این سامانه قابل‌مشاهده است.
سخن پایانی
درست برعکس بازارهای دیگر که آموزشی ساده و ابتدایی دارند، آموزش سرمایه‌گذاری در بورس یکی از پیش‌نیازهای اساسی برای هر فردی است که قصد ورود به این بازار را دارد. تنوع ابزارها و تأثیرپذیری زیاد این بازار از مواردی مثل اقتصاد و سیاست باعث می‌شود تا سرمایه‌گذاری در بورس بدون آموزش عملاً امکان‌پذیر نباشد.
اگر شما از بازار بورس شناخت نداشته باشید و برای سرمایه‌گذاری و معامله‌ی سهام شرکت‌ها اقدام کنید، نه‌تنها ضرر می‌کنید و سرمایه‌تان را از دست می‌دهید، بلکه با رفتارهای هیجانی باعث آسیب رساندن به بستر بازار بورس نیز می‌شوید. جدا از این موارد، بسته به میزان ریسک‌پذیری و همچنین افق زمانی‌ای که برای سرمایه‌گذاری‌تان درنظر گرفته‌اید، خرید سهام می‌تواند سرمایه‌گذاری جذابی برای‌تان است.
نکته‌ی پایانی این‌که هراندازه که بازه‌ی زمانی سرمایه‌گذاری‌تان را بلندمدت‌تر تعیین کنید، شانس این‌که سوددهی‌تان تحت‌تأثیر نوسانات و همچنین افت‌های کوتاه‌مدت بازار قرار نگیرند بیشتر خواهد شد. درحقیقت، سرمایه‌گذاری میان‌مدت پنج الی ده ساله یا بلندمدت بیشتر از ده سال، گزینه‌های خوب و مناسبی برای سرمایه‌گذاری در بورس هستند.
برای دریافت مشاوره تخصصی رایگان از کارشناسان ما، اطلاعات خواسته شده رو تکمیل فرمایید.
با اوضاعی که از وضعیت کشور میدونید و در جریانش هستید آیا سرمایه گذاری در بورس خوب است میتونه برامون سود ده باشه که بخشی از دارایی امن خودمونو بیاریم تو بورس؟
سلام وقت شما بخیر
به‌طور کلی شرکت در بورس ایران بسیار میتونه ریسکی باشه توی این شرایط اقتصادی ولی خب هنوز راه‌هایی برای کسب سود هم هست. انتخابش با خود شماست. باید خوب تحقیق کنید
موفق و پرسود باشید