بورس چیست؟ چگونه می‌توان در آن سرمایه گذاری کرد؟

تمام مردم دنیا در عصر جدید، به دنبال راهی برای درآمد بیشتر هستند، برخی از این افراد برای رسیدن به اهداف بلند پروازانه‌ی خود، سرمایه‌گذاری در بازار بورس را انتخاب می‌کنند. بازار بورس نوعی بازار مالی است که در کشور ایران پدیده‌ای نسبتا نوظهور به شمار می‌رود. نقش بورس اوراق بهادار از نظر اقتصادی از چندین بعد مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد که دانستن آن برای هر سرمایه‌گذاری واجب است.  اگر شما هم یکی از این دسته افراد رویا‌پرداز هستید، این مقاله راه ورود به این بازار را به شما نشان خواهد داد. همچنین در این مقاله از بلاگ حسینی فایننس با اصطلاحات ضروری و مهم که در بازار بورس از آن‌ها استفاده می‌شود، به طور کامل آشنا خواهید شد.

بورس چیست؟

اگر بخواهیم یک تعریف ساده و ملموس برای بورس بیان کنیم باید بگوییم که بورس یک بازار است که در آن افراد عادی و شرکت‌ها به خرید و فروش دارایی‌های مختلف می‌پردازند. برای مثال بازار میوه و تره‌بار را در نظر بگیرید. در این بازار مردم و فروشندگان مشغول خریدوفروش یک دارایی هستند که در اینجا این دارایی همان میوه‌ها و تره‌بار است. در بازار بورس این دارایی‌ها می‌تواند چیزهای مختلفی باشد که باعث تقسیم بورس به چند نوع شده است. به عبارت دیگر بازار بورس در حالت کلی به چهار بخش بورس اوراق بهادار، بورس کالا، بورس انرژی و فرابورس تقسیم می‌شود.

برای مثال پراستفاده‌ترین و محبوب‌ترین نوع بورس در داخل ایران بورس اوراق بهادار است، این دارایی می‌تواند سهام شرکت‌ها، اوراق مشارکت و غیره باشد. پس معمولا وقتی صحبت از بورس می‌شود، بیشتر منظور همان بورس اوراق بهادار است. مثلا در بورس اوراق بهادار شما با پرداخت پول چند سهم از سهام یک شرکت را با یک قیمت مشخص خریداری می‌کنید و بعدها می‌توانید با بالاتر رفتن ارزش هر سهم آن را با مبلغ بیشتری بفروشید و از این راه سود کسب کنید.

انواع بورس در ایران

به همین ترتیب در بورس کالا وقتی صحبت از دارایی می‌کنیم منظور برخی از کالاهای خام و اساسی مثل گندم، زعفران، برنج و غیره است که می‌توان با پرداخت پول آن‌ها را معامله کرد. در بورس انرژی نیز همان‌طور که از اسمش پیداست حامل‌های انرژی مثل گاز، برق، نفت به همراه اوراق بهادار مبتنی بر آن‌ها خریدوفروش می‌شود. این نوع بورس نسبت به دیگر انواع آن قدمت کمتری دارد و از اواخر سال ۱۳۹۱ شروع به فعالیت رسمی کرده است.

در فرابورس هم سهام شرکت‌هایی که هنوز شرایط ورود به بازار بورس را ندارند معامله می‌شود. به عبارت دیگر فرابورس را می‌توان نسخه‌ای از همان بورس در نظر گرفت که در آن خبری از سخت‌گیری نیست و شرکت‌های کوچک هم می‌توانند در آن سهام خود را عرضه کنند. ناگفته نماند که بورس ارز نیز وجود دارد که در آن ارزهای خارجی مثل دلار و یورو معامله می‌شود که البته در ایران این نوع بورس فعالیت نمی‌کند و افراد مختلف مجبور هستند برای مبادله ارز به صرافی‌ها و روش‌های دیگر روی بیاورند.

بورس اوراق بهادار

بورس اوراق بهادار بازاری رسمی و ساختاریافته است که در آن ابزارهای مالی نظیر سهام شرکت‌ها، اوراق مشارکت، اوراق بدهی و سایر اوراق بهادار معامله می‌شوند. در ایران، بورس تهران به‌عنوان اصلی‌ترین بستر این معاملات شناخته می‌شود و نقش مهمی در جذب سرمایه‌های مردمی و تامین مالی شرکت‌های بزرگ ایفا می‌کند. در این بازار، شرکت‌هایی که شرایط پذیرش از نظر شفافیت مالی، میزان سرمایه و سایر الزامات سازمان بورس را دارند، مجاز به عرضه سهام خود هستند. سرمایه‌گذاران نیز با تحلیل بنیادی یا تکنیکال، اقدام به خرید یا فروش این سهام می‌کنند.

بورس کالا

بورس کالا محلی برای خرید و فروش کالاهای اساسی و مواد اولیه مثل فلزات، محصولات پتروشیمی، محصولات کشاورزی و زعفران است. در این بازار، کالاها طبق قراردادهای استاندارد معامله می‌شوند که امنیت، شفافیت و رقابت سالم بین عرضه‌کننده و خریدار را تضمین می‌کند.
بورس کالای ایران بستری تخصصی برای مدیریت ریسک تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان صنعتی فراهم کرده و به‌ویژه در زمینه کشف قیمت واقعی کالاها تاثیر بسزایی دارد. این بازار با نظارت سازمان بورس اداره می‌شود و یکی از ابزارهای کلیدی دولت برای کنترل بازار مواد اولیه است.

بورس انرژی

بورس انرژی ایران بازاری برای خرید و فروش حامل‌های انرژی نظیر نفت، گاز، برق، زغال‌سنگ و فرآورده‌های نفتی به‌شمار می‌رود. این بازار با هدف افزایش شفافیت در قیمت‌گذاری انرژی، ایجاد بستری برای رقابت سالم و جذب سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی شکل گرفته است. شرکت‌های فعال در حوزه تولید و توزیع انرژی می‌توانند از طریق این بازار، محصولات خود را به فروش برسانند. همچنین، بورس انرژی امکان انتشار اوراق بهادار مبتنی بر انرژی را فراهم کرده تا پروژه‌های مرتبط با انرژی تامین مالی شوند.

فرابورس

فرابورس ایران بستری برای خرید و فروش سهام شرکت‌هایی است که شرایط و الزامات سخت‌گیرانه بورس اوراق بهادار را ندارند. این بازار امکان تامین مالی را برای شرکت‌های کوچک و متوسط فراهم می‌کند و به آن‌ها کمک می‌کند تا وارد چرخه تامین سرمایه شوند.
فرابورس شامل بازارهای مختلفی از جمله بازار اول، بازار دوم، بازار پایه و بازار شرکت‌های دانش‌بنیان است. مزیت اصلی فرابورس در انعطاف‌پذیری بیشتر، فرآیند پذیرش آسان‌تر و دسترسی به ابزارهای مالی متنوع است.

بورس ارز

بورس ارز بازاری سازمان‌یافته برای معامله ارزهای خارجی مانند دلار، یورو، پوند و سایر ارزها است. هدف از راه‌اندازی چنین بازاری، ایجاد مرجعی شفاف برای کشف قیمت واقعی ارز، کنترل نوسانات و ساماندهی معاملات ارزی می‌باشد. هرچند در ایران هنوز بورس ارز به‌صورت رسمی و عملیاتی راه‌اندازی نشده، اما بسیاری از کشورها از این بستر برای هدایت بازار ارز و مقابله با سفته‌بازی استفاده می‌کنند. در صورت راه‌اندازی، این بازار می‌تواند گام مهمی در جهت مدیریت صحیح منابع ارزی کشور باشد.

علت سرمایه‌گذاری در بورس چیست؟

جذاب‌ترین مطالب

رازهای ناگفته کسب سود میلیارد تومانی از بورس ایران

مردم برای سرمایه‌گذاری به‌دنبال بازارهای مالی می‌روند تا پول خود را در یک دارایی امن سپرده‌گذاری کنند. بازار بورس یکی از بازارهای مالی است که هم به منافع ...

مطالعه ادامه مطلب

۵ قدم برای ورود به بورس

در کل برای ورود به بورس ایران کار چندان سختی ندارید و می‌توانید با دریافت کد بورسی و انتخاب یک کارگزاری سرمایه‌گذاری خود را شروع کنید. با این حال ما این روند را به ۵ بخش تقسیم کردیم تا حتی تازه‌واردها هم بتوانند بدون ضرر و زیان از مزایای این بازار بهره‌مند شوند. این ۵ قدم عبارتند از آشنایی کامل با بورس، دریافت کد بورسی، انتخاب کارگزاری، ورود به سامانه معاملاتی و یادگیری نحوه‌ی تحلیل که در ادامه بیشتر در مورد هرکدام صحبت می‌کنیم.

قدم اول: آشنایی کامل با بورس ایران

اولین قدم برای ورود به بازار بورس و در حالت کلی هر بازار مالی دیگر آشنایی کامل و صحیح با آن بازار است. شما قبل از هر چیز باید با مفهوم بورس آشنا باشید و بدانید که در چه بازاری و در چه شرایطی معامله می‌کنید. مهم‌تر از این آشنایی با تمام اصطلاحات پیرامون بورس است که شاکله‌ی اصلی فعالیت شما را تشکیل می‌دهد. اصطلاحاتی مثل شاخص کل، صندوق سرمایه‌‌گذاری، اوراق بهادار، سهام، نماد، نمودار قیمت، عرضه اولیه، سبد سهام، کارگزاری و غیره چیزهایی هستند که شما باید قبل از وارد کردن سرمایه‌ی خود به این بازار با آن‌ها آشنا باشید و بدانید که هر کدام به چه دردی می‌خورند. اما اصلاً کارگزاری یعنی چه؟ در بخش بعدی توضیح خواهیم داد.

قدم دوم: انتخاب یک کارگزاری

اهمیت انتخاب یک کارگزاری در این است که شما عملا به صورت مستقیم نمی‌توانید سهام شرکت‌ها را بخرید و در بورس فعالیت کنید. برای این کار باید حتماً به کارگزاری‌ها مراجعه کنید و بعد از دریافت کد بورسی و آماده شدن برای شروع سرمایه‌گذاری، در پلتفرم ارائه‌داده شده توسط آن کارگزاری که می‌تواند یک سایت اینترنتی یا برنامه‌‌ی رایانه‌ای باشد، فعالیت خود را شروع کنید. لیستی از کارگزاری‌ها را می‌توانید در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار مشاهده کنید.

پیش از دریافت کد بورسی باید اقدام به دریافت کد سجام کنید. شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه سامانه‌ای به نام سجام ایجاد کرده است که مخفف سامانه جامع اطلاعات مشتریان است. پس از ثبت نام در سجام افراد می‌توانند از خدمات بازار سرمایه استفاده کنند. مدارک مورد نیاز در وبسایت سجام، اسکن صفحه اول شناسنامه، کارت ملی و آخرین مدرک تحصیلی است. احراز هویت در این سامانه از دو طریق حضوری (مراجعه به شعب کارگزاری، مراجعه به دفاتر پیشخوان) و غیرحضوری (اپلیکیشن آپ یا سیگنال یا کارگزاری) است.

قدم سوم: دریافت کد سجام و کد بورسی

وقتی با اطلاعات اولیه و اصطلاحات ضروری بورس آشنا شدید باید برای شروع فعالیت رسمی خود یک کد بورسی دریافت کنید. کد بورسی درواقع شناسه‌ای است که از ترکیب سه حرف اول نام خانوادگی شما و پنج عدد تصادفی تشکیل می‌شود و مانند کد ملی یا شماره دانشجویی عمل می‌کند. دریافت این کد برای خریدوفروش سهام و فعالیت در بورس ضروری است و بدون آن هیچ کاری نمی‌توانید انجام دهید. برای دریافت کد بورسی فرد می‌تواند از دو طریق حضوری یا آنلاین اقدام کند. در روش حضوری فرد می‌تواند با مراجعه به کارگزاری مدنظر و ارائه‌ی مدارک خود کد بورسی را دریافت کند.

برای روش آنلاین فرد باید با داشتن مدارکی که در بالا ذکر شد از طریق وبسایت یا اپلیکیشن‌های کارگزاری اقدام به گرفتن کد بورسی کند. (ممکن است در انتهای این روش نیاز باشد که فرد به شکل حضوری برای دریافت کد بورسی اقدام کند.) مدارک مورد نیاز برای دریافت کد بورسی شامل اسکن صفحات اول و دوم شناسنامه، و کارت ملی و داشتن اطلاعاتی نظیر مدرک تحصیلی، نوع شغل و اطلاعات بانکی نظیر شماره حساب و کد شبا است. صدور کد بورسی نزدیک به ۳ الی ۷ روز کاری زمان خواهد برد.

قدم چهارم: ورود به سامانه معاملاتی

دیگر خبری از گذشته نیست که معاملات بورس تنها به صورت حضوری انجام می‌شد. این روزها به لطف پیشرفت فناوری از طریق اینترنت می‌توان تمام فعالیت‌های مرتبط با بورس را از داخل خانه‌ی خود یا هرجای دنیا که هستید، انجام دهید. بنابراین قدم بعدی بعد از انتخاب کارگزاری دریافت رمز از آن‌ها و ورود به سامانه‌ی معاملاتی آن‌ها است که به شما اجازه می‌دهد حساب خود را با پرداخت ریالی شارژ کنید و با سرمایه‌ی خود سهام شرکت‌ها را ببینید و هرکدام را که خواستید بخرید. همچنین از طریق این سامانه‌ها می‌توانید در دیگر فعالیت‌های مرتبط با بورس هم شرکت داشته باشید.

قدم پنجم: یادگیری نحوه‌ی تحلیل

با طی کردن مراحل قبلی شما عملا فعالیت خود در بورس را شروع کرده‌اید و اکنون یک سرمایه‌گذار محسوب می‌شوید. اما یک قدم مهم دیگر هنوز باقی مانده است. بازار بورس به همان اندازه که هیجان‌انگیز است و پتانسیل سودهای هنگفت را دارد، خالی از ریسک هم نیست. به عبارت دیگر مطمئن باشید اگر بدون آموزش و آگاهی به این بازار ورود کنید در درازمدت ضرر خواهید کرد. این قسمت از مسیر شما در بازار بورس، نیاز به بیشترین میزان کار و صرف زمان برای کسب تجربه دارد، زیرا یک معامله اشتباه، حتی به دلایل کوچک، می‌تواند باعث از دست رفتن سرمایه شخصی شما شود.

بنابراین به همان شکل که در اولین قدم مفاهیم اولیه و اصطلاحات را یاد گرفتید باید این یادگیری را ادامه دهید تا بتوانید بیشترین کارایی را در این بازار داشته باشید. اینکه کدام سهم را در چه زمانی بخرید یا بفروشید، در کدام عرضه اولیه شرکت کنید و مسائلی از این قبیل نیازمند آموزش و یادگیری هستند که می‌توان با تحلیل تکنیکال و تحلیل فاندامنتال پاسخ بسیاری از این قبیل سوالات را گرفت.

چگونه شاخص‌های بورس بازار را هدایت می‌کنند؟

شاخص‌هایی مانند شاخص کل بورس تهران، TEDPIX و شاخص­‌های هم‌وزن در واقع نمایانگر وضعیت کلی بازار و رفتار جمعی سرمایه‌گذاران هستند. این شاخص‌ها با جمع‌آوری داده‌هایی مانند ارزش بازار شرکت‌ها، حجم معاملات و تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده، چشم‌اندازی از روند حرکت بازار در اختیار ما می‌گذارند. مطالعه منابع بین‌المللی نیز نشان می‌دهد که شاخص‌­ها نتیجه و عامل بازار هستند؛ یعنی هم بازتاب وضعیت و هم تعیین‌کننده رفتار سرمایه­‌گذار. برای سرمایه‌گذار ایرانی مهم است بداند که افزایش شاخص لزوما به معنی مناسب بودن همه سهام نیست؛ بلکه بررسی دقیق سهم‌های تشکیل‌دهنده، نقدشوندگی و حجم معاملات ضروری است. درک اینکه شاخص در کدام بخش بازار بیشتر وزن دارد (شرکت‌های بزرگ یا کوچک) می‌تواند به انتخاب هوشمندانه‌تر سهم‌ها کمک کند. توجه به شاخص‌ها و تحلیل آن‌ها، بخشی از تحلیل بنیادی و روان‌شناسی بازار محسوب می‌شود.

ریسک‌ها و فرصت‌های ویژه بورس ایران در دهه ۱۴۰۰

بازار بورس ایران در دهه اخیر با رشد قابل توجهی مواجه بوده و گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاری به شمار می‌آید. عواملی مانند تورم بالا، نرخ سود بانکی قابل توجه و رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، انگیزه ورود سرمایه‌گذاران را افزایش داده‌اند. با این حال، این بازار هم با ریسک‌هایی همراه است مثل محدودیت‌های نقدشوندگی، فشارهای تحریمی، ساختار قیمت‌گذاری نامناسب و سیاست‌گذاری بخش دولتی. این رفتار ترکیبی فرصت و تهدید را هم‌زمان برای سرمایه‌گذار خلق می‌کند.
برای اینکه از فرصت‌ها بهره ببرد و ریسک‌ها را مدیریت کند، سرمایه‌گذار ایرانی باید علاوه بر تحلیل سنتی، به سیاست‌های اقتصادی، نرخ بهره، اثر تحریم‌ها، تغییرات قوانین بازار سرمایه و حجم شرکت‌های کوچک توجه ویژه داشته باشد. شناخت دقیق فرصت‌های خاص (مثلا عرضه اولیه، رشد شرکت‌های دانش‌بنیان) به همراه مدیریت ریسک، می‌تواند بازدهی بهتری را به همراه داشته باشد.

سبد سهام بهینه برای تازه‌واردان در بورس ایران

برای کسانی که تازه وارد بازار بورس ایران می‌شوند، تشکیل یک سبد سهام متنوع و کنترل‌شده یکی از کلیدی‌ترین اقدامات است. تنوع در سهام شرکت‌های بزرگ، متوسط و کوچک، حضور در صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله (ETF) و اختصاص بخشی از سرمایه به اوراق با درآمد ثابت، راهکاری موثر برای کاهش ریسک مجموع سبد به شمار می‌رود. مطالعه منابع معتبر خارجی نشان می‌دهد که ترکیب دارایی‌ها با توجه به تعلق زمانی و هدف سرمایه‌گذاری، بازدهی بلندمدت را بهبود می‌بخشد.

هم‌زمان، تازه‌واردان باید از حجم زیاد معامله، اثر تصمیمات هیجانی و ورود به شرکت‌های ناآشنا بپرهیزند. تعیین حد ضرر، مشخص کردن افق زمانی، و استمرار در آموزش بازار از جمله نکاتی هستند که ورود موفق به بورس ایران را میسر می‌کنند. بازار بورس مکانی برای یک‌شبه ثروتمند شدن نیست؛ بلکه نیازمند صبر، دانش و سیستمِ مدیریت ریسک است.

تاریخچه بورس در دنیا

ایده‌ی اولیه ایجاد بورس، در یک رکود اقتصادی جدی اتفاق افتاد. درواقع بورس، اختراع ارگان‌ها و کارخانه‌داران ثروتمند اروپایی بود که به دلیل وجود ضرر‌های مالی متعدد، در مرز ورشکستگی و نابودی کامل سرمایه خود قرار داشتند. بنابراین با اختراع سازمانی به نام بورس و شریک کردن تاجران دیگر در کسب‌و‌کار‌های خودشان، قصد تقسیم ضرر را داشتند تا در حد امکان از ورشکستگی کلی جلوگیری کنند که نه تنها موفق به این کار شدند، بلکه با فروش برگ سهام، نقدینگی مورد نیاز برای تقویت کسب‌وکار‌های خود را نیز به دست آوردند. به این ترتیب، اختراع بورس، یک پروژه‌ی موفقیت آمیز بود و همین موفقیت، افراد دیگری را از سرتاسر دنیا ترغیب به ورود به این بازار مالی در جهت رشد و توسعه‌ی اقتصادی کرد.

تاریخچه بورس در ایران

شاید کمتر کسی بتواند باور کند، اما اولین مطالعاتی که در جهت ایجاد سازمان بورس و اوراق بها‌دار در ایران شکل گرفت، به حدود هشتاد و پنج سال پیش بازمی‌گردد، یعنی سال ۱۳۱۵ شمسی. در حوالی همین سال، یک اقتصاد‌دان بلژیکی با نام ران لتروفلد، بعد از مدت‌ها تحقیق در رابطه با ایجاد سازمان بورس و اوراق بها‌دار در ایران، یک اساسنامه برای این کار تنظیم کرد و آن را به مسئولان ایران داد. اما شانس با ایران نبود و این موضوع، هم‌زمان با شروع جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد و تأسیس سازمان بورس و اوراق بها‌دار را نزدیک به ۳۰ سال به تعویق انداخت، تا نهایتاً در سال ۱۳۴۵ و با تصویب مجلس، سازمان بورس و اوراق بها‌دار ایران تاسیس شد.

سخن پایانی

تمامی موارد ذکر شده در این مقاله تنها الفبای ورود به بازار بورس و اوراق بهادار است. باید به یاد داشته باشید که در بازار بورس نه هیچ تحلیلی به تنهایی و بدون در نظر گرفتن مابقی عوامل اثرگذار صحیح است و نه هیچ تحلیل‌گری می‌تواند به‌طور قطع راجع به آینده‌ی بازار خبر دهد. حتی با تجربه‌ترین تحلیل‌گران بازار هم اشتباه می‌کنند و به همین دلیل است که هیچ فرد با تجربه‌ای به شما توصیه نمی‌کند که سرمایه‌ی زندگی خود را وارد بازار بورس کنید. اگر قصد شما برای ورود به بازار بورس جدی است با مبالغ کم شروع کنید و تجربه کسب کنید.

سوالات متداول